Homo sovieticus (łac. „człowiek sowiecki/radziecki”) – według Michaiła Hellera pojęcie funkcjonujące początkowo w ZSRR jako określenie kolejnego etapu ewolucji człowieka Homo sapiens ukształtowanego dzięki powodzeniu marksistowskiego eksperymentu społecznego.
Interpretacja tego znanego PRL- owskiego dowcipu, w zasadzie już oddaje, sens całych moich rozważań, ale dla tych którzy nie zetknęli się z „homo-sovieticus” bezpośrednio, postaram się rozszerzyć nieco, tę bazę pojęciową.
A więc zacznijmy od treści żartu do którego się odwołuję - W barze mlecznym (który był w PRL-u czymś w rodzaju jadłodajni) rozlega się z okienka w którym wydawano potrawy, głos pani kucharki, kto prosił ruskie, z sali nieznany głos odpowiada - nikt, same przyszli. No i tak, Polacy, rekompensowali sobie upokorzenie, wynikające z okupacji naszego kraju przez Rosję, i jej reprezentantów, w formie ciężko zakochanych w niej, członków oraz pracowników operacyjnych, antyPolskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Mówiono nawet, ze w obozie państw socjalistycznych, jesteśmy najweselszym barakiem. Bo musicie wiedzieć, że tak, naprawdę, byliśmy „ O B O Z E M państw socjalistycznych”, taka nazwa funkcjonowała oficjalnie i była używana nawet w języku potocznym.
O historii Rosji napisano tyle tomów, że moja notatka, byłaby żałosna próbując z nimi konkurować. W każdym razie, jest to historia do tego stopnia wypełniona koszmarem, że kino grozy przy niej wygląda na śliczny, rodzajowy, rodzinny filmik, dostępny od lat siedmiu. I nie jest tak, żeby Rosjanie traktowali inne narody z jakimś szczególnym okrucieństwem, oni traktowali ze szczególnym okrucieństwem wszystkich, siebie nawzajem również. Nie usprawiedliwia ich to w jakiś szczególny sposób, i trudno powiedzieć żeby mi ulżyło z tego powodu. Różne są próby wyjaśnienia ich bestialstwa, jedna mówi o zmianie mentalności w wyniku najazdu i okupacji mongolskiej, inna o upadku moralności i wzroście agresji w wyniku Wielkiej Ojczyźnianej Rewolucji Komunistycznej. Moim skromnym zdaniem, oni po prostu tacy są. W Rosji wszystko jest „wielkie”, podłość również. Po tylu latach i doświadczeniach, po wielkiej martyrologii narodowej, wszyscy oczekiwali że nowoczesna, „druga” armia na świecie, będzie się zachowywać tak jak przystało cywilizowanym ludziom w XXI wieku, tym czasem nic się nie zmieniło, bród, smród i ubóstwo. Gwałty, mordy, bestialstwo tortur oraz masowe groby, nie wspominając o wywózkach, porywaniu dzieci i oczywiście złodziejstwie na przemysłową skalę. Zdumieni obserwatorzy usłyszeli, jak rosyjskie kobiety wysłuchują raportów z grabieży, zachęcając swoich dzielnych chłopców do jeszcze większych wysiłków na rzecz dobrobytu Rosji. Szczytem było wzruszające wynurzenie pewnej narzeczonej do swojego chłopaka - no jak chcesz, to już gwałć te Ukrainki, tylko nie mów mi o tym - to jest prawdziwa miłość!
Usłyszałem również jak pewna rusofilka, cytowała kogoś, kto powiedział - jakimiż cudownie szczęśliwymi ludźmi, byliby Rosjanie gdyby tylko mogli, otóż, nie wierzę w to.
Ale wróćmy do sowietów, bo tak mi się jawią Rosjanie. Nawet jak myślę o ich historii, widzę tych samych sowietów, zmieniają się dekoracje, zmieniają się kostiumy ale dzielni sowieci wciąż tam są, w tej wiosce, zagubionej w stepie i śniegu. Kiedyś w wiosce, rządził kacyk, potem bojar, potem sekretarz a teraz przewodniczący i nic się nie zmienia, bo to przecież ta sama rodzina, po niewielkich „rewolucyjnych” korektach. Czasem przemawia do nich sam Car i to jest jakby Bóg sobie o nich przypomniał, ale to nic nie zmienia. Kiedyś uchwaliła gminna rada - wodociągi pozakładać, ale ktoś ukradł rury, to znaczy nie same rury, tylko pieniądze na nie, szczerze mówiąc, nie było żadnych pieniędzy tylko przelew który spłynął na inne konto, już w Moskwie. Ale inicjatywa, była? Była! Plan był, dobry? Dobry! A że nie wyszło, no cóż czasem nie wychodzi. I tak się panie kochany, żyje. Co zrobisz, jak nic nie zrobisz, wtedy nie zrobisz źle, a to już dobrze. No, chyba że jest wojna, i przychodzi mobilizacja, to ożywia całą tę senną egzystencję i nagle wszystko straszliwie przyśpiesza.
Jednak nie jest tak, żeby nie obowiązywały żadne zasady, Jest ich niewiele ale są święte i nienaruszalne od wieków. Znamy je, ponieważ doświadczalnie eksperymentowaliśmy na nich, kiedy sowieci nas odwiedzili i się zasiedzieli na trochę dłużej.
Żyj i daj żyć innym. To znaczy, nie interesuj się. Władza ma swoje sprawy i ty masz swoje sprawy i najlepiej jeśli one się nie nakładają. Różni ludzie wokół ciebie, mają swoje sprawy, ty nie zaglądaj w ich sprawy, a oni nie będą zaglądać w twoje sprawy. Jak przyjdzie co do czego, nie będziesz wiedział, a tak jest najlepiej, przecież.
Wszyscy kradną. Więc wszyscy są winni, nie ma niewinnych. Ale lepiej być uczciwym złodziejem niż jakimś wywrotowcem. A kradzież to nie grzech, grzechem jest dać się złapać, ponieważ to objaw głupoty, albo zachłanności, bo się nie podzieliłeś z tymi co trzeba.
Na trzeźwo się nie da. Wódka jest środkiem terapeutycznym, bez niej nie da się wytrzymać paranoicznej rzeczywistości. Kiedy wódki brakuje zaczynają się rozruchy, gdyż ludzie są przerażeni otaczającą ich rzeczywistością, która ich rozśmiesza w stanie upojenia i obojętnieją na nią. Nie odmawia się również współpicia, gdyż jest to wyraz nieufności i skłonności do donosicielstwa.
Nie istnieje coś takiego jak prawda. Prawda to organ prasowy, oficjalnie zatwierdzonej władzy, i jest to obowiązujący sposób interpretowania rzeczywistości. Nigdy, nikomu nie mów prawdy, gdyż takie zachowanie może wskazywać na skłonność do kwestionowania, uprawnień władzy do jej interpretowania, co jest zbrodnią. Kłamstwo natomiast, nawet nie udane, jest dowodem na elastyczność umysłu.
I to by było na tyle, w kwestii, sowietologii stosowanej.
Dodatek zwyczajny
Trudne słowa po rosyjsku:
Moralność - мораль
Niezależność - независимость
Przyzwoitość - порядочность
Zgryźliwy Tetryk
Inne tematy w dziale Polityka
