Prawda - analiza pojęcia

Prawda - analiza definicji

Pojęcie prawdy, którym chcę się tu zająć dotyczy dwóch zakresów:

• - prawdy człowieka względem rzeczywistości;

• - prawdy w systemie logicznym stworzonym przez człowieka.

  „TEORIE PRAWDY:

1. Klasyczna (korespondencyjna, arystotelesowska) - prawda polega na zgodności myśli z rzeczywistością.

2. Kryterialne koncepcje prawdy - podaje kryterium które musi spełnić jakieś zdanie, by było prawdziwe:

3. - Ewidencyjna koncepcja prawdy (kartezjańska) - jeśli coś jest oczywiste, to jest to prawdziwe;

4. - Koherencyjna teoria prawdy - kryterium prawdziwości zdania jest jego spójność ze zdaniami wcześniej uznanymi za prawdziwe.

5. Pragmatyczna teoria prawdy - kryterium prawdziwości jest pożyteczność, użyteczność zdania, prawdziwe są zdania które stanowią podstawę naszych skutecznych działań;

6. Teoria zgody powszechnej - przyjmujemy za kryterium prawdziwości zgodę powszechną, zdanie jest prawdziwe jeżeli autorytety w danej dziedzinie tak twierdzą.”

   Ad 1. Klasyczna definicja podaje samo sedno pojęcia prawda.

   Sednem pojęcia prawda dla Arystotelesa przy przyjętej przez niego podstawie: obserwacji rzeczywistości, jest zgodność pomiędzy rzeczywistością jako zmienną niezależną i myślą człowieka jako zmienną zależną - jest to zatem prawda subiektywna, indywidualna.

   By zanalizować pojęcie prawdy powinniśmy wyjść od arystotelesowskiej definicji prawdy: zgodność myśli z rzeczywistością - zgodność sądów z rzeczywistym stanem rzeczy, którego ten sąd dotyczy.

   Wskazuje ona trzy (cztery) elementy zawarte w tej definicji domyślnie:

1. istnieje rzeczywistość zewnętrzna, o której myśli podmiot;

2. istnieje podmiot myślący;

3. istnieje relacja między podmiotem a rzeczywistością - relacja spostrzegania (3) i oceniania - ustalania prawdy (4).

   - może być tu samooszukiwanie podmiotu lub oszukiwanie podmiotu przez otoczenie.

   Ad 2. Punkt ten miesza pojęcie prawda z prawdziwością, a dotyczy metody określania tego, co jest prawdą w systemie logicznym.

   Ad 3. Ewidencyjność: kryterium oczywistości prawdy jest bardzo zależne od logiki i wiedzy podmiotu, który ocenia dany system logiczny.

   Ad 4. Koherentność: kryterium spójności precyzuje i zawęża kryterium oczywistości prawdy, gdyż wystarczy tu zbadać zależności logiczne w danym systemie logicznym bez badania innych możliwych związków, skojarzeń z wiedzą podmiotu.

   Ad 5. Teoria pragmatyczna wskazuje, że prawda, która została ustalona, powinna być przydatna w działaniu, a to znaczy, że ostatecznym kryterium nazwania związku prawdą, jest możliwość wykorzystania tego związku w celowym działaniu, uzyskania zamierzonego efektu.

   Ad 6. Konsensus: wchodzą tu różne elitarne (autorytety) lub demokratyczne metody określania, co jest prawdą (obiektywną).

    

   Inne koncepcje:

1. - pragmatyzm: prawdziwe jest to, co sprawdza się w indywidualnej praktyce;

2. - hermeneutyka: prawdziwe jest to, co prowadzi do zrozumienia świata;

3. - konwencjonalizm: prawdziwe jest to, co zgodne z zespołem konwencji służących do poznawania świata;

4. - relatywizm: prawdziwe jest to, co ktoś (autorytet) uznaje za prawdziwe, lub - prawdziwe jest to, co ogół uznaje za prawdziwe.

   Ad 1. Pragmatyzm: tak jak wyżej w (Ad 5.).

   Ad 2. Hermeneutyka: zawęża kryterium pragmatyzmu, gdyż pomija praktyczne użycie związku, który jest prawdą - wystarczy tu sama możliwość logiczna takiego użycia.

   Ad 3. Konwencjonalizm: pozwala ograniczyć się przy poznawaniu prawdy do aktualnych schematów i rytuałów - poznawania świata takiego, jaki funkcjonuje obecnie, bez dochodzenia jego istotnej zawartości i możliwości ulepszenia.

   Obejmuje ono metodę naukową poznawania rzeczywistości, ale także sposoby charakterystyczne dla danej kultury lub społeczności, np. religii.

   Ad 4. Relatywizm: tak jak wyżej w (Ad 6.).

    

   Inna definicja mówi: prawda to jest to, co wynika logicznie z wcześniej przyjętych przesłanek lub to, co jest niesprzeczne, spójne (koherentne) z całością systemu.

   Stosownie do dwóch zakresów istnienia człowieka: wewnętrznego (logika) i zewnętrznego (rzeczywistość) prawda to jest to, co w sposób niesprzeczny, na zasadzie logicznego następstwa wynika z wcześniej przyjętych, uznanych twierdzeń.

   Niektórzy uważają za prawdę kolejne wnioski wynikające z tworzonego przez siebie systemu ideologicznego opartego na mętnych i mglistych założeniach.

   Definicja ta prowadzi np. do:

• - matematyki - która w ostateczności opiera się na spostrzeżeniach empirycznych;

• - religii - która w ostateczności opiera się na wierze w dogmaty.

   

  Prawda jako zgodność z myślą człowieka

  Pojęcie prawda dla rzeczywistości bazuje na definicji prawdy Arystotelesa, która mówi o związku zgodności pomiędzy myślą a rzeczywistością.

  Prawda taka to dokładniej: prawda myśli (obserwacji).

  W przypadku definicji Arystotelesa prawda (myśli) musi pojawić się człowiek (szerzej istota myśląca), która myśli o rzeczywistości i później ocenia zgodność tej myśli z rzeczywistością.

  Ontologia zaproponowała nazywać prawdą: to co istnieje – nie zgadzam się z tym, bo sednem pojęcia prawda jest związek (relacja) oceny zgodności pomiędzy myślą człowieka (szerzej istoty myślącej) a rzeczywistością.

  Zamiast tego chcę wprowadzić inne pojęcia prawdy.

  Prawda słowa opisuje związek zgodności między prawdą wewnętrzną (prawdą myśli) człowieka (szerzej istoty myślącej) i jej mową, wypowiedzią, przekazem (ustnym, pisemnym, itp.).

  Prawdę słowa można utożsamić z dotychczasowym pojęciem: szczerość.

  Prawda działania (czynu) jest to związek zgodności pomiędzy zamierzeniem (myślą i jej opisem słownym) i wynikiem działania.

  Dla pojęcia prawda działania musi wystąpić człowiek (szerzej istota myśląca), która podejmuje zamiar celowego działania i później ocenia zgodność wyniku tego działania z pierwotnym zamierzeniem.

  Prawdę działania można utożsamić z dotychczasowymi pojęciami: rzetelność, solidność, sumienność.

  Najważniejsza jest prawda czynu, działania, bo ta prawda zwykle wskazuje bez wątpliwości, kim jesteś, co uważasz.

  Twój czyn, działanie, postępowanie bardziej niż twoje słowa lub myśli wskazuje jaka jest twoja prawda - okazuje kim jesteś.

   

  Pojęcie prawdy pozostaje stałe mimo różnych ataków filozofów i przeinaczeń, ale zmienia się rzeczywistość, zwłaszcza rzeczywistość społeczna.

  Wobec jednak wielowiekowego nadużywania pojęcia prawdy, zwłaszcza przez obyczaj, i jej na skutek tego rozmydlenia, a także filozoficznych prób redefiniowania pojęcia prawdy, konieczne stało się w kulturze prawnej amerykańskiej doprecyzowanie: „prawda, cała prawda i tylko prawda”.

  Także te dotychczasowe uzupełnienia nie są wystarczające obecnie, gdyż prawda powyżej określona cierpi na powierzchowność i subiektywizm.

  Zatem dla osiągnięcia prawdy konieczne jest następujące postępowanie: „dociekliwość - obiektywizm - prawda”, gdzie:

1. - dociekliwość (rzetelność) jest to dobra wola w dążeniu do poznania prawdy w stałym odniesieniu do rzeczywistości;

2. - obiektywizm jest to staranie o uzgodnienie własnej subiektywnej prawdy z prawdami innych ludzi;

3. - a wyniki powyższego procesu dopiero stają się godne ujęcia w formule „prawda, cała prawda i tylko prawda”.

    

   Prawda w twórczości

   Prawda w twórczości naukowej i inżynierskiej – a także w wykonawstwie, musi być obecna na każdym etapie, gdyż rzecz, która nie działa zgodnie z opisem, instrukcją, a jeszcze może stwarza zagrożenie, niebezpieczeństwo, jest w sposób naturalny, a także przed odpowiednie instytucje, eliminowana z rynku.

   W uzupełnieniu do rozważań na temat: prawda w rzeczywistości i prawda w systemie logicznym należy rozważyć temat: prawda w kulturze.

   Temat prawda w przedstawieniu artystycznym obejmuje: literaturę i inne sztuki, np. oratorstwo, obraz, rzeźba, film, itd.

   Występują tu fakty zewnętrzne i treści wewnętrzne.

   Fakty zewnętrzne, które można ustalić jako prawdy obiektywne to np.: kto i kiedy dzieło stworzył?, jak jest ono zbudowane?, itd.

   Treści wewnętrzne dotyczy sedna i konstrukcji logicznej dzieła.

   Ogólnie biorąc dzieło (np. książka, także biografia) nie jest prawdą, nie zawiera prawdy (nie jest zgodne z faktami), choć można tu mówić o poprzednio wymienionej prawdzie słowa (gdy autor pisze to, co myśli) i prawdzie czynu (gdy autor osiąga pisząc to, co sobie zamierzył).

   Przykładowo bajka jest systemem logicznym (podsystemem, bo jakaś ograniczona logika w niej obowiązuje) i można prawdę określać tylko w tym podsystemie, rozumując w zakresie logiki zastosowanej przez autora dzieła.

   Powstaje tu kwesta interpretacji, bo autor może pewne ważne prawdy życiowe ukryć w alegoriach, metaforach i symbolach.

   Interpretacja nigdy nie jest pewna, nawet interpretacja dokonana przez samego autora.

   Najciekawszym typem bajki jest bajka rekurencyjna.

1. „ Król ma na kolanach psa i opowiada swojemu wnukowi bajkę o tym, że:

2. – Król ma na kolanach kota i opowiada swojemu wnukowi bajkę o tym, że:

3. – Król ma na kolanach lwa i opowiada swojemu wnukowi bajkę o tym, że:

4. I tak dalej…

   Tutaj zatem prawdę trzeba określać na każdym kolejnym poziomie bajki osobno.

   A co będzie jeśli tę bajkę opowiada prawdziwy rzeczywisty król swojemu wnukowi i przy tym ma na kolanach prawdziwego tygrysa?!

   Byłby to poziom 0. tej opowieści!

   Powstaje pytanie:

   A co będzie jeśli cofniemy się jeszcze wyżej i założymy, że nasza rzeczywistość jest bajką (filmem) opowiadanym (wyświetlanym) przez jakiegoś króla?!

   Wtedy prawda określana na naszym poziomie tego filmu, tj. w naszej rzeczywistości, będzie tylko prawdą naszego poziomu tej bajki!

   A może istnieją jeszcze wyższe poziomy?

   I dochodzimy do: religii?!