"Pradzieje ziem polskich I 1-2"

"Pradzieje ziem polskich I 1-2"

red. Jerzy Kmieciński

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Stanis%C5%82aw_Kmieci%C5%84ski

Lekturę tego dwu-częściowego podręcznika zacząłem od "Spisu treści", następnie "Przedmowa", gdzie Redaktor przedstawił ogólnie zamierzenia tego opracowania zbiorczego, które nie zostało doprowadzone do końca (brak tomu II) - jest tam słuszne odesłanie do książki komplementarnej "Człowiek i środowisko w pradziejach", którą już tu opisywałem, a która opisuje inne aspekty tego tematu.

Nie chcę tu pisać kompletnej recenzji, lecz tylko zwrócić uwagę na to, co jest dla mnie amatora ciekawe.

Osobne "Wstęp"-y ma każda z trzech opisywanych epok pradziejowych - z tym, że "Wstęp" do paleolitu jest bardzo rozbudowany, bo jako pierwszy rozdział książki został podzielony na cztery pod-rozdziały:

1. Funkcja prahistorii we współczesnym społeczeństwie.

- zwraca uwagę na swoisty europocentryzm dotychczasowej historii, i w ślad zatem nauki, która w oparciu o religię chrześcijańską uzurpowała sobie prawo niesienia tzw. "cywilizacji" w odległe rejony świata, co zwykle wiązało się z mordowaniem ludności tubylczej i narzucaniem obcych norm kulturowych, nie sięgając daleko dotknęło to także Polski, taka właśnie nietolerancyjna jest ideologia semicka.

2. Archeologia i prahistoria.

- jakby nieco zbyt ogólnie napisany, niejasny bez konkretnych przykładów, wydziela z prahistorii, protohistorię oświetloną źródłami obcymi, no i wprowadza tradycyjny podział na epoki: kamienia, brązu i żelaza (nb. obecnie mamy epokę plastiku), później rozbudowywany.

Warto zauważyć, że wydzielanie części tematu jest najczęstszą metodą naukową, powinno pójść za tym badanie zjawisk na granicach tych podziałów.

3. Podstawowe pojęcia.

- rozwinięcie pojęcia epoki do pojęcia kultury archeologicznej, wielości tych kultur.

4. Krótki rys dziejów badań nad chronologią.

- oddziela chronologię względną od chronologii absolutnej, za najpewniejszą metodę uznaje dendrochronologię (C14 nie jest pewna).

Ciekawe jest zakwestionowanie na podstawie kalibrowanych dat radiowęglowych źródeł i kierunku napływu neolitu do Europy, w szczególności Europy centralno-wschodniej, z Anatolii i Bliskiego Wschodu (str.30).

"Wstęp" do neolitu wskazuje kolejno według ważności cechy nowej epoki:

1. pojawienie się gospodarki wytwórczej rolniczo-hodowlanej, w miejsce dotychczasowej gospodarki zbieracko-rybacko-łowieckiej;

2. nowa technika wytwarzania narzędzi kamiennych, polegająca na ich szlifowaniu (gładzeniu), w miejsce dotychczasowego łupania;

3. znajomość ceramiki i stałego budownictwa, w miejsce dotychczasowych koczowniczych namiotów.

Zjawiska wyżej wymienione pojawiały się kolejno, nie są jednoczesne.

Neolit nie pojawił się wszędzie jednocześnie, a dawne umiejętności nie zanikły.

Autor bezzasadnie wiąże zjawiska obyczajowe z wierzeniami, jakby nie rozumiał siły autorytetu i naśladownictwa lub wymuszenia.

"Wstęp"-y do "wczesnej epoki brązu" i "środkowej i młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza" pomijam, bo nie widzę tam na razie tematów wymagających komentarza krytycznego.