Powstanie w getcie białostockim

Wczoraj minęła niepostrzeżenie 66 rocznica wybuchu Powstania w getcie białostockim, drugim co do wielkości zrywie ludności żydowskiej podczas wojny.

W Białymstoku jak co roku oddano hołd jego uczestnikom. Media jak co roku kompletnie nie zauważyły tematu. Powstanie w getcie białostockim pozostaje wydarzeniem niemal całkowicie nieznanym szerszemu ogłowi społeczeństwa.

W nocy z 15 na 16 sierpnia 1943 roku w białostockim getcie około 300 członków organizacji żydowskich podjęło walkę z 3 tys. żandarmów niemieckich, wspieranych przez czołgi i artylerię. Żydowscy powstańcy wyposażeni byli w zaledwie 25 karabinów i około 100 pistoletów. Rano 16 sierpnia powstańcy odnieśli zwycięstwo, jednak po południu getto ponownie znalazło się pod kontrolą wojska i żandarmerii niemieckiej. Opór zbrojny mieszkańców białostockiego getta trwał około tygodnia. Niemcy po opanowaniu terenu, podpalili getto. Część osób, którym udało się uciec, rozstrzelano w pobliskich lasach. Niektórym tylko powstańcom udało się przedostać do lasu, gdzie przyłączyli się do partyzantki. Likwidację getta zakończono w październiku 1943 roku. Od momentu jego powstania do całkowitej likwidacji życie straciło 50 tysięcy białostockich Żydów.

W tym mniej więcej czasie urywa się również pamięć o Żydach w Białymstoku. Jest to przerażające, wziąwszy pod uwagę fakt, że jeszcze w 1912 roku 75% mieszkańców miasta stanowiła ludność żydowska.

W okresie międzywojennym Białostocczyzna była największym skupiskiem ludności żydowskiej w Polsce. We wrześniu 1939 roku w Białymstoku znajdowało się ponad 100 żydowskich synagog, bóżnic i domów modlitwy, żydowski szpital, teatr, przedszkole, cmentarze, ukazywała się prasa żydowska, w kinach pokazywano żydowskie filmy.

Dziś w Białymstoku próżno doszukiwać się pamiątek po tym okresie. Z czterech żydowskich kirkutów zachował się jeden. Na terenie pozostałych dwóch utworzono parki a na jednym stoi budynek ZUS. Macewy również znalazły inne zastosowanie – do dziś można je znaleźć na murku otaczającym miejski ratusz.

Z ponad stu synagog do dziś przetrwały zaledwie trzy budynki, pełnią dziś oczywiście zupełnie inne funkcje. Pozostałe nieliczne ocalałe pamiątki po żydowskiej ludności miasta zniszczono po wojnie.

Brak również jakichkolwiek śladów po getcie. Dziś na jego terenie stoją wieżowce z wielkiej płyty.

Sami Białostoczanie narzekają na problem z określeniem tożsamości miasta. Jednak o historycznej wieloetniczności i wielokulturowości miasta mało kto im przypomina. Zwykle nawet nie zdają sobie sprawy, że tak wielu Żydów żyło w stolicy Podlasia.

Przecież w Białymstoku, który sto lat temu był w 75 procentach żydowski, obecnie Żydów nie ma. Ślady po nich skrupulatnie pozacierano.