Insulinooporność - co to jest i jak leczyć? Przyczyny, objawy, dieta

Insulinooporność czyli obniżona wrażliwość na insulinę sprzyja rozwojowi cukrzycy typu 2 i chorób wieńcowo-sercowych. Obniżona wrażliwość na działanie insuliny jest szczególnie groźna dla osób z nadwagą i otyłością. Częściej także występuje w ich przypadku. Sprawdź jak rozpoznać i leczyć insulinooporność.

Co to jest insulinooporość?

Insulinooporność to element zespołu metabolicznego: grupy zaburzeń występują nierzadko razem u jednej osoby.  Otyłość, nadciśnienie tętnicze, poziom glukozy we krwi na czczo równy lub wyższy niż 100 mg/dl, zaburzenia metabolizmu triglicerydów i cholesterolu składają się na zespół metaboliczny. 

Z kolei insulina to hormon, który reguluje poziom cukru we krwi. Na czym polega brak wrażliwości organizmu na insulinę? Mamy z nim do czynienia gdy organizm za słabo reaguje na właściwe dawki insuliny, więc zaczyna produkować coraz więcej tego hormonu.  

Brzuch insulinowy a insulinooporność

Brak wrażliwości na insulinę to częsta przypadłość ludzi z nadwagą i otyłością: tak działa nadmiar tkanki tłuszczowej. Wytwarza ona nadmiar substancji, których efekty są przeciwstawne do insuliny albo hamują jej działanie. Tzw. brzuch insulinowy, czyli nadmiar tłuszczu na brzuchu oznacza również bezpośrednie wydzielanie do krwi wolnych kwasów tłuszczowych. 

Insulinooporność występuje również przy pierwotnej nadczynności przytarczyc, akromegalii, nadczynności tarczycy, nadmiernym wydzielaniui glukagonu i przy zespole Cushinga. 

Lekarze podkreślają, że obniżona wrażliwość na działanie insuliny zwiększa się z wiekiem człowieka. Istotnymi czynnikami sprzyjającymi jej rozwojowi jest też niska aktywność fizyczna i wysokokaloryczna dieta. Insulinoopornością częściej zagrożeni są mężczyźni, u których częściej też pojawia się otyłość brzuszna. Czynnikami ryzyka są również alkohol i palenie tytoniu.

Częsta jest również iInsulinooporność w ciąży. W organizmie ciężarnej kobiety produkowana jest bowiem większa ilość hormonów, które działają przeciwstawnie do insuliny, a tym samym zwiększają stężenie glukozy we krwi. Dlatego też w czasie ciąży warto przeprowadzić badania na insulinooporność.

Insulinooporność a ryzyko innych chorób

Insulinooporność może prowadzić do rozwoju licznych chorób, na czele z cukrzycą typu 2. Ciągły, nienaturalnie wysoki poziom produkcji insuliny obciąża trzustkę (hiperinsulinemia). Nadczynność w efekcie prowadzi do spadku jej wydolności i zmniejszenia się ilość wydzielanej insuliny. A to prowadzi do cukrzycy.

Poza tym schorzenie skutkuje chorobami układu wieńcowo-sercowego (najczęściej w tym przypadku diagnozowana jest miażdżyca). Osoby dotknięte nim cierpią także na niealkoholowe stłuszczenie wątroby. 

Zdaniem części lekarzy oporność insulinowa zwiększa także ryzyko wystąpienia zespołu policystycznych jajników: nadmiar insuliny ma stymulować komórki jajników do produkcji męskich hormonów płciowych. 

Objawy insulinooporności

Objawy obniżonej wrażliwości na działanie insuliny to zaburzenia gospodarki węglowodanowej, nadciśnienie tętnicze, zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi, podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi i zwiększenie ponad normę stężenia trójglicerydów we krwi. Insulinooporność może też jednak przebiegać w sposób utajony. 

W praktyce do objawów insulinooporności należą częsta senność i zmęczenie nawet po niewielkim wysiłku, kłopoty ze snem i z cerą, bóle głowy, zwiększona suchość skóry na karku, pod pachami i w okolicy kostek, częste infekcje ginekologiczne i dróg moczowych, napady głodu i szybkie odczuwanie głodu nawet po obfitych posiłkach (od dwóch do trzech godzin po posiłku). Jeśli zauważymy u siebie kilka tego rodzaju nazbyt często powtarzających się objawów, powinniśmy o nich poinformować swojego lekarza. 

Przyczyny insulinooporności

Brak wrażliwości organizmu na działanie insuliny może być spowodowana nadmiarem hormonów działających przeciwstawnie. Wówczas konieczne jest leczenie przeciwdziałające takim czynnikom.

Insulinooporność mogą także wywoływać leki. Przyjmowane lekarstwa należy skonsultować z lekarzem. Jeśli będą one czynnikiem mogącym wpływać na insulinooporność lekarz może zdecydować o ich zmianie. 

Istnieje kilka sposób przeciwdziałania insulinooporności. Po pierwsze, u osób z nadwagą i otyłością konieczne jest zrzucenie wagi (redukcja otyłości brzusznej).  

Leczenie insulinooporności

W leczeniu insulinooporności konieczne będzie zwiększenie aktywności fizycznej. Zalecane jest minimum trzydzieści minut dziennie umiarkowanej aktywności fizycznej lub sto pięćdziesiąt minut tygodniowo podzielone na przynajmniej pięć części.

Z miejsca należy również ograniczyć słodycze i spożycie cukrów we wszelkich napojach, zrezygnować ze słodkich napojów gazowanych. Bardzo ważna jest rezygnacja ze wszelkich produktów wysoko przetworzonych.

Zobacz też: Dla mikroflory lepszy jest mniej dojrzały banan

Mowa nie tylko o fast foodach, ale także pizzy, gotowych szybkich dań do odgrzania. Konieczne będzie również zwiększenie spożywanych warzyw i owoców i większa konsumpcja błonnika, który występuje, np. w kaszach, płatkach owsianych, ciemnym pieczywie. 

Dieta dla insulinoopornych - co jeść?

Przy zdiagnozowanej insulinooporności dietetycy zalecają zmianę diety na niskokaloryczną sprzyjającą osiągnięciu odpowiedniej wagi ciała. Jak schudnąć przy insulinoopornosci? W przypadku nadwagi i otyłości wiąże się to z obniżeniem kaloryczności diety o 500–1000 kcal na dobę w stosunku do naszego zapotrzebowania. 

W diecie osoby o obniżonej wrażliwości na insulinę musi być jak najmniej nasyconych kwasów tłuszczowych, izomerów trans, cholesterolu i węglowodanów prostych.

Przy odpowiednio skomponowanej diecie dla insulinoopornych, redukcja masy ciała o siedem do dziesięciu stopni powinna nastąpić od pół roku do roku.

Warto też wiedzieć, że indeks glikemiczny żywności jest tym wyższy, im bardziej są rozgotowane, dojrzałe i rozdrobnione. Dlatego należy warzywa, ziemniaki i produkty zbożowe gotować al dente (lekko twarde i jędrne).

Poza tym zdrowiej jest wybierać owoce mniej dojrzałe, np. zielone banany, mniej dojrzałe gruszki. Warzywa i owoce najlepiej też jeść w całości – zwiększa to również zawartość błonnika w posiłku.

KW