Model Wielkiej Piątki, czyli typy osobowości człowieka

Wielka Piątka (Big Five) to jeden z najbardziej uznanych na świecie modeli psychologicznych do określenia typu osobowości człowieka.

Wielka Piątka (po ang. Big Five) to pięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO), który wyróżnia pięć podstawowych cech: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenia, ugodowość oraz sumienność. Zakłada on, że wyróżnione czynniki istnieją realnie (czyli mają znaczenie w przystosowaniu jednostki do środowiska), są biologicznie uwarunkowane, uniwersalne i niezmienne.  

Model Wielkiej Piątki opracowali dwaj amerykańscy psychologowie, Paul Costa i Robert McCrae, pod koniec XX wieku. Spośród innych modeli psychologicznych wyróżnia go m. in. uniwersalność, ponieważ cechy, jakie mierzy, obecne są we wszystkich kulturach, stosuje się go u mężczyzn i kobiet, a także względna stałość - badani osiągają podobne rezultaty, gdy przeprowadzany jest on ponownie, nawet po kilu latach. 

Czym charakteryzują się poszczególne typy osobowości wg modelu Big Five? 

Zobacz też: Syndrom piotrusia pana - czym jest?

Neurotyczność

Neurotyczność jest cechą przeciwstawianą stałości emocjonalnej. Charakteryzuje ją lęk, czyli tendencja do reagowania napięciem, strachem i nerwowością. Wiąże się również ze skłonnością do martwienia się. U osób neurotycznych zauważana jest agresywna wrogość, czyli częste doświadczanie gniewu i irytacji. Osoby neurotyczne określane są również jako depresyjne, impulsywne i nadwrażliwe. Cechą neurotyków jest nadmierny samokrytycyzm, co często prowadzi do lęku społecznego. Statystycznie Polacy należą do jednego z najbardziej neurotycznych narodów na świecie. 

Ekstrawersja

Osoby ekstrawertywne są określane jako towarzyskie, serdeczne, asertywne, aktywne, poszukujące doznań i z tendencją do reagowania pozytywnymi emocjami i optymizmu. Ekstrawersja przeciwstawiana jest introwersji, która związana jest z rezerwą w kontaktach społecznych, preferencji do spędzania czasu samemu oraz nieśmiałości. Introwertycy nie są jednak koniecznie pesymistami oraz nie odczuwają zwykle lęku społecznego, co różni ich od neurotyków. 

Otwartość na doświadczenia

Otwartość na doświadczenia jest wymiarem opisującym stopień poszukiwania i pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych przez jednostkę, a także ciekawość wyrażana wobec nowości i inności. Osoby wykazujące ją w wysokim stopniu bywają niekonwencjonalne, lubią kwestionować autorytety, w swoich sądach są niezależne i nastawione na odkrywanie nowych idei. Często cecha ta wiązana jest z intelektem. Otwartość opisywana jest przez żywą i twórczą wyobraźnię, wrażliwość estetyczną, otwartością na stany emocjonalne innych, aktywne poszukiwanie nowych bodźców, intelektualną ciekawość oraz gotowość do kwestionowania dogmatów oraz analizy wartości politycznych, społecznych oraz religijnych. 

Ugodowość

Ugodowość opisuje pozytywne lub negatywne nastawienie do innych ludzi oraz altruistyczne lub antagonistyczne nastawienie do życia. Cechy, które ją charakteryzują to zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność oraz tendencja do rozczulania się. Wiąże się ona ze skłonnością do ufania ludziom, wrażliwością na ich cierpienie oraz kooperacyjnym nastawieniem do współpracy. Natomiast osoby charakteryzujące się niską ugodowością są nieufne wobec innych, obojętne na ich sprawy oraz nastawione na rywalizację.

Sumienność

Sumienność określa stopień wytrwałości, motywacji oraz zorganizowania jednostki przy realizowaniu jej celów. Obok otwartości na doświadczenia jest to cecha najczęściej spotykana u osób odnoszących sukcesy życiowe, szczególnie w biznesie. Osoby sumienne charakteryzują się silną wolą, skrupulatnością oraz rzetelnością w swojej pracy. W skrajnych przypadkach wiąże się ona również z pracoholizmem, uciążliwym perfekcjonizmem i przesadną potrzebą kontroli. W przypadku niskiego nasilenia sumienności ludzie wyrażają niższą motywację do osiągania celów społecznych oraz bardziej hedonistyczne nastawienie do życia.  

Jak zrobić test na osobowość?

Osobowość w modelu Wielkiej Piątki bada się za pomocą kwestionariusza. Obecnie stosowane są kwestionariusze NEO-FFI, a także PERSO.IN®, który dostosowany został do warunków polskich. Kwestionariusz najlepiej jest zrobić u psychologa, który będzie potrafił poprawnie wytłumaczyć jego wyniki. Samodzielne wypełnienie kwestionariusza może prowadzić do błędnych wniosków. 

FJ