Narodziny faszyzmu

Na zdjęciu Włosi w Libii

Jeśli chodzi o Polskę, nie można zapomnieć wstawiennictwie Mussoliniego u Hitlera, które uchroniło przed śmiercią wielu profesorów UJ będących w niemieckich rękach, ale antyslawizm był bardzo częstym składnikiem włoskiego faszyzmu tak jak niemieckiego narodowego socjalizmu podczas II wojny światowej.

W latach 20. XX wieku, włoscy faszyści, którzy wysuwali roszczenia terytorialne wobec Jugosławii atakowali Słowian południowych zamieszkujących jej tereny, a szczególnie Serbów oskarżając ich o „skłonności atawistyczne”. Faszystowska propaganda włoska głosiła także, że kraj ten był efektem masońskiej konspiracji, który powstał ze środków loży masońskiej Wielki Wschód.

Mussolini porzucił liberalną politykę kolonialną realizowaną przez rządy przedfaszystowskie i rozpoczął politykę rasistowską, według której Włosi mieli być rasą nadrzędną a „gorsi” Afrykanie zostali pozbawieni praw. Dążył do osiedlenia w Libii od 10 do 15 milionów Włochów. W efekcie kampanii pacyfikacyjnych obejmujących wywoływanie głodu, dokonywanie masowych mordów i tworzenie obozów koncentracyjnych zginęło tysiące Libijczyków. Z kraju wydalono 100.000 Beduinów, połowę ludności Cyrenajki, na miejsce rdzennej ludności trafić tam mieli włoscy osadnicy.

Jednak faszyzm Mussoliniego w przeciwieństwie do nazizmu nie miał cech antysemityzmu. We Włoszech szkoleni byli Bejtarowcy. Katolickie społeczeństwo nie akceptowało narodowo-socjalistycznego rasizmu. Szczególnie gdy Watykan wszedł w ostry konflikt z Hitlerem. Po encyklice MIT BRENNENDER SORGED, skierowanej "Do Czcigodnych Braci Arcybiskupów i Biskupów niemieckich oraz innych Ordynariuszów, utrzymujących pokój i jedność ze Stolicą Apostolską. O POŁOŻENIU KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W RZESZY NIEMIECKIEJ.

Prasa watykańska zaś pokazywała hipokryzję głównego ideologa nazizmu, pseudonaukowca i wroga chrześcijaństwa Alfreda Rosenberga. Węgiersko-żydowski dziennikarz Franz Szell, spędził rok na badaniach w łotewskich i estońskich archiwach zanim opublikował list otwarty w 1936 roku, z kopiami do Hermanna Göringa, Josepha Goebbelsa, niemieckiego ministra spraw zagranicznych Konstantina von Neurath i innych oskarżając pseudonakowca Alfreda Rosenberga, twórcę nazistowskich teorii rasistowskich o to, że „nie ma kropli niemieckiej krwi” płynącej w jego żyłach. Szell napisał, że wśród przodków Rosenberga byli tylko „Łotysze, Żydzi, Mongołowie i Francuzi”. W wyniku listu otwartego Szell został deportowany przez władze litewskie 15 września 1936 r. Jego twierdzenia zostały powtórzone 15 września 1937 roku w watykańskiej gazecie L'Osservatore Romano.

Tak o tym pisze Hannah Arendt :

" Gdy Mussolini wprowadził - pod presją niemiecką - ustawodawstwo antyżydowskie pod koniec lat trzydziestych, wyliczył zwykłe kategorie osób wyłączonych spod jego działania - kombatantów, Żydów posiadających wysokie odznaczenia itp. - dodał jednak kategorię nową, mianowicie byłych członków partii faszystowskiej, wraz z ich rodzicamii dziadkami, żonami i dziećmi oraz wnukami. Nie są mi znane żadne statystyki związane z tą sprawą, ale skutek musiał być taki, że wyłączenia objęły ogromną większość Żydów włoskich. Nie było prawie żadnej rodziny żydowskiej, której przynajmniej jeden członek nie należał do partii faszystowskiej, gdyż działo się to w czasach, kiedy Żydzi - tak samo jak Włosi - od prawie dwudziestu już lat garnęli się masowo do ruchu faszystowskiego, jako że pracę w aparacie państwowym mogli otrzymać jedynie członkowie tegoż ruchu. Tych zaś niewielu Żydów, którzy występowali przeciwko faszyzmowi z pobudek ideowych -jak przede wszystkim socjaliści i komuniści - nie było już w kraju."

Marsz na Rzym (wł. Marcia su Roma) – określenie faszystowskiego zamachu stanu w 1922 roku, w wyniku którego we Włoszech zdobył władzę Benito Mussolini. „Marsz na Rzym” polegał na koncentracji członków faszystowskich bojówek w stolicy Królestwa Włoch. Zamach miał miejsce w dniach 27 - 29 października 1922 r. ,"marsz na Rzym", jest ówczesną manipulacją w celu wywarcia presji na króla Wiktora Emmanuela III i rząd Facty. Marsz ruszył, ale "wódz" siedział w redakcji "Popolo d'Italia" w Mediolanie a przed budynkiem stał "na gazie" samochód. Do granicy ze Szwajcarią było 60 km. Tak więc "wódz" nie był pewny skuteczności całej akcji. Rząd włoski chciał wprowadzić stan wyjątkowy w całym kraju, a członek Rady Wojskowej gen Pietro Badoglio (późniejszy "zdobywca Etiopii", szef Sztabu Generalnego w 1940, podał się do dymisji po agresji Włoch a Grecję, premier po obaleniu Mussoliniego w 1943 roku), prosił króla "o zgodę na 10 minut ognia" w celu rozpędzenia faszytów idących w "Marszu". W Rzymie było wówczas 28 tys żołnierzy i policjantów i gdyby ich użyto los faszyzmu we Włoszech zostałby przesądzony, a Mussolini skończyłby jako emigrant w Szwajcarii. Król jednak, namawiany przez ks. Aostę, odmówił Facie podpisania dekretu o stanie wyjątowym i zgodził się mianować Mussoliniego premierem. Na zdjęciu mamy czołówkę "Marszu" na ulicach Rzymu, już po wręczeniu przez króla Mussoliniemu dokumentu nominacyjnego. Ubiór Duce, żakiet? W tym stroju odbierał nominację od króla w Pałacu Kwirynalskim. Równolegle do "akcji bezpośredniej", faszyści negocjowali z liberałami nad warunkami udziału w rządzie. Chcieli 5 resortów, proponowano im 2, potem 3. "Marsz" miał przeważyć szalę i powiększyć udział faszystów w rządzie (kierowanym nadal przez liberałów), a przyniósł wyniki zaskakujące: premierostwo dla Mussoliniego. Początkowo liberałowie i centryści w rządzie Mussoliniego mieli większość resortów (faszyści tylko 2). W latach 1922 - 1926 faszyści opanowali większość stanowisk administracyjnych i po zlikwidowaniu partii, poza faszystowską, posiadali pełnię władzy we Włoszech.

Marsz na Rzym (Marcia su Roma, 1962), obraz Dino Rosi. Film przedstawia satyryczną rekonstrukcję narodzin faszyzmu.

Główny bohater grany przez Vittorio Gassmana jest weteranem wojennym, cierpiącym z powodu powojennego kryzysu gospodarczego. Widzi, że dla wielu wojna była instrumentem szybkiego wzbogacenie się.

Z kolei kapitan Paolinelli uosabia tych, którzy zrealizowali się w czasie wojny i teraz, podczas pokoju nie mogą odnaleźć swojego miejsca w społeczeństwie, są nieprzystosowani do życia w nowych warunkach. Obaj wiążą swoją przyszłość z faszyzmem, który ogłasza się obrońcą byłych żołnierzy i daje nadzieję rozliczenia spekulantów wzbogaconych na zaopatrzeniu armii. Chłop, Gavazza, katolik Partii Ludowej, zostaje zafascynowany faszyzmem, ponieważ obiecuje mu się chłopską rewolucję, która da mu ziemię.

Benito Mussolini, namalowany przez futurystę Ambrosiego. Benito Mussolini Aerorittrato di aviatore.

Obraz przedstawia Mussoliniego na tle starożytnego Rzymu, który jest punktem odniesienia dla faszystów. Możemy tu zobaczyć słynne zabytki potężnego starożytnego Rzymu. Mussolini marzy o jego odtworzeniu, podkreśla nienawiść do Rzymu nowoczesnego, "prowincjonalnego miasta". Chce naśladować „wielkich budowniczych”. Z tej okazji zabytki średniowiecza i renesansu zostają zrównane z ziemią. Obraz przedstawia twarz Mussoliniego, która wydaje się być zdeterminowana i wyrażać siłę woli. Malarz kojarzy ją z wielkomiejskim rozwojem. Twarz nałożona na widok z lotu ptaka na miasto, które mówi o wielkości starożytnego Rzymu.

Mussolini chce stworzyć trzeci Rzym, inspirowany wartościami i starożytnymi mocami poprzednika. Obraz pokazuje Mussoliniego jako inspirującego i twórczego geniusza. Przez przezroczystość twarzy wskazuje, że wódz i Rzym to jedność.

Historycy tłumaczący fenomen faszyzmu, stawiają wciąż te same pytania... Czy można go interpretować jako parantezę we współczesnej historii Włoch, czy jako część fali europejskiego, społecznego odreagowania Wielkiej Wojny, albo może jako reakcję włoskiego społeczeństwa na rewolucję przemysłową?

Wielu Włochów wiązało swoje nadzieje z Konferencją Wersalską, oczekiwano, że w zamian za przyłączenie się do wojsk sojuszniczych będą mogli liczyć na nabytki terytorialne. W Wersalu spotkało ich wielkie rozczarowanie. Obietnice złożone przez Aliantów w 1915 roku nie były respektowane. Wilson, w imię samostanowienia narodów, odrzucił je. Niezgodził się na przyznanie Włochom Istrii i Dalmacji, jako że były to regiony zamieszkiwane przez ludność słowiańską a Rijeka ( Fiume) niczym Gdańsk i Kłajpeda stała się Wolnym Miastem.

Mussolini desydent partii socjalistycznej, marksista, tworzy nowy typ reżimu, nazwany faszystowskim. Zawdzięcza swój sukces brakowi równowagi ekonomicznej i społecznej we Włoszech, którą wojna jeszcze bardziej pogłębiła. Aby dojść do władzy Mussolini wykorzystał część zdezorientowanej klasy średniej, obawiającej się rewolucyjnej agitacji i ruchów robotniczych. Mussolini wsparty również przez posiadaczy ziemskich i przemysłowców, widzących w ruchu faszystowskim narzędzie walki z problemami społecznymi, mógł sięgnąć po władzę w sposób legalny. Zmienił jednak wkrótce formy władzy demokratycznej w dyktaturę nowego rodzaju, bazującą na jednej partii, kulcie jednostki i poddaniu oddziaływaniu ideologii faszystowskiej każdego obywatela.

Doktryną, tego niewysokiego bo liczącego zaledwie metr sześćdziesiąt przywódcy było działanie: "Naszą doktryną jest działanie. Faszyzm narodził się z potrzeby działania i był działaniem". Taką definicję sam zamieścił we włoskiej encyklopedii. Taka definicja świetnie też charakteryzowała jego osobowość. Ta potrzeba działania popchnęła tego syna kowala i nauczycielki do porzucenia myśli o karierze pedagogicznej by oddać się polityce i odnalezić swoją drogę w marksizmie, w socjalizmie antyparlamentarnym i antyreformistycznym. Był naczelnym redaktorem gazety socjalistów Avanti, w 1912 roku, w wieku 29 lat.

Po wybuchu I wojny światowej poparł publicznie przystąpienie Włoch do wojny po stronie Ententy. Wydalono go za to z partii, ponieważ kłóciło się to z jej oficjalnym stanowiskiem wobec wojny. Mussolini pobierał opłaty od francuskiego rządu za szerzenie propagandy prowojennej, a pieniądze dostarczali mu bezpośrednio francuscy działacze polityczni.