Traktat Wersalski

28 czerwca 1919 roku podpisano Traktat Wersalski

Konferencja pokojowa w Paryżu rozpoczęła się w styczniu 1919 roku. Pokonani nie mieli prawa w niej uczestniczyć, zostali tylko na jej zakończenie przywołani celem zapoznania się z rezultatami, ich akceptacji i podpisania końcowych ustaleń. Szczęściem Polski był brak w obradach nie tylko Niemiec ale i brak reprezentacji strony rosyjskiej. Konferencja zgromadziła 32 państwa, Polskę reprezentował Dmowski i Paderewski ale decyzje podejmowała Rada Czterech, składająca się z Wilsona, Clemenceau, Lloyda George'a i Orlando.

Bazą dyskusji stała się odpowiedź na 14 punktów, z których 13 nas żywotnie dotyczył, Wilsona zaprezentowanych przed Kongresem USA 8 stycznia 1918 roku. W swoim wystąpieniu przed Kongresem przedstawił WŚ jako walkę prawa z barbarzyństwem. Życzył sobie wprowadzenia zasady samostanowienia narodów i aby zapobiec przyszłym konfliktom powołania organizacji międzynarodowej - Ligii Narodów.

Ale Alianci nie zgadzali się z Wilsonem, uporczywie obstającym przy pryncypiach. Nie znał on wzajemnych relacji europejskich, irytowały go ambicje poszczególnych państw. Do czasu przystąpienia do wojny USA nie było zaznajomione z tajnymi umowami pomiędzy Aliantami, jak np. obietnicami składanymi Włochom w Londynie w 1915 roku. Clemenceau, który kpił sobie z "szlachetnej szczerości" Wilsona, upierał się przy zapewnieniu bezpieczeństwa Francji w obliczu ewentualnego zagrożenia ze strony Niemiec i dezorganizacji Austro-Węgier. Lloyd George obawiał się hegemonii francuskiej na kontynencie i sprzeciwiał się dalszemu osłabianiu Niemiec. Zamierzał w rewanżu zabezpieczyć dominację brytyjską na Środkowym-Wschodzie. Podkreślał solidarność angloamerykańską. Orlando pozostał w izolacji słabo broniąc swoich pozycji i tworzył wrażenie jakby Włochy z konferencji pokojowej, mimo swojego udziału w wojnie, nie miały wyciągnąć żadnych korzyści.

Zadanie przyjęcia traktatu pokojowego okazało się niezwykle trudne. Pierwsze to rozbiór (jakkolwiek by nam się nie kojarzyło) Austro -Węgier, alianci mieli rozbieżne punkty widzenia również co do dalszego losu Niemiec; traktaty stały się więc serią kompromisów. Ale na stworzenie Stowarzyszenia Państw, zgodne z wizją prezydenta Wilsona, uruchomiające przestrzeń dla utrzymania długotrwałego światowego pokoju, większość wyraziła zgodę.

"Celem Ligi Narodów jest utrzymanie pokoju i współpracy na świecie, a impulsem do jej utworzenia rozlew krwi podczas Wielkiej Wojny. Siedzibą organizacji będzie Genewa."

Na mapie widoczne zmiany granic po traktacie paryskim, szczególnie rozpad Austro-Węgier, odepchnięcie Rosji od Europy i mimo porażki, Niemcy wciąż pozostające największym krajem Europy Centralnej. Nasuwa się pytanie czy potraktowanie Niemiec w sposób podobny do Cesarstwa Austro-Węgierskiego nie zapobiegłoby wybuchowi II WŚ.

Przecież w wyniku wojny przestały istnieć największe imperia, nawet mała Bułgaria poniosła procentowo większe straty terytorialne.

28 czerwca 1919 zostaje podpisany Traktat Wersalski regulujący warunki pokojowe z Niemcami. Zawierał w sobie trzy najważniejsze dyspozycje. Przede wszystkim Niemcy traciły 15 procent swojego terytorium. Alzacja i Lotaryngia wracały do Francji, Belgia otrzymywała 3 graniczne kantony, Dania pł. Schleswig. Największe problemy stwarzało odtworzenie terytorium Polski. Niemcy oddały Wielkopolskę, Korytarz do Bałtyku, Gdańsk jak za Napoleona miastem wolnym. Górny Śląsk, jako region narodowościowo mieszany stał się obiektem plebiscytu. Kolonie niemieckie zostały rozdzielone pomiędzy Francję i Wielką Brytanię jako kraje mandatowe.

Traktat zobowiązywał Niemcy do zapłaty reparacji wojennych, przedstawiony w kontrowersyjnym artykule 231, zrzucającym na Niemcy winę za rozpętanie konfliktu.

Niemcy musiały, pod wpływem Francji, dać szereg gwarancji. Lewobrzeżny Ren miał zostać przez 15 lat okupowany oraz zdemilitaryzowny. Kopalnie Sarry przekazane w użytkowanie Francji. Po 15 latach w Sarze miał odbyć się plebiscyt. Armia niemiecka została zredukowana do 100 tysięcy, pozbawiona lotnictwa i broni pancernej. Amerykanie i Brytyjczycy zaangażowali się w gwarancje dla Francji w wypadku agresji niemieckiej. Z drugiej strony odrzucili propozycję marszałka Focha stworzenia Nadrenii niezależnym państwem.

Traktat w Saint-Germain-en-Laye, zredukował Austrię o Tyrol i część Niziny Naddunajskiej, do państwa 6 milionowego. Traktat w Trianon zaś Węgry o środkową część Niziny Naddunajskiej, Transylwanię, na rzecz Rumunii. Włochy otrzymały Tyrol Południowy, Istrię i Triest. Bułgaria jako państwo zwyciężone scedowała Trację na rzecz Grecji. Największymi beneficjentami rozbioru imperium Austro-Węgierskiego stały się 3 powstałe państwa: Polska, Czechosłowacja, która połączyła Bohemię, Morawy i Słowację oraz Jugosławia grupująca wokół Serbii słowiańską ludność Bałkanów.

Traktat w Sevres podpisany w 1920 roku poświęcony podziałowi ex-imperium ottomańskiego, pozostawiał Turcji w Europie Konstantynopol i przesmyk dzielący Europę od Azji Mniejszej, który miał pozostać wolny w nawigacji. Sprzymierzeni zamierzali powołać do życia Wielką Armenię ale ludobójstwo Ormian z 1915 roku, 1.5 mln zamordowanych, przyczyniło się do nieprzezwyciężalnej wzajemnej nienawiści dwóch narodów.

Na Środkowym Wschodzie Anglicy pomogli stworzyć Królestwo Arabskie oddając je w ręce książąt Saudyjskich. Dawne prowincje Imperium Ottomańskego stały się krajami mandatowymi; w zarządzie Francji Syria i Liban, Wielkiej Brytanii przypadła Palestyna i Mezopotamia. Ojczyzna narodu żydowskiego, uprzednio rozważana, mimo silnego lobbingu ruchu syjonistycznego, nie powstała, Anglicy w końcu wsparli książęta arabskie. Rozpoczęła się imigracja Żydów do Palestyny a brak zrozumienia dla roszczeń syjonistów skutkował powstaniem ruchu rewizjonistycznego. Bliski Wschód pozostał źródłem niekończącego się konfliktu i jak powiada Pismo będzie on w oku świata.

Lawrence z Arabii

Lawrence z Arabii, brytyjski agent działający na Bliskim Wschodzie. Anglicy zamierzali stworzyć spójną arabską politykę sięgającą od Morza Śródziemnego po Zatokę Perską. Celem jej było zabezpieczenie linii komunikacyjnych z Indiami. Płk. Lawrence po wojnie napisał książkę Siedem Filarów Mądrości, która stała się kanwą scenariusza filmu uznanego przez krytyków za jedno z najważniejszych epickich dzieł filmowych XX wieku.

7 października 1918 roku Rada Regencyjna ogłasza niepodległość

7 października 1918 roku Rada Regencyjna ogłasza niepodległość Polski powołując się na 14 punktów Wilsona zaakceptowanych kilka dni wcześniej przez Państwa Centralne jako podstawy rokowań popokojowych. 20 listopada Niemcy jako pierwsze uznają  niepodległość Polski. W 1918 roku Włochy, pamiętając o swoim hymnie, w którym wspominane są rozbiory Polski, będą też jednym z pierwszych krajów uznających niepodległość naszego kraju.

W deklaracji przedstawionej przed Kongresem Stanów Zjednoczonych 8 stycznia 1918 roku prezydent Wilson przedstawił 14 punktów podłóg których, według niego miałyby być ustanowione traktaty pokojowe. Uzupełnił swój punkt widzenia poprzez dodatkowe deklaracje, szczególnie te z 4 lipca 1918 roku. Sprecyzował więc, że żadne kwestie niepodległości lub terytorium nie mogą być uregulowane bez zgody ludności, ktorej te decyzje dotyczą. 14 punktów spotkało się z rezerwą wśrod Aliantów ponieważ często sprzeczne były z ich partykularnymi interesami albo z umowami zawartymi podczas wojny. Zwyciężeni w rewanźu pozostawali na pozycjach rewizjonistycznych.

14 punktów Wilsona (za Wikipedią):

Porozumienia pokojowe będą jawnie zawierane, nie będzie już porozumień tajnych. Dyplomacja ma działać jawnie i publicznie.

Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, poza przypadkami, kiedy morza te będą zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.

Zniesienie barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego utrzymania.

Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum.

Rozstrzygnięcie sporów kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, ale przestrzegając zasady, że interesy ludności zainteresowanej mają równą wagę co interesy Rządów.

Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie stosunków z Rosją, Rosja ma prawo do samookreślenia swojego ustroju politycznego.

Belgia musi być ewakuowana i stać się w pełni suwerennym krajem.

Terytorium francuskie zostanie uwolnione i odbudowane. Alzacja i Lotaryngia mają powrócić do Francji.

Korekta granicy włoskiej, wzdłuż linii narodowościowej.

Stworzenie możliwości autonomicznego rozwoju narodom Austro-Węgier.

Rumunia, Serbia i Czarnogóra odzyskają utracone w czasie wojny terytoria, Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą być oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości.

Ludności tureckiej Imperium Osmańskiego zapewniona zostanie suwerenność i bezpieczeństwo, innym narodom zamieszkującym Imperium przysługuje prawo do bezpieczeństwa i rozwoju, oraz autonomia. Dardanele zostaną otwarte dla okrętów i statków handlowych, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.

Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa ma być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową.

Stworzenie Ligi Narodów, której celem będzie zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnej wszystkich państw.