17 września

15 września Ribbentrop pisał do Mołotowa:

"Przyjmujemy, że sowiecki rząd wystąpił zbrojnie i podejmie operacje wojskowe w obecnej chwili. Witamy to z zadowoleniem. Sowiecki rząd uwalnia nas przez to od konieczności niszczenia resztek polskiej armii i pościgu za nią aż do granicy rosyjskiej. Przestała też być aktualna sprawa obawy powstania próżni politycznej na obszarze na wschód od niemieckiej strefy interesów w wypadku braku interwencji sowieckiej. Ponieważ nie zamierzamy podejmować żadnej działalności politycznej i administracyjnej na tych obszarach poza niezbędnymi działaniami wojskowymi, mogłaby wobec braku takiej interwencji zaistnieć możliwość powstania tam nowych państw."

17 września, dwie godziny po północy, w obecności Mołotowa i Woroszyłowa Stalin przyjął ambasadora Rzeszy, hrabiego Schulenburga, aby zakomunikować:

"(...) Armia Czerwona przekroczy granicę dziś o 06. rano na całej linii Połock-Kamieniec Podolski."

Schulenburg:

"Celem uniknięcia incydentów Stalin nalega aby niemieckie samoloty od dzisiaj nie przelatywały na wschód od linii Białystok-Brześć Litewski-Lwów. Samoloty sowieckie rozpoczną dziś bombardowanie okręgu na wschód od Lwowa. 

Obiecałem zarobić co będzie w mojej mocy, aby lotnictwo niemieckie zostało poinformowane, lecz wobec krótkiego czasu, prosiłem aby samoloty sowieckie nie zbliżały się zbytnio do wyżej wymienionej linii.

Sowiecka misja przybędzie do Białegostoku jutro lub najdalej pojutrze. Stalin odczytał mi notę, która ma być wręczona ambasadorowi polskiemu jeszcze tejże nocy, a w odpisach zostanie przesłana wszystkim przedstawicielstwie w ciągu dnia i następnie opublikowana. Nota zawiera usprawiedliwienie akcji sowieckiej. Projekt, który mi przeczytano, zawierał trzy punkty dla nas nie do przyjęcia. W odpowiedzi na moje zastrzeżenia, Stalin z największą gotowością zmienił tekst tak, że obecnie wydaje się być zadawalający z naszego punktu widzenia. Stalin oświadczył, że wydanie wspólnego komunikatu nie może być brane pod uwagę wcześniej jak za 2 lub 3 dni.

W przyszłości wszystkie sprawy wojskowe będą załatwiane przez gen. Köstringa bezpośrednio z Woroszyłowem."

O trzeciej nad ranem 17 września, polski ambasador Wacław Grzybowski odmawia przyjęcia sowieckiej noty, oto jej treść:

"Wojna polsko-niemiecka ujawniła wewnętrzne bankructwo państwa polskiego. W ciągu dziesięciu dni operacji wojennych Polska utraciła wszystkie swoje regiony przemysłowe i ośrodki kulturalne. Warszawa przestała istnieć jako stolica Polski. Rząd polski rozpadł się i nie przejawia żadnych oznak życia. Oznacza to, iż państwo polskie i jego rząd faktycznie przestały istnieć. Wskutek tego traktaty zawarte między ZSRR a Polską utraciły swą moc. Pozostawiona sobie samej i pozbawiona kierownictwa, Polska stała się wygodnym polem działania dla wszelkich poczynań i prób zaskoczenia, mogących zagrozić ZSRR. Dlatego też rząd sowiecki, który zachowywał dotąd neutralność, nie może pozostać dłużej neutralnym w obliczu tych faktów.

Rząd sowiecki nie może również pozostać obojętnym w chwili, gdy bracia tej samej krwi, Ukraińcy i Białorusini, zamieszkujący na terytorium Polski i pozostawieni swemu losowi, znajdują się bez żadnej obrony.

Biorąc pod uwagę tę sytuację, rząd sowiecki wydał rozkazy naczelnemu dowództwu Armii Czerwonej, aby jej oddziały przekroczyły granicę i wzięły pod obronę życie i mienie ludności zachodniej Ukrainy i zachodniej Białorusi.

Rząd sowiecki zamierza jednocześnie podjąć wszelkie wysiłki, aby uwolnić lud polski od nieszczęsnej wojny, w którą wpędzili go nierozsądni przywódcy, i dać mu możliwość egzystencji w warunkach pokojowych.

Podpisano: komisarz ludowy spraw zagranicznych/-/WIACZESŁAW MOŁOTOW"

Około czwartej nad ranem w niedzielę, o brzasku, pierwszy z około 500 000 żołnierzy radzieckich wraz z 4000 czołgami i 5500 działami przekroczył polską granicę; w napaści uczestniczyło również 2000 samolotów. Wojsko polskie, które pod naporem Wermachtu cofało się na wschód, zostało pozbawione jakiejkolwiek nadziei.

Stalin zwlekał z atakiem. Na Dalekim Wschodzie do 16 września trwały walki z Japonią. Nie chciał prowadzić walki na dwóch frontach. Do 12 września czekał na decyzję polskich sojuszników. Przez kilka dni kierownictwo Wehrmachtu zaś czekało na obiecaną interwencję Armii Czerwonej, Ribbentrop 15 września wysłał telegram ponaglający do Mołotowa. Chociaż podbój Polski postępował znacznie szybciej niż planowano, szef sztabu Franz Halder obawiał się, że Stalin sceduje na Wehrmacht cały wysiłek wojenny. Zaczęły pojawiać się problemy w zaopatrzeniu w amunicję i paliwo. Ówczesne czołgi bez remontu mogły przejechać ok. 400 km.

13/14. września 1939 r. rozpuszczano pogłoski o zbliżającym się zawieszeniu broni między Polską a Niemcami. Szantażowano Stalina, że zamknie się okno czasowe, w którym będzie mógł zgarnąć łupy, nagrodę za porozumienie z 23 sierpnia.

Fragment dziennika ministra propagandy Trzeciej Rzeszy Josepha Goebbelsa z 17 września 1939 roku.

"Moskwa […] wkroczy do Polski na całej długości granicy, aby wziąć pod ochronę swoje mniejszości [narodowe]. Uczyni tak przy zachowaniu swojej neutralności i dlatego, że państwo polskie już nie istnieje. Uzasadnienie jest bardzo oryginalne, ale sam fakt to dla nas dar losu".

"....łańcuchy tautologii parę pojęć jak cepy dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu składnia pozbawiona urody koniunktiwu..."

Dla poparcia propagandowego stanowiska radzieckiego zrzucano ulotki. Oto treść jednej z nich (zachowano ortografię oryginału):

" Rzołnierze Armii Polskiej!

Pańsko-burżuazyjny Rząd Polski, wyciągnąwszy Was w awanturniczą wojnę, pozornie przewaliło się. Ono okazało się bezsilnym rządzić krajem i zorganizować obronu. Ministrzy i gienerałowie, schwycili nagrabione imi złoto, tchórzliwie uciekli, pozostawiają armię i cały lud Polski na wolę losu.

Armia Polska pocierpiela surową porażkę, od którego ona nie oprawić wstanie się. Wam, waszym żonom, dzieciam, braciam i siostrami ugraża głodna śmierć i zniszczenie.

W te ciężkie dni dla Was potężny Związek Radziecki wyciąga Wam ręce braterskiej pomocy. Nie przeciwcie się Robotnicz-Chłopskiej Armii Czerwonej. Wasze przeciewnienie bez kożyści i przerzeczona na całą zgubę. My idziemy do Was nie jako zdobywcy, a jako wasi bracia po klasie, jako wasi wyzwoleńcy od ucisku obszarników i kapitalistów.

Wielka i niezwalczona Armia Czerwona niesie na swoich sztandarach pracującym, braterstwo i szczęśliwe życie.

Rzołnierze Armii Polskiej! Nie proliwacie daremnie krwi za cudze Wam interesy obszarników i kapitalistów.

Was przymuszają uciskać białorusinów, ukraińców. Rządzące kole polskie sieją narodową rużność między polakami, białorusinami i ukraińcami.

Pamiętajcie! Nie może być swobodny naród, uciskające drugie narody. Pracujące białorusini i ukaińcy - Wasi pracujące, a nie wrogi. Razem z nimi budujcie szczęśliwe dorobkowe życie.

Rzucajcie broń. Przechodźcie na stronę Armii Czerwonej. Wam zabezpieczona swoboda i szczęśliwe życie.

Naczelny Dowódca Białoruskiego Frontu

Komandarm Drugiej Rangi Michał Kowalow

17 września 1939 roku"

Po wkroczeniu Armii Czerwonej Witkacy popełnia samobójstwo.

18 września 1939 na wieść o wkroczeniu Armii Czerwonej Witkiewicz popełnia samobójstwo. Tak o tym pisze Miłosz w Traktacie Moralnym:

Na obcych zresztą bardzo nie licz/U nas ciekawy był Witkiewicz./Umysł drapieżny. Jego książek/Nie czytać – prawie obowiązek./W ciągu najbliższych stu lat chyba/Nikt w Polsce jego dzieł nie wyda,/Aż ta formacja co go znała,/Stanie się już niezrozumiała,/I jaka była w nim trucizna/Najlepszy spec się już nie wyzna./Wiersz mój chce chronić od rozpaczy,/Tej właśnie, jaką miał Witkacy,/Kiedy część prawdy widząc trafnie/Sam w swoje własne wpadł zapadnie/I w owym wrześniu pełnym żalu,/Potężną dozą weronalu/Śmierć uznał za rzecz tak zaszczytną,/Że to, co zaczął, skończył brzytwą./Balzak na niego jest odtrutką:/Wszystko co trzyma ciebie krótko/I rozszerzając ludzki gmach/Budzi n a m i ę t n o ś ć l u d z k i c h s p r a w.

"Proszę nie używać nomenklatury rozbioru Polski", ewakuacja władz

17 września 1939 Prezydent RP Ignacy Mościcki, Naczelny Wódz Edward Śmigły-Rydz i premier RP Felicjan Sławoj Składkowski wraz z rządem przekroczyli w późnych godzinach wieczornych granicę z Rumunią, gdzie zostali internowani. Polska zwolniła Rumunię z umowy sojuszniczej, w ramach której miała ona przystąpić do działań zbrojnych w wypadku sowieckiej agresji, natomiast żądała przepuszczenia Rządu, Naczelnego Dowództwa i wojska do Francji celem kontynuowania dalszej walki.

Decyzja o ewakuacji naczelnych władz do Francji przez Rumunię zapadła po naradzie w Kutach. Obradom przewodniczył prezydent Ignacy Mościcki. Obecni byli marszałek Śmigły-Rydz, premier Sławoj Składkowski i minister Beck.

Ewakuacja była konieczna by zachować ciągłość państwa. Pozostanie Prezydenta RP, Rządu i Naczelnego Wodza w kraju byłoby równoznaczne z ubezwłasnowolnieniem naczelnych władz państwa przez najeźdźców, mogły nastąpić nieodwracalne tego skutki: po pierwsze - status polityczno prawny uległby degradacji, stałby się wewnętrzną sprawą państw dzielących się Polską (powrót do sytuacji Polski porozbiorowej); po drugie uległyby anulowaniu zobowiązania państw sojuszniczych wobec naszego kraju; po trzecie - znikłyby motywy polityczno-organizacyjno-prawne tworzenia gdziekolwiek poza krajem suwerennych sił zbrojnych. Miał się o tym wkrótce przekonać generał Władysław Sikorski, który po internowaniu w Rumunii konstytucyjnych polskich władz stanął (de facto w drodze zamachu stanu) na czele rządu i armii we Francji. Krótka treść telegramu szyfrowego, rozesłanego 21 października 1939 r. przez Augusta Zaleskiego, ministra w rządzie Sikorskiego, do placówek dyplomatycznych:

Proszę jak najenergiczniej przeciwdziałać używania w prasie nomenklatury rozbioru Polski, prostując ją i stwierdzając, że chodzi jedynie o wojskową okupację terytorium polskiego.

28 września IV rozbiór Polski

 Oficjalnie Pakt o Nieagresji z 23 sierpnia 1939 roku ważny miał być 10 lat, wykluczał pomoc Moskwy dla Paryża i Londynu a tajny protokół wyznaczał sfery wpływu dwóch mocarstw. Ale dopiero traktat z 28 września zatwierdzał granice i stawał się de facto IV rozbiorem Polski.

Deklaracja poczyniona 28 września 1939 pomiędzy rządem Rzeszy niemieckiej i rządem ZSRR:

"Moskwa, 28 września 1939 roku.

Obecnie, gdy rząd Rzeszy niemieckiej i rząd ZSRR podpisują ten traktat, regulujący definitywnie problemy wynikłe z dezintegracji Państwa polskiego, tworzący solidne podstawy długotrwałego pokoju w Europie wschodniej, wypowiadamy wspólne przekonanie, że prawdziwemu interesowi wszystkich narodów nie można by lepiej służyć jak kończąc stan wojny, który istnieje obecnie pomiędzy Niemcami z jednej strony a Anglią i Francją z drugiej.

Dwa rządy złączone konsekwentnie w swoich wysiłkach, połączone z innymi pokojowymi siłami dążyć będą do osiągnięcia tych celów najszybciej jak to możliwe.

Jeśli jednak wysiłki obu rządów pozostaną bezowocne, to zademonstrowałoby, że Anglia i Francja są odpowiedzialne za kontynuację wojny i w tym wypadku rząd Rzeszy niemieckiej i rząd ZSRR podejmą wzajemne konsultacje nad środkami jakich należy użyć." (tłum. własne)

Archiwa tajne Wilhelmstrasse, t. VIII, vol. 1

17 wrzesień 1939 rok: " rozpoczął się wyzwolicielski pochód Armii Czerwonej w kierunku Białorusi i Zachodniej Ukrainy". 15 czerwiec 1940 rok: "sowieckie wojska stoją na granicy, żeby przekroczyć granice na prośbę litewskiego narodu, 15 czerwca 1940 roku taka prośba decyzją Najwyższej Rady CCCR została spełniona "- takie zdania padają we współczesnym filmie dokumentalnym telewizji białoruskiej "Iz Mira w Mir".

 Jak doszło do aneksji Polski w wyniku Paktu z 23 sierpnia 1939 roku pamiętamy, ale przypomnę o Litwie. 1920: Plany sowieckie proklamowania Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zostały zniweczone przez klęskę Armii Czerwonej w Bitwie Warszawskiej, bolszewicy muszą się wycofać. 1939: tajny układ Ribbentrop-Mołotow umieszcza Litwę w niemieckiej strefie wpływów. 28 września 1939 roku w pakcie o granicach i przyjaźni pomiędzy III Rzeszą a ZSRR Litwa zostaje przesunięta do strefy sowieckiej, w zamian za Lubelszczyznę, która przechodzi do III Rzeszy. Dokonując licznych prowokacji granicznych w 1940 roku Sowieci wysuwają wobec Pierwszej Republiki Litewskiej ultimatum, żądając utworzenia baz na jej terytorium. 15 czerwca 1940 roku 150-tysięczna Armia Czerwona rozpoczyna okupację Litwy. LSRR powstaje 21 lipca 1940 roku, a w sierpniu tego samego roku wchodzi w skład ZSRR. Kilkanaście dni przed atakiem Niemiec na Sowiety NKWD rozpoczyna deportacje 35 tysięcy Litwinów na Syberię.

Agencja Associated Press na prośbę Rosji usunęła ze swojej depeszy fragment, w którym Związek Radziecki i nazistowskie Niemcy określono jako byłych sojuszników.

Rewizjonizm to nie tylko trend społeczny. To jest prawo. Porównywanie zbrodni nazistowskich Niemiec do zbrodni Związku Radzieckiego jest zabronione. Na przykład prawo przeciwko rehabilitacji nazizmu, podpisane przez prezydenta Rosji Władimira Putina w 2014 r., karze ludzi za "rozpowszechnianie umyślnie fałszywych informacji o działaniach Związku Radzieckiego w czasie II wojny światowej" i "bezczeszczenie symboli rosyjskiej militarnej chwały". Sugeruje nawet pod karą grzywny, że naziści i Sowieci w ogóle współpracowali podczas wojny.