Sowieci przyspieszają wybuch II WŚ

Na zdjęciu 22 maja 1939 roku Mussolini i Hitler świętując oś Rzym-Berlin, podpisują Pakt Stalowy.

Sowieci od czasu odsunięcia ich od konferencji w Monachium, pozostawali w wyczekiwaniu. Stalin w marcu 1939 określił to najbardziej obrazowo: " Nie będziemy wyciągać za innych gorących kasztanów z ognia". Moskwa przygotowywała się do rozmów z demokracjami liberalnymi ale nieufność była obecna po obu stronach. Sowieci mnożyli żądania kolejnych gwarancji a Brytyjczycy zwlekali w rozmowach obawiając się ekspansji komunizmu. Z drugiej strony, 30 maja, Hitler zadeklarował, że uzyskanie, dla celów taktycznych, neutralności ZSRR będzie pożądaną rzeczą.

Plakat promujący Festiwal w Cannes 1-20 września 1939 roku.

"Związek Sowiecki na balkonie" - to powiedzenie oznacza, że Stalin umieścił się w pozycji obserwatora uczestniczącego. Negocjacje wojskowe rozpoczęły się 12 sierpnia 1939 roku pomiędzy Francuzami, Brytyjczykami i Sowietami. Sowieci podnieśli " kwestię kardynalną" jaką była wg nich odmowa przez stronę polską przepuszczenia Armii Czerwonej przez własne terytorium. 17 rozmowy zostały zawieszone. Było to z korzyścią dla Hitlera obawiającego się walki na dwóch frontach, przyspieszył więc negocjacje z Rosjanami.

19 sierpień 1939r -Stalin do towarzyszy na posiedzeniu BP KC KPZR:

„ Jeżeli wyrazimy zgodę na propozycje Anglii i Francji, których misje przebywają właśnie w Moskwie, i z nimi, a nie z Niemcami podpiszemy układ sojuszniczy, Hitler może zrezygnować z napaści na Polskę. Wówczas wojna nie wybuchnie, bowiem Niemcy zaczną szukać jakiejś ugody z Zachodem. Tymczasem dla Związku Sowieckiego wojna jest konieczna i niezbędna, ponieważ w warunkach pokojowych bolszewizm nie jest w stanie opanować krajów Zachodu (...) zniszczenie Polski i przyłączenie ukraińskiej Galicji będzie naszym pierwszym celem."

Hitler telegrafuje do Stalina:

'Minister Spraw Zagranicznych do ambasady w Moskwie.

Berlin, 20 sierpnia 1939 roku, godzina 16.35. Przyjęto 21 sierpnia o 0.45.

Dla ambasadora osobiście.

Fuhrer powierza panu bezzwłocznie przedstawić Mołotowowi następujący telegram:

Pan Stalin ; Moskwa.

1. Honoruję podpis nowego traktatu handlowego niemiecko-sowieckiego jako pierwszy krok nowej formy stosunków niemiecko-sowieckich.

2. Konkluzja paktu o nieagresji ze Związkiem Sowieckim oznacza dla mnie ustanowienie długoterminowej polityki niemieckiej. Niemcy odbudowują tym linię polityczną, która w poprzednim wieku przyniosła korzyści obu Państwom. Rząd Rzeszy decyduje się przy tej okazji wyciągnąć wszystkie konsekwencje z tego istotnego zwrotu.

3. Akceptuję projekt paktu nieagresji, przedstawiony przez pańskiego ministra Spraw Zagranicnych, M.Mołotowa, ale przyjmuję jako absolutną konieczność rozwiązać w sposób najszybszy problemy, które ze sobą niesie.

4. Protokół aneksu, którego życzy sobie rząd Związku Sowieckego może, jestem przekonany, być potraktowany jako istotny składnik w krótkim czasie, jeśli przedstawiciel Państwa niemieckiego wraz z pełnomocnictwami może przybyć do Moskwy we własnej osobie, w celach podpisania traktatu.(...)

5. Napięcie pomiędzy Niemcami i Polską stało się nieznośne. Postawa Polaków jest taka, że każdego dnia może wybuchnąć kryzys. Niemcy w tym wypadku, przyjmując taką możliwość, gotowi są bronić interesów Rzeszy wszystkimi dostępnymi środkami.

6. W mojej opinii, nie ma w konsekwencji czasu do stracenia by potraktować sprawę od nowa pomiędzy naszymi dwoma państwami. Ponawiam moją propozycję, żebyście przyjęli mojego ministra Spraw Zagranicznych we wtorek 22 sierpnia, najpóźniej w środę 23. Minister Spraw Zagranicznych Rzeszy ma pełne pełnomocnictwa do podpisania paktu nieagresji i protokołu.

Adolf Hitler

Proszę przekazać Mołotowowi ten telegram Fuhrera do Stalina bez żadnych wstępów. "( tłum. własne.)

19 sierpnia ambasador Schulenburg otrzymał tekst paktu o nieagresji od Rosjan z dopiskiem, że będzie specjalny protokół dotyczący interesów obu stron. Stalin uzależniał tym samym podpisanie paktu od wcześniejszego ustalenia, jaka część Europy Wschodniej mu przypadnie.

Francuzi wyrażają zgodę na wkroczenie Sowietów do Polski

Woroszyłow domaga się przejścia przez terytorium Polski

Był współodpowiedzialny za czystki w Armii Czerwonej. Podejmował decyzje o rozstrzelaniu łącznie 25 700 osób spośród grupy polskich wojskowych i cywilów znajdujących się w obiektach NKWD. 21 sierpnia 1939, marszałek Woroszyłow tak mówi:

" Intencją misji sowieckiej było i jest doprowadzenie do układu z misjami wojskowymi angielską i francuską w celu organizacji praktycznej współpracy militarnej sił armii naszych krajów.

ZSRR nie mając granicy wspólnej z Niemcami, nie może przyjść z pomocą Francji, Anglii, Polsce i Rumunii chyba, że oddziałom zezwoli się na przejście terytorium polskiego i rumuńskiego, ponieważ nie istnieje inna droga wejścia w kontakt z oddziałami agresora (...)

Misja wojskowa sowiecka nie może zrozumieć jak rządy i główni generałowie Anglii i Francji mogli wysłać swoje misje do ZSRR w celach negocjacji konwencji militarnej, nie dając jasnych i precyzyjnych instrukcji w kwestii tak elementarnej jak pasaż wojsk i operacja sił armii sowieckiej przeciw oddziałom agresora na terytorium Polski i Rumunii, z którymi Anglia i Francja posiadają właściwe relacje polityczne i wojskowe.

(...) Jeżeli jednak te aksjomatyczne sprawy staną się dla Anglików i Francuzów ważnym problemem wymagającym długich studiów, to oznaczać będzie istnienie powodów poddawania w wątpliwość pragnienia osiągnięcia efektywnej i poważnej współpracy wojskowej z ZSRR" .(tłum. własne)

21 sierpnia – zaniepokojenie Zachodu możliwością porozumienia niemiecko-sowieckiego osiągnęło szczególną formę. Francuski premier Daladier upoważnił szefa delegacji wojskowej w Moskwie gen. Doumenc'a, do wyrażenia zgody na przejście Armii Czerwonej przez ziemie polskie (bez jej zgody), ale Woroszyłow nie był już tym zainteresowany. Dyplomatycznie stwierdził, że Polska jest państwem suwerennym i Francja nie może mówić w jej imieniu.

Na zdjęciach Woroszyłow i Stalin oraz Doumenc, w 1939 roku awansowany na generała armii i wysłany do Moskwy jako szef francuskiej delegacji.

Tajny protokół do paktu III Rzesza - ZSRR z 23 sierpnia 1939:

"Z okazji podpisania paktu o nieagresji między Rzeszą Niemiecką a ZSRR podpisani pełnomocnicy obu stron poruszyli w ściśle poufnej wymianie zdań sprawę wzajemnego rozgraniczenia sfer interesów obu stron. Wymiana ta doprowadziła do następującego wyniku:

Na wypadek przekształcenia terytorialno-politycznego obszaru należącego do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa), północna granica Litwy tworzy automatycznie granicę sfery interesów niemieckich i ZSRR, przy czym obie strony uznają roszczenia Litwy do terytorium wileńskiego.

Na wypadek terytorialno-politycznego przekształcenia terytoriów należących do państwa polskiego, sfery interesów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone w przybliżeniu przez linię Narew-Wisła-San. Kwestia, czy i w interesie obu uznane będzie za pożądane utrzymanie niepodległego państwa polskiego zostanie definitywnie zdecydowane dopiero w ciągu dalszego rozwoju wypadków politycznych. W każdym razie oba rządy rozwiążą tę kwestię na drodze przyjacielskiego porozumienia.

Jeżeli chodzi o południowy wschód Europy, to ze strony radzieckiej podkreśla się zainteresowanie Besarabią. Ze strony Niemiec stwierdza się zupełne desinteressment odnośnie do tego terytorium.

Protokół ten traktowany będzie przez obie strony w sposób ściśle tajny.

Podpisano:

Za rząd Rzeszy Niemieckiej.....................................................J. Ribbentrop

Za rząd Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich............W. Mołotow

Moskwa, 23 sierpnia 1939"

25 sierpnia sekretarz ambasady niemieckiej w Moskwie Hans-Heinrych Herwartha von Bittenfeld przekazał treść tajnego protokołu przedstawicielowi ambasady USA (amb. Charles E. Bohlen), wkrótce poznali jego treść Anglicy (Lord Halifax- 27 VIII) i Francuzi. Alianci nie powiadamiają o tajnym protokóle strony polskiej bojąc się zmiany jej polityki względem Niemiec sami zaś dokonują takiej modyfikacji.

Tak na mapie wygladał IV rozbiór Polski datowany 28 września 1939 r. Oficjalnie Pakt o Nieagresji z 23 sierpnia 1939 roku ważny miał być 10 lat, wykluczał pomoc Moskwy dla Paryża i Londynu a tajny protokół wyznaczał sfery wpływu dwóch mocarstw. Ale dopiero traktat z 28 września zatwierdzał granice i stawał się de facto IV rozbiorem Polski.

Deklaracja poczyniona 28 września 1939 pomiędzy rządem Rzeszy niemieckiej i rządem ZSRR:

"Moskwa, 28 września 1939 roku.

Obecnie, gdy rząd Rzeszy niemieckiej i rząd ZSRR podpisują ten traktat, regulujący definitywnie problemy wynikłe z dezintegracji Państwa polskiego, tworzący solidne podstawy długotrwałego pokoju w Europie wschodniej, wypowiadamy wspólne przekonanie, że prawdziwemu interesowi wszystkich narodów nie można by lepiej służyć jak kończąc stan wojny, który istnieje obecnie pomiędzy Niemcami z jednej strony a Anglią i Francją z drugiej.

Dwa rządy złączone konsekwentnie w swoich wysiłkach, połączone z innymi pokojowymi siłami dążyć będą do osiągnięcia tych celów najszybciej jak to możliwe.

Jeśli jednak wysiłki obu rządów pozostaną bezowocne, to zademonstrowałoby, że Anglia i Francja są odpowiedzialne za kontynuację wojny i w tym wypadku rząd Rzeszy niemieckiej i rząd ZSRR podejmą wzajemne konsultacje nad środkami jakich należy użyć." (tłum. własne)

Archiwa tajne Wilhelmstrasse, t. VIII, vol. 1

Pakt z 23 sierpnia przyspieszył wybuch wojny. Stalin starał się zyskać dla siebie na czasie prowokując "wojnę pomiędzy imperialistami". Jego pragnienie odzyskania terytoriów utraconych w 1920 roku zaprowadziło go z pozycji neutralnej do sojuszu z niedoszacownymi przez niego nazistami. Polska również przed Monachium liczyła na rozpad ZSRR o czym może świadczyć korespondencja ambasadora Grzybowskiego z Beckiem a gotowość do rozpoczęcia wojny przez Rzeszę oceniano na rok 1942 i tym trzeba tłumaczyć wstrzymanie przez Eugeniusza Kwiatkowskiego przestawienia gospodarki na tory wojenne. Sytuacja zmieniła się po przejęciu przez Niemcy czechosłowackiego uzbrojenia i fabryk zbrojeniowych.

Alianci, do 21 sierpnia, poprzez brak zgody na pasaż przez Polskę nie dawali Rosjanom gwarancji aneksji polskiego terytorium. Krótkoterminowo Stalin ułatwił zadanie Hitlerowi.

Hitler, uspokojony po podpisaniu paktu o nieagresji z Sowietami, przekonany, że bez pomocy USA, Francuzów i Brytyjczyków, którzy nie będą chcieli "umierać za Gdańsk", oczekując równie łatwego łupu jak w wypadku Pragi, podjął decyzję zaatakowania Polski.

Maurice Thorez wieloletni sekretarz generalny Francuskiej Partii Komunistycznej. Po zawarciu paktu Ribbentrop-Mołotow, FPK rozpoczęła kampanię antywojenną posuwając się do otwartego wzywania żołnierzy francuskich do dezercji. Maurice Thorez, powołany do wojska, zdezerterował i uciekł do ZSRR.

Wywiad z M. Thorez'em przeprowadzony 20 października 1939:

" Maurice Thorez rozpoczął swoje tłumaczenia i tak mi powiedział: Reakcjoniści francuscy, Deladiera i przywódcy socjalistów sieją nieufność do ZSRR by tym złamać ducha francuskich robotników. Ich kampania przeciw paktowi sowiecko-niemieckiemu i przeciw wyzwoleniu ludu Ukrainy i Białorusi zachodniej nie ma innego celu niż właśnie ten ale jest to uderzenie w prożnię. Naród Francji wie, że ZSRR działa zawsze w interesie ludu, w interesie pokoju i świadom jest również, że rząd Deladier'a działa w interesie 200 rodzin.

Nie znajdzie się żaden robotnik francuski, który nie cieszy się widząc odrodzoną siłę robotników i chłopów tam gdzie rządziła barbarzyńska dyktatura wielkich właścicieli ziemskich i rząd Pułkowników" (tłum. własne)