Zabójstwo, które przyczyniło się do rozbicia sowieckiej siatki szpiegowskiej w USA

4 września 1937 roku na drodze do Chamblandes, niedaleko Lozanny, znalezino zwłoki młodego mężczyzny, dobrze ubranego, ciało podziurawione kulami pistoletu maszynowego. Kilka kul w głowę, kilka w ciało. Zabójcy nie oszczędzali amunicji. Strzelali bez opamiętania zarówno do jeszcze żywego, jak i do już martwego. Ocena: zabójcy chcieli być pewni właściwego wykonania zlecenia. Ciało nie zostało okradzione; znaleziono przy nim czeski paszport na nazwisko Hansa Eberhardta i bilet kolejowy do Francji. Eberhardt? Szwajcarska policja znała już to nazwisko. Jakiś czas wcześniej anonimowe źródła donosiły, że jest „poszukiwaczem przygód, handlarzem narkotyków i walutą ”, zapożyczał kolejno kilka różnych tożsamości, dokładnie wskazanych przez informatora. Choć wcześniej nic nie potwierdzało tego donosu, Eberhardt w każdym razie było fałszywym nazwiskiem. Następnego dnia żona ofiary, mieszkająca w sąsiedniej wiosce, ujawniła prawdziwą tożsamość: Ignacy Reiss, polsko-żydowskiego pochodzenia, członek Komunistycznej Partii Polski, Komunistycznej Partii ZSRR, odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru, ostatnio pełniący misje we Francji i Holandii. Poinformowany telegramem przyjaciel Reissa przyjechał z Amsterdamu, aby pomóc w śledztwie. 

Reiss to невозвращенцы , dosłownie „nie powracający” to rosyjskie określenie dla obywateli ZSRR, którzy odmówili powrotu do swojego kraju z zagranicznych wojaży. Termin ten powstał w 1929 r., Po uchwale Centralnego Komitetu Wykonawczego ZSRR „o wyjęciu spod prawa wszystkich obywateli ZSRR, którzy uciekli za granicę i dołączyli do wrogów proletariatu i chłopów”. Osoby, które uciekły lub usiłowały uciec, podlegały, w przypadku schwytania, karze od 10 lat Gułagu lub karze śmierci.

Podwołoczyska, dziś mała miejscowość w obwodzie tarnopolskim na Ukrainie, nad Zbruczem, kiedyś tereny polskie. W 1965 roku na polecenie władz sowieckich został wysadzony w powietrze unikatowy architektonicznie kościół rzymskokatolicki w stylu neogotyckim projektu polskiego architekta Teodora Talowskiego.

Gdy Reiss się tu urodził miejscowość miała już rozwinięte rzemiosło, usługi na co składali się: 1 aptekarz, 2 szewców, 2 krawców, 4 chirurgów, 5 piekarzy, 2 akuszerki, 1 murarz, 1 kupiec z różnorakimi towarami, 43 kupców zbożowych, 7 handlarzy drzewem, 4 kupców mąki, 2 kupców bławatnych, 1 sklep korzenny, 3 handlarzy suknem, 9 kupców i szynkarzy wina, 6 spekulantów, 3 wekslarzy, 25 spedytorów i komisjonerów, 8 oberżystów, 1 kawiarz, 17 szynkarzy.

Zespół NKWD zamordował Reissa kilka tygodni po tym, jak w liście skierowanym do Józefa Stalina ogłosił dezercję. Był wieloletnim przyjacielem Waltera Krzywickiego również zamordowanego, agenta GPU, urodzonego także w Podwołczyskach. Czy także tam urodzonego Israela Scheiby, członka założyciela i ideologicznego przywódcy podziemnej organizacji Lechi w Palestynie.

Zabójstwo Reissa wpłynęło na czas i metodę dezercji, kilka miesięcy później Whittakera Chambersa. Świadka, który przyczynił się do rozbicia sowieckiej siatki szpiegowskiej w USA.