Chiny w obliczu anarchii

Manifestacje przeciw Traktatowi Wersalskiemu

Na Dalekim Wschodzie Japonia zapragnęła zdominować Chiny, które w tym czasie poszukiwały swojej przyszłości pomiędzy komunizmem i kapitalizmem. Idee japońskiego imperializmu umacniały się po zwycięstwie nad Chinami w 1895 roku i nad Rosją w 1905. Drzwi ku ich ambicjom zostały otwarte 1914 roku wraz z wybuchem I WŚ, gdy stanęli po stronie Aliantów zgadzających się na przejęcie przez Państwo Słońca niemieckich posiadłości.

Na zdjęciu aresztowanie przez żołnierzy studentów i licealistów chińskich uczestniczących w anty-japońskiej manifestacji 4 maja 1919 roku.

Od 1912 roku Chiny krok po kroku zmierzały w kierunku anarchii. Wojna 1914 roku sprawiła, że stały się łatwą zdobyczą Japonii gdyż świat poświęcał więcej uwagi działaniom na frontach Europy. 4 maja 1919 roku uczniowie zamanifestowali przeciw niekorzystnym postanowieniom Traktatu Wersalskiego. Manifestacje wsparte zostały strajkami robotników i bojkotem japońskich produktów przez chiński biznes. Po raz pierwszy ruch skierowany przeciw obcokrajowcom wpisał się w perspektywę zmian kulturalnych i ekonomicznych.

Republika Chińska w tym czasie wciąż pod wpływem ośrodków zagranicznych, pogrążona w kłopotach wewnętrznych i za słaba by przeciwstawić się presji japońskiej. W 1915 roku dzięki " Ultimatum 21 Żądań" Chiny znalazły się pod ekonomicznym protektoratem Japonii. Konferencja Wersalska pod naciskiem Wielkiej Brytanii przypieczętowała nowe zdobycze Nipponu. Ale przecież Państwo Środka również przystąpiło do wojny przeciw Niemcom, więc wsparte przez Stany Zjednoczone protestowało domagając się równego traktowania. Japonia zagroziła nie przystąpieniem do Ligi Narodów, więc Wilson ustąpił i Japonia zachowała swoje wpływy w Chinach i niemieckie posiadłości zajęte na Pacyfiku.

Jednak czuło się oznaki odnowy w Chinach, ruch intelektualny i ideologiczny poruszał masy młodych ludzi. Ruch 4 maja 1919 roku, antyimperialistyczny i kulturalny studencki ruch polityczny, skierowany był przeciwko postanowieniom traktatu wersalskiego, który lekceważył interesy chińskie i był preludium do do historycznego marszu ku Nowym Chinom.

Imperialistyczne japońskie ambicje były powstrzymywane w latach dwudziestych obawą przed USA. Ale w okresie późniejszym lekiem na wewnętrzne dolegliwości stała się polityka podbojów. Agresja na Chiny w 1937 stała się pierwszym krokiem ku "Wielkiej Azji" zdominowanej przez Imperium Słońca.

Japonia stała się, kosztem eksporterów europejskich i później amerykańskich, wielkim beneficjentem I WŚ. Eksport japoński podbił rynek chiński, Azji Południowo Wschodniej ale również Australii i Afryki Południowej. Przemysł bawełniany stał się drugim co wielkości na świecie. Deficyt w obrotach handlowych notowany przed wojną, od tego czasu był już tylko bilansem dodatnimi. W strachu przed inwazją ludności pochodzenia japońskiego Australia w 1919 roku a Kanada w 1928 zamknęły swoje granice dla imigracji Japończyków.

Japońska ekspansja zaniepokoiła nie tylko Stany Zjednoczone ale również Państwa Pacyfiku przede wszystkim Australię, kraju niewielkiej populacji w stosunku do wielkości obszaru. By nie utracić wpływu na dominia w regionie Pacyfiku, Wielka Brytania zrewidowała swoją politykę względem Państwa Słońca i nie odnowiła traktatu o współpracy anglo-japońskiej z 1902 roku.

Japonia poczuła się izolowana podczas Konferencji Waszyngtońskiej z 1922 roku, dotyczącej rejonu Pacyfiku. Musiała oddać Chinom Shandong i zrezygnować z korzyści ekonomicznych płynących z tego kraju. Zaczęto respektować niezależność i intergralność terytorialną Chin. Przyjęto zasady wolnego handlu pod nazwą "drzwi otwartych". Ograniczono zbrojenia morskie, które to postanowienia Japonia wkrótce zaczęła łamać.

Jednak Japonia zachowała większość swoich nabytków w rejonie Pacyfiku i możliwość utrzymania sił morskich, względem tonażu trzecich na świecie. Konferencja nie powstrzymała imperialistycznych ambicji Nipponu, które od tej chwili wzbudzały coraz większą czujność władz amerykańskich