"KGB nie takich ludzi zabijało". Zdrada Czeczki i jego marny los

25-letni Emil Czeczko postanowił zdezerterować i przejść na białoruską stronę. Jakie - Pana zdaniem - mogły być motywacje młodego człowieka w obliczu wojny hybrydowej i powszechnej wiedzy na temat strony agresora - Białorusi i Rosji?

Taką sytuację należy rozpatrywać w szerokim aspekcie. Obecnie posiadamy jeszcze zbyt małą wiedzę, by stanowczo ocenić, co pchnęło tego młodego człowieka do podjęcia tak haniebnej decyzji. Może to być dobrowolne przejście na stronę białoruską, czyli złamanie przysięgi wojskowej, zdradę kolegów z wojska, a przede wszystkim państwa, ale może to też być wymuszone działanie pod wpływem szantażu ze strony wrogich służb lub nawet uprowadzenie. Media donoszą o tym, że członek rodziny 25-letniego dezertera ma białoruskich znajomych. 

Mowa o siostrze Czeczki, która - tak podawano nieoficjalnie - ma białoruskiego chłopaka.

A więc właśnie. Nie wiadomo, czy służby reżimu Aleksandra Łukaszenki nie zaszantażowały Emila Czeczki np. zrobieniem krzywdy rodzinie. Teoretycznie groźba mogłaby wyglądać tak, że rozkazali przekroczyć granicę, a następnie wystąpić w wywiadzie i przekazać informacje, uderzające w Polskę, by ochronić bezpieczeństwo swoich bliskich. Drugą opcją jest dezercja tylko i wyłącznie z własnej woli - czy młody żołnierz sam podjął taką decyzję? Byłoby to nie do usprawiedliwienia, nie do zrozumienia. To czyn niegodny Polaka w mundurze!

Konflikt z prawem mógł zaważyć na decyzji o opuszczeniu polskiej strony granicy? Wszystko działo się szybko. Czy można wykluczyć, że jazda Emila Czeczki po spożyciu alkoholu - na tydzień przed ucieczką - była kolejnym elementem operacji białoruskich służb, która miała na celu kompromitację polskiej armii?

Wydaje się, że jazda pod wpływem alkoholu i narkotyków stanowi zbyt małe przewinienie do podjęcia tak olbrzymiej w skutkach decyzji o zdradzie. Wschodnie służby są zdolne to wszystkiego, należą do bardzo skutecznych i znakomicie wyszkolonych w prowokacjach - co do tego nikt nie ma wątpliwości. Teorii o celowości „wpadki” żołnierza podczas podróży też nie można wykluczyć, choć - w moim przekonaniu - jest ona mało wiarygodna. Rozumiałbym jeszcze, gdyby Czeczko - za namową służb rosyjskich lub białoruskich – np. zaatakował kogoś publicznie, pobił w sklepie lub pod kościołem, żeby wywołać większy szum i skompromitować polską armię. Tak się nie stało.

Czeczko pozostawił broń na posterunku. Musiał wiedzieć, że za dezercję z bronią w ręku czekałaby go surowsza kara?

Dezercja to zawsze ucieczka. Dodatkowo zagrożona niską karą w stosunku do wagi przestępstwa, bo to zaledwie do 10 lat pozbawienia wolności. Za to przestępstwo kodeks karny powinien ostrzej „dyscyplinować” - na co najmniej 25 lat, o ile nie dożywotnio! Przecież dopuszczenie się zdrady w sytuacji wojny hybrydowej jest dodatkową okolicznością obciążającą. W czasie wojny dopuszczalna powinna być kara śmierci.

Skoro Czeczko pozostawił broń, to oznacza, że wszystko wcześniej zaplanował i nie działał pod wpływem silnych emocji.

Takie działanie na pewno jest zaplanowane, choć nie wskazują na to dotychczas ujawnione okoliczności. Wydarzenia poprzedzające dezercję nie były aż tak groźne dla Czeczki, by opuścić kraj i przedostać się na Białoruś. Chłopak musiał głębiej się zastanowić: czy warto przekreślać sobie życie i jednym ruchem całkowicie obrócić swój los do góry nogami?

Szef MON Mariusz Błaszczak postanowił odwołać przełożonych zbiega: dowódców baterii, plutonu i 2. dywizjonu w Węgorzewie. To wystarczający krok?

Zdecydowanie nie. Uściślając: to wystarczający krok personalny, ale za taką decyzją ministra obrony narodowej muszą pójść dalsze, dotyczące choćby oficerów służb specjalnych, odpowiedzialnych za kontrwywiad i zabezpieczających nasze obiekty wojskowe. Mówię o oficerach „obiektowych”. Jeśli Czeczko był szpiegiem, to powinny polecieć kolejne głowy albo - przynajmniej – powinni odpowiedzieć dyscyplinarnie.

Opozycja domaga się dymisji ministra Mariusza Błaszczaka.

Bez przesady, trudno sobie wyobrazić, by szef MON nadzorował i siedział w głowach kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy rozsianych po całej Polsce! To zakrawałoby na populizm, wręcz śmieszność. Od tego minister ma odpowiednich ludzi i służby, a jego rolą jest obecnie wyciągnąć wnioski na przyszłość.

Jak to się stało, że żołnierz, wobec którego pojawiły się wcześniej zarzuty o pobicie matki, później jazdę na podwójnym gazie i pod wpływem narkotyków, mógł strzec naszej granicy? Kontrwywiad nie sprawdza wojska?

Bezpośredni przełożeni zostali odsunięci właśnie ze względu na niedopełnienie obowiązków i dopuszczenie Czeczki już po kontroli drogowej do służby na granicy. Jeżeli oficerowie mieli wiedzę o występkach 25-latka, powinni niezwłocznie odsunąć go od służby, zwłaszcza w obliczu napiętej sytuacji na granicy. Jak wiemy, tak się nie stało.

Problem leży też w lukach w polskim prawie: np. prawo o ruchu drogowym nie nakłada obligatoryjnego informowania policji o służbie w wojsku, jeśli delikwent po incydencie nie przyzna się przed policjantami do bycia żołnierzem, przełożeni mogą się czasem w ogóle o tym nie dowiedzieć, a jeśli już to z dużym opóźnieniem. Jeśli by się przyznał, to wówczas funkcjonariusze informują Żandarmerię Wojskową, a ta następnie przełożonych żołnierza. Biurokratyczna machina powoduje ogromne opóźnienie w przepływie informacji, a co za tym idzie podejmowaniem decyzji. Czeczko umiejętnie nie przyznał się, że jest żołnierzem, unikając tym samym szybkich konsekwencji dyscyplinarnych w armii.

Panie Kapitanie, co Pan czuł, oglądając rozmowę z Czeczko w reżimowych mediach? Padły tam oskarżenia o zabijanie migrantów, wykopywanie masowych grobów, bajki o tym, że wilki pozjadały ciała. Dla mnie najbardziej odrażającym momentem był ten, gdy 25-latek wyrwał polską flagę z munduru i powiedział, że może ją spuścić w toalecie po tym, co usłyszał na swój temat w ojczyźnie.

Cały wywiad sprawiał żenujące wrażenie, zakrawał na groteskę. Jeśli można tak powiedzieć, to odczuwałem satysfakcję z tego, że został wyemitowany w Polsce, gdyż rozmowa ta pokazywała kuriozalność fantastycznych opowieści o zbrodniach Straży Granicznej. Autor tych oskarżeń został jednoznacznie odebrany negatywnie przez chyba wszystkich odbiorców. Ciekawe, czy Czeczko był instruowany dokładnie przez Białorusinów, czy jednak osłabił swój przekaz własną nadgorliwością w tworzeniu niestworzonych historii? Jeżeli dezerter wierzy jednak w swoją opowieść, oznaczałoby to, że ma kłopoty ze sprawnością intelektualną lub psychiczną.

Czy przypomina Pan sobie podobny akt dezercji w ostatnich 30 latach?

Nie. Zdarzały się zdrady w kontekście szpiegostwa, ale nie przypominam sobie tak ostentacyjnego przejścia na stronę wroga w czasie prowadzenia działań bojowych. Aczkolwiek szpiegostwo - wynoszenie informacji dla obcego państwa - jest równoznaczne w skutkach z dezercją i powinno być również bardzo surowo karane.

Jaki los czeka dezertera na Białorusi? Możliwe są opcje: życia gdzieś zza wschodnią granicą, śmierć w „nieznanych okolicznościach”, wywiezienie do łagru albo powrót do ojczyzny.

Dla Czeczki najlepszym wyjściem byłby powrót do Polski, oczekiwanie na wyrok i spędzenie kilku lat w zakładzie karnym. Zła wiadomość dla niego jest taka, że dla służb białoruskich nie ma on większego znaczenia. Wątpliwe też, by reżim pozwolił Czeczce na życie gdzieś na odludziu. A KGB nie takich ludzi zabijało, więc nie zakładam taryfy ulgowej. Dodatkowym zagrożeniem dla życia dezertera jest to, że poznał niektórych ludzi białoruskich służb i wie coś na temat hybrydowej operacji na granicy. Nikt na wschodzie nie pozwoli sobie na to, by 25-latek kiedyś wyszedł i opowiedział w polskich mediach o szczegółach. Trudno wyobrazić sobie, że Czeczko wyjdzie z tej zdrady żywy. 

Wywiad ukazał się w "Dzienniku Polskim" 22 grudnia