Katarzyna Kijania–Placek
Pochwała okazjonalności
Analiza deskryptywnych użyć wyrażeń okazjonalnych
Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2012
ISBN 978-83-7507-109-2, format 175 x 250 mm, s. 288,
bibliografia, indeks nazwisk, indeks rzeczowy
Książka ta stanowi próbę odpowiedzi na konkretne wyzwanie badawcze, które zostało postawione przez Geoffreya Nunberga. Zwrócił on uwagę na szczególne użycia wyrażeń okazjonalnych — czyli wyrażeń takich jak „ja”, „on” czy „teraz” — w których słowa używane zazwyczaj do wyrażenia sądów o konkretnych osobach lub przedmiotach służą do wyrażenia sądów ogólnych, niekoniecznie nawet tych osób bądź przedmiotów dotyczących. […]
Słowo „okazjonalność” w tytule książki użyte jest w sensie przed-teoretycznym, takim, w którym „okazjonalność” kojarzy nam się z „okazją” i sugeruje zależność znaczenia naszych wypowiedzi od okazji ich użycia. W takim sensie większość wyrażeń i zdań naszego języka jest okazjonalna. Analizując deskryptywne użycia wyrażeń okazjonalnych, starałam się pokazać, że ta inherentna zależność od kontekstu pozwala na wykorzystanie języka w sposób jeszcze bardziej twórczy i elastyczny, niż zwykliśmy o tym myśleć. I wąsko rozumiana „okazjonalność” wyrażeń okazjonalnych, i „kontekstualność” to pojęcia techniczne, narzędzia poznawcze, których używamy w analizie, oba jednak w zamierzeniu są eksplikacjami aspektów tego intuicyjnego rozumienia okazjonalności i na nie się składają. Chwaląc okazjonalność wyrażeń okazjonalnych, chwalę tym samym okazjonalność języka naturalnego w szerszym sensie. Tytułowa „pochwała okazjonalności” jest więc po prostu zachwytem nad efektywnością i kreatywnością języka naturalnego, a moja analiza deskryptywnych użyć wyrażeń okazjonalnych pokazuje jej nowy wymiar.
[fragmenty książki]
Autorka jest adiunktem w Zakładzie Epistemologii, w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Badania jej dotyczą przede wszystkim zagadnień z filozofii języka, ale także filozofii logiki i teorii prawdy. Publikowała artykuły między innymi w czasopismachErkenntnis,Przegląd Filozoficzny,Filozofia Naukioraz w wydawnictwach takich jak Kluwer, Springer, Ontos Verlag i College Publications.
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie
1. Okazjonalność
1.1. Wąskie i szerokie rozumienie okazjonalności — okazjonalność a kontekstualność
1.1.1. Kontekstualność a kontekstualizm
1.1.2. Okazjonalność
1.2. Kontekstualizm a rozróżnienie pomiędzy semantyką a pragmatyką
1.3. Ustalenia terminologiczne
1.4. Podziękowania
2. Wyrażenia okazjonalne
2.1. Nieredukowalność wyrażeń okazjonalnych
2.1.1. Wczesne charakterystyki wyrażeń okazjonalnych
Frege
Twardowskiego teza o redukowalności
Husserl
Russell
Reichenbacha słowa samozwrotne
2.1.2. Argumenty za nieredukowalnością
Peirce i Burks
Bar–Hillel
Castaneda
Perry
2.1.3. Podsumowanie
2.2. Semantyki dla wyrażeń okazjonalnych
2.2.1. Montague — semantyka pojedynczego indeksu
2.2.2. Kaplan — teoria podwójnych indeksów
Teoria bezpośredniego odniesienia
2.2.3. Wyrażenia okazjonalne interpretowane jako zmienne
2.3. Różne typy użyć wyrażeń okazjonalnych
2.3.1. Odniesienie deiktyczne
2.3.2. Koreferencyjność
2.3.3. Zmienne związane
2.3.4. Ośla anafora
Koncepcje redukcjonistyczne oślej anafory
zmienne związane
interpretacja demonstratywna oślej anafory
anafora lenistwa
Koncepcje nieredukcjonistyczne oślej anafory
typ E
typ D
2.3.5. Konkluzja
3. Deskryptywne użycia wyrażeń okazjonalnych
3.1. Kiedy użycie wyrażenia okazjonalnego jest deskryptywne
3.2. Referencja przeniesiona
3.2.1. Nunberga charakterystyka referencji przeniesionej
3.2.2. Referencja przeniesiona nie musi bazować na faktach
3.3. Referencja przeniesiona a deskryptywne użycia wyrażeń okazjonalnych
3.3.1. Odniesienie do przedmiotów abstrakcyjnych
3.3.2. Rozróżnienie pomiędzy referencją przeniesioną a deskryptywnymi użyciami wyrażeń okazjonalnych
3.3.3. Analiza przykładów
Zaimki trzecioosobowe w liczbie pojedynczej
Zaimki w liczbie mnogiej
Zaimek pierwszoosobowy w liczbie pojedynczej
Tu i teraz
Dzisiaj— podwójne przeniesienie
Wtedy
3.3.4. Referencja przeniesiona a przeniesienie znaczenia
3.3.5. Recanatiego rozwinięcie teorii interpretacji wielopoziomowej, I
3.4. Rozwiązania bazujące na semantyce sytuacyjnej
3.4.1. Elbourne — formalizacja teorii Nunberga?
3.4.2. Stokke
3.4.3. Recanatiego rozwinięcie teorii interpretacji wielopoziomowej, II
3.4.4. Problemy z minimalnością
Sytuacje kwantowalne
3.5. Rozwiązanie pragmatyczne Hunter
3.6. Rozwiązania w duchu teorii relewancji
3.6.1. Powell
3.6.2. Bezuidenhout
3.6.3. Galery
3.7. Nowa teoria Nunberga (2004)
4. Anaforyczna interpretacja deskryptywnych użyć wyrażeń okazjonalnych
4.1. Szerokie użycie terminu „anafora”
4.1.1. Anafora bez poprzednika wyrażonego językowo
4.1.2. Przedmioty jako poprzedniki anaforyczne
4.1.3. Niesamodzielność semantyczna jako cecha definicyjna anafory
4.1.4. Odejście od koreferencyjności
4.2. Anafora deskryptywna
4.3. Struktura sądu ogólnego
4.3.1. Binarność przysłówków kwantyfikujących
4.3.2. Po czym kwantyfikują przysłówki kwantyfikujące?
4.4. Sąd wyrażony czy sąd implikowany?
4.4.1. Argument z elipsy
4.4.2. Argument ze zdań złożonych
4.4.3. Nieadekwatność rozwiązania za pomocą implikatur
4.4.4. Kwestia spójności interpretacji jednostkowych
4.5. Potencjalne zarzuty
4.6. Inne typy deskryptywnych użyć wyrażeń okazjonalnych
4.6.1. Niedostępność referenta — typ II
Niedostępność referenta w kontekście
Raporty z aktów intencjonalnych
4.6.2. Brak relewancji — typ III
Modalność epistemiczna?
Przysłowia i mądrości życiowe
atrybutywne użycia wyrażeń okazjonalnych
zaimki trzecioosobowe w przysłowiach
4.7. Analiza przykładów
4.7.1. Typ I
On
My
Jutro
Dziś
Teraz
Tutaj
To/Tamto
Ten
4.7.2. Typ II
Zwroty skonwencjonalizowane
Ty
4.7.3. Typ III
My
Ja
Tutaj
Użycie atrybutywne
4.8. Wieloznaczne użycia wyrażeń okazjonalnych
4.9. Przypadki mieszane
4.10. Cecha faktyczna czy cecha manifestowana? Nieistotność prawdziwościowa referenta
4.11. Podsumowanie
5. Konkluzja. Pochwała okazjonalności
5.1. Miejsce deskryptywnych użyć wyrażeń okazjonalnych w języku naturalnym
5.2. Konsekwencje przedstawionej koncepcji dla semantyki wyrażeń okazjonalnych
5.3. Co zostało do zrobienia?
5.4. Pochwała okazjonalności
Bibliografia
Indeks nazwisk
Indeks rzeczowy
Inne tematy w dziale Technologie
