Aelred z Rievaulx

 Magdalena Czubak 

Jednostka i wspólnota
w ujęciu Aelreda z Rievaulx

 

Wydawnictwo Naukowe Semper

Warszawa 2010

 

ISBN: 978–83–7507–092–7

format B5, s. 130, bibliografia

 

Magdalena Czubak — adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się filozofią i teologią średniowieczną, etyką biznesu i semiotyką logiczną.

 

Aelred z Rievaulx (1110–1167) był niewątpliwie jedną z ważniejszych postaci w dwunastowiecznym zakonie cysterskim. Uwagę badaczy — i to nie tylko z kręgów monastycznych — przykuwają zwłaszcza dwa jego traktaty: De speculo caritatis i De spiritali amicitia, które stanowią doskonałe wprowadzenie do teorii miłości i przyjaźni. To właśnie dzięki owym dziełom Aelred jest zaliczany do największych „apostołów przyjaźni”, który jako pierwszy miał „systematycznie wyłożyć jej przedmiot z punktu widzenia nauki chrześcijańskiej”.

Swą wizję doskonałej ludzkiej wspólnoty mistrz z Rievaulx oparł na przemyślanej koncepcji człowieka i wiązał ją ściśle z rozbudowaną teorią miłości. Uważał, że wpisany w naturę ludzką obraz Boży otwiera każdego człowieka na bliskie relacje z innymi i czyni go zdolnym do nawiązania przyjacielskich więzi ze Stwórcą, który sam przecież jest „Miłością” (Deus est caritas) i „Przyjaźnią” (Deus est amicitia). Aelred nie wątpił, że nawet w niebie nikt nie mógłby być szczęśliwy bez tych wzniosłych relacji, ponieważ Bóg uczynił przyjaźń treścią życia wiecznego. Wielokrotnie podkreślał, iż błogosławieni doświadczą podwójnej radości płynącej z miłowania Boga w Nim i ze względu na Niego oraz miłowania współbraci w Bogu czy raczej Boga w nich. A kiedy w swym miłowaniu zjednoczą swe wole, wówczas miłość braterska osiągnie najwyższą formę, postać przyjaźni duchowej, która będzie rozlana na nich wszystkich, ponieważ (jak Aelred powiadał za wersem Pierwszego Listu do Koryntian 15, 28) „Bóg będzie wszystkim we wszystkich”.

 

 

Spis treści 

 

Wykaz skrótów

 

WSTĘP

 

I. AELRED Z RIEVAULX I TRADYCJA MONASTYCZNA

 

1. Życie i dzieło Aelreda

2. Źródła Aelredowej nauki

3. Poglądy Aelreda a założenia wspólnoty monastycznej 

 

II. GŁÓWNE WĄTKI AELREDOWEJ ANTROPOLOGII 

 

1. Koncepcja jednostki ludzkiej

1.1. Dusza nosicielem obrazu i podobieństwa Bożego

1.1.1. Natura duszy 

1.1.2. Władze duszy

1.1.2.1. Pamięć

1.1.2.2. Rozum 

1.1.2.3. Wola 

1.2. Dusza ludzka a ciało

1.2.1. Problem połączenia duszy z ciałem 

1.2.2. Stan duszy po oddzieleniu od ciała

2. Grzech pierworodny — jego skutki i droga naprawy

2.1. Oddalenie od Boga

2.2. Rola łaski Bożej

 

III. MIŁOŚĆ BRATERSKA JAKO PODSTAWA  WIĘZI WSPÓLNOTOWYCH

 

1. Pochodzenie miłości

1.1. Określenie miłości

1.2. Źródła miłości

1.2.1. Miłość jako dar Boga

1.2.2. Miłość jako akt wolnego wyboru

1.2.2.1. Określenie skłonności (affectus) i ich rodzaje

1.2.2.2. Miłość zgodna ze skłonnością a miłość zgodna z rozumem

1.3. Aspekty rozwoju miłości

2. Rodzaje miłości i ich relacje

2.1. Miłość siebie samego

2.2. Miłość bliźniego

2.3. Miłość do Boga

2.4. Przyjaźń duchowa jako najdoskonalsza forma caritas

2.4.1. Antyczne źródła koncepcji Aelreda

2.4.2. Określenie przyjaźni duchowej

2.4.3. Wspólnotowy wymiar przyjaźni 

3. Zagrożenia dla prawdziwej miłości i przyjaźni duchowej

3.1. Egocentryzm zaprzeczeniem caritas

3.2. Przyjaźń fałszywa

3.2.1. Rodzaje przyjaźni fałszywej

3.2.2. Kryteria właściwego wyboru przyjaciela i granice więzi przyjacielskich

3.3. Cnota fundamentem prawdziwej miłości

 

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA