Samolot IL FM-13 „Delta"

W 1954 r. został zorganizowany w Instytucie Lotnictwa zespół konstruktorski pod kierownictwem prof. dr. Franciszka Misztala. Jednym z pierwszych podjętych tematów był projekt wstępny bojowego samolotu odrzutowego, który otrzymał oznaczenie FM-13 „Delta”. Samolot wyróżniał się wieloma nowatorskimi rozwiązaniami.

Uwagę zwracał jego bardzo mały rozmiar. Samolot miał mieć skrzydło ze skośną krawędzią spływu typu delta, stąd jego nazwa, zaś litery FM to inicjały konstruktora. Miał to być myśliwski samolot naddźwiękowy, bez usterzenia poziomego, osiągający liczbę Macha = 1,5. Jego przeznaczenie miało być analogiczne do znanego później samolotu Mikojan MiG-19.

Przewidywana prędkość maksymalna była raczej znacznie zawyżona, porównując FM-13 „Delta” z TS-11 „Iskra” która otrzymała silnik o zbliżonym ciągu oceniono, że rzeczywista prędkość wynosiłaby ok. 950 km/h. Jako napęd przewidywano niemiecki silnik Jumo-004 o ciągu 900 daN, napędzający wcześniej m.in. słynne Me-262, a po wojnie przejęty przez Rosjan i skopiowany w ZSRR jako RD-10.

FM-13 miał być proponowanym następcą znajdujących się wówczas w użyciu samolotów poddźwiękowych. Według niektórych źródeł miał on zastąpić poddźwiękowe Lim-1, Lim-2 i Lim-5 (odpowiednio produkowane w Polsce MiG-15, MiG-15Bis i MiG-17F), według innych źródeł miał być samolotem eksperymentalnym, a według jeszcze innych demonstratorem technologii. Ta ostatnia hipoteza, biorąc pod uwagę jego rozmiar, była niewątpliwie najbardziej prawdopodobna. Mógł jednak posłużyć jako podstawa do powiększonej wersji, mającej zastąpić pierwsze polskie MiGi. Prawdopodobnie planowano też wprowadzenie na uzbrojenie powiększonej wersji FM-13 zamiast MiG-21, kiedy ZSRR odmówił w roku 1957 sprzedaży Polsce licencji na ten samolot, dla którego przewidywano już nazwę Lim-7. Należy się w tym miejscu kilka słów wyjaśnienia. Mowa jest o samolocie MiG-21 opartym na prototypie E-5, który został wyprodukowany w krótkiej serii, a nie prototypie E-6 oblatanym w 1958 roku i produkowanym od roku 1959, powszechnie znanym jako MiG-21F.

Wkrótce jednak z dalszych prac nad FM-13 „Delta” zrezygnowano, ponieważ Instytut Lotnictwa nie dysponował jeszcze w tym czasie odpowiednimi urządzeniami badawczymi. Franciszek Misztal skupił się wówczas na projektowaniu dwusilnikowych samolotów pasażerskich FM-11 i FM-12, które również pozostały na etapie projektu. Opracowanie FM-13 osiągnęło zaledwie wstępną fazę studium.

FM-13 „Delta” była konstrukcją bardzo nowatorską ze względu na układ płatowca i małą masę. Wyróżniała się dużym kątem postojowym kadłuba (24 stopnie), jak również wlotem powietrza do silnika, umieszczonym nietypowo, na grzbiecie kadłuba. Dzięki temu FM-13 miał mieć możliwość operowania z przygodnych, trawiastych lotnisk bez ryzyka zassania do silnika zanieczyszczeń z pasa startowego. Samolot miał charakteryzować się łatwością produkcji i modernizacji.

Przewidywane dane techniczne:

Konstrukcja – metalowy jednomiejscowy średniopłat w układzie delta bez usterzenia poziomego. Skrzydła trójkątne o profilu NACA 64-212 i 64-215. Kabina zakryta. Podwozie trójkołowe z kołem przednim, chowane w locie.

Silnik – odrzutowy Junkers Jumo-004B (Klimow RD-10) o ciągu 900 daN.

Rozpiętość – 6,35 m, długość – 7,5 m, wysokość – 2,1 m, powierzchnia nośna – 10,7 m2. Masa własna – 1200 kg, masa użyteczna – 400 kg, masa całkowita – 1600 kg. Prędkość max. deklarowana – Ma = 1,5.

za: samolotypolskie.pl; aviationsmilitaires.net

rys. Krzysztof Luto