Subiektywne kalendarium PRL dla wdów, oficerów, duchownych, fryzjerek i bokserów

Subiektywne kalendarium historyczne Polski Ludowej i PRL od 22.07.1944 do 27.01.1990 roku

22 lipca 1944 – Utworzony w Moskwie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego z Wandą Wasilewską na czele (PKWN) ogłosił w Chełmie Manifest sankcjonujący podstawy nowego ustroju państwowego. Manifest zredagowano i wydrukowano w Moskwie. Był symboliczną proklamacją sowieckiego, zależnego politycznie i militarnie satelity - Polski Ludowej.

 

24 lipca 1944 – Wyzwolony został obóz koncentracyjny na Majdanku.

 

1 sierpnia 1944 – W Kwaterze Głównej Komendanta Armii Krajowej, gen. Bora-Komorowskiego zapadła decyzja o rozpoczęciu 1 sierpnia o godz. 17 powstania w Warszawie, czyli Godzina „W”. Jest to najbardziej dramatyczna, tragiczna i mająca niezliczone interpretacje historyczne hekatomba polskiej inteligencji i zniszczenie doszczętne Stolicy, ale także niezniszczalny i inspirujący symbol szlachetnego bohaterstwa i idei gloria victis, inspiracja dla wszelkich zrywów społecznych i woli oporu Polaków w totalitarnej PRL.

 

 5 sierpnia 1944 - Wojska niemieckie, idące od Poznania, przystąpiły do generalnego szturmu na Wolę, pierwszą warszawską dzielnicę na swej drodze. Wobec miażdżącej przewagi nieprzyjaciela, dysponującego czołgami, artylerią, pociągiem pancernym i lotnictwem, powstańcy byli zmuszeni do wycofania się z części dzielnicy w kierunku wschodnim, w kierunku dzielnic centralnych. Mordercy posuwali się systematycznie w głąb dzielnicy, a bestialskie zbrodnie miały miejsce prawie w każdym wolskim domu, fabryce, parku, na większości ulic, w podwórzach i bramach. Rabowano i podpalano domy. Towarzyszyły temu bestialskie mordy i gwałty. Nie oszczędzano nikogo, ludzi starszych, dzieci, kobiet, lekarzy, pielęgniarek, księży. Masakrze przyglądał się ze stanowiska dowodzenia w pobliżu skrzyżowania Wolskiej i Syreny kat Woli - gen. Heinz Reinefarth. Zwyrodniałymi katami Woli byli jeszcze:  Erich von dem Bach-Zelewski, SS Obergruppenführer i Oskar Dirlewanger, SS Oberführer, a był on upoważniony przez Himmlera do zabijania kogo zechce! Te ludzkie bestie nigdy nie poniosły odpowiedzialności za swe zbrodnie! Szacuje się, że zamordowano ok. 50.000 ludzi! Był to bezprzykładny akt ludobójstwa na bezbronnej ludności cywilnej. W ciągu kilku dni zamordowano tu ponad dwa razy tyle ludzi, co sowieckie NKWD w Katyniu, Charkowie i Miednoje! Kryty za zeznania przez Amerykanów Bach-Zelewski w roku 1951 stanął przed Izbą denazyfikacyjną w Monachium, która skazała go na 10 lat obozu pracy, jednak szybko karę zamieniono na areszt domowy. W 1961 został ponownie aresztowany i za udział w „nocy długich noży” skazany na 4,5 roku pozbawienia wolności. Podczas procesu stwierdził m.in.: „Byłem do końca człowiekiem Hitlera. I jestem do dziś jeszcze przekonany o jego niewinności”.

 

 

7 sierpnia 1944 – W nocy z 7 na 8 sierpnia 1 Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka zajęła pozycje bojowe na południu Caen, skąd rozpoczęła operację opanowania Falaise. Bitwa pod Falaise i Chambois była bohaterską, krwawą walką polskich pancerniaków gen. Maczka. 19 sierpnia oba kluczowe punkty: miasteczko Chambois i "Maczuga" (wzgórza Mont Ormel) zostały opanowane przez dwa zgrupowania Pierwszej Dywizji Pancernej. W ten sposób okrążono 7 Armię Niemiecką w tzw. Kotle Falaise. Przez 3 dni i 3 noce na „Maczudze” i w miejscowości Chambois, trwały krwawe walki. Mimo zupełnego odosobnienia, mimo tego, że amunicję trzeba było zrzucać z powietrza, że przewaga Niemców była podwójna i wzmożona przez rozpaczliwą wolę przebicia się, niemieckie korpusy pancerne nie dokonały tego, musiały skapitulować, zostawiając pole zasłane trupami ludzi, koni i sprzętu. Wzięto wówczas do niewoli blisko 6 tysięcy Niemców, zniszczono 70 czołgów, 500 samochodów i ponad 100 dział. Generał kanadyjski, Simonds, oglądając pole bitwy na północny wschód od Chambois stwierdził z uznaniem: „Bloody Poles, what a job! (Cholerni Polacy, co za robota!)”. Takie bywa oblicze bohaterstwa, krwawe i przerażające, podczas koszmaru, jakim jest wojna…

 

20 sierpnia 1944 - Zdobycie budynku PAST-y było jednym z największych sukcesów Powstania Warszawskiego. Żołnierze batalionu AK "Kiliński" pod dowództwem rotmistrza Henryka Roycewicza "Leliwy", a także z innych powstańczych oddziałów szturmowali zaciekle PASTę. Dlaczego z taką determinacją walczyli o ten obiekt? Był to drugi co do wysokości budynek w Śródmieściu. Odgrywał też niezwykle ważną rolę jako międzynarodowa centrala telefoniczna. Niemcy zmienili go w prawdziwą twierdzę rażącą ogniem pozycje powstańców. Bitwa o PAST-ę zakończyła się ok. godz. 16. Powstańcy zabili 36 Niemców, a 115 wzięli do niewoli. Przy okazji uwolnili dziesięciu polskich pracowników centrali telefonicznej. Zdobyli m.in. 50 pistoletów maszynowych, jeden ckm i działko przeciwlotnicze. Warszawiaki, fajne urwisy!

 

6 września 1944 – Dekret PKWN o reformie rolnej. Całkowitej likwidacji uległy majątki o powierzchni ponad 100 ha. Służba folwarczna (ok. 26% osób nadzielonych) otrzymała 47% gruntów podlegających reformie, chłopi bezrolni (ok. 14%).  Na własność państwa przeszła większość lasów prywatnych. Za otrzymaną ziemię chłopi mieli płacić przez 10-20 lat raty wynoszące 10-15 q żyta za hektar ziemi.

 

29 września 1944 – Po ustąpieniu gen. Kazimierza Sosnkowskiego naczelnym wodzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie został mianowany gen. Tadeusz Komorowski-Bór.

 

2 października 1944 – W Ożarowie pod Warszawą podpisano akt kapitulacji Powstania Warszawskiego. Warszawa walczyła 63 dni. Walka była bezprzykładnym bohaterstwem i zdumiewającą determinacją Powstańców, zaś ludność cywilna zapłaciła za swe poświęcenie i pomoc najwyższą cenę! Zginęło 17. 000 powstańców i ok. 180. 000 ludności cywilnej, 3,5 tys. żołnierzy Berlinga, zaś niemieckich żołnierzy i żandarmów ok. 18. 000 poległo i zaginęło. Chwała Bohaterom, hańba zbirom!

 

16 listopada 1944 – W Żelaznej k. Skierniewic zmarła Maria Rodziewiczówna. autorka wielu popularnych powieści m i. „Dewajtis”, „Między ustami a brzegiem pucharu”, „Pożary i zgliszcza”. Dominuje w nich pierwiastek patriotyczny i religijny. W 1937 roku, za zasługi na polu literatury, prezydent Mościcki odznaczył Marię Rodziewiczównę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

29 listopada 1944 – Dymisja rządu Stanisława Mikołajczyka. Nowym premierem rządu polskiego na emigracji został Tomasz Arciszewski.

 

31 grudnia 1944 – Na mocy "ustawy" Krajowej Rady Narodowej (KRN), PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej. Premierem został Edward Osóbka-Morawski, a wicepremierami Władysław Gomułka i Stefan Janusz. Przewodniczący KRN nosił od tego dnia tytuł prezydenta.

 

17 stycznia 1945 – 1. Armia WP, wchodząca w skład 1. Frontu Białoruskiego, wkroczyła do ruin Warszawy.

 

19 stycznia 1945 – Ostatni komendant AK gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu tej bohaterskiej organizacji zbrojnej.

 

27 stycznia 1945 – Wyzwolenie Oświęcimia przez wojska radzieckie. W obozie Auschwitz znajdowało się jeszcze 7500 więźniów, w tym 200 dzieci. Niemcy dla zatarcia śladów wysadzali krematoria w obozie. W czasie funkcjonowania obozu zamordowano około miliona ludzi różnych narodowości.

 

4 lutego 1945 – Rozpoczęła się konferencja jałtańska (do 11. II. 1945). Wzięli w niej udział szefowie rządów alianckich: ZSRR, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii - Józef Stalin, F.D. Roosevelt i Winston Churchill. Granice Polski na wschodzie ustalono na tzw. linii Curzona (z Grodnem i Lwowem!), uznano prawa Polski do ziem zachodnich i północnych, zapowiedziano utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

 

27 marca 1945 – 16 przedstawicieli Polski Podziemnej, w tym gen. Okulicki,  Jankowski, Pużak, zostało zaproszonych na „rozmowy” do Moskwy. Prowadzący rozmowy gen. NKWD Iwan Sierow kazał aresztować przewiezionych do Moskwy Polaków, których i osadzono w więzieniu na Łubiance. Także w Moskwie odbył się ich proces pokazowy. Okulickiego skazano na 10 lat więzienia (zmarł w 1946 r.), Pużaka na 1,5 roku (po powrocie do kraju skazany w 1948 roku na 5 lat więzienia zmarł w 1950 roku), zaś Jankowskiego na 8 lat. Jan Stanisław Jankowski 13 marca 1953 r. we Władymirze nad Klaźmą

 

19 kwietnia 1945 – Rząd RP w Londynie mianował płk Jana Rzepeckiego komendantem podziemnej delegatury nowo utworzonych sił zbrojnych RP.

 

6 maja 1945 – Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie zakończyły szlak bojowy opanowaniem Wilhelmshaven w Niemczech. Liczyły wówczas 194. 500 żołnierzy. Łącznie z LWP walczącym u boku Armii Czerwonej polskie siły zbrojne liczyły ok. 400 tys. żołnierzy i były 4 liczenie armią Aliantów, przed Francuzami.

 

17 lipca 1945 – Rozpoczęła się w Poczdamie konferencja szefów rządów ZSRR, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, które reprezentowali: Józef Stalin, Winston Churchill i Harry Truman. Na poczdamskiej mapie Polski nie było już Grodna i Lwowa, pojawił się Wrocław i Szczecin.

 

20 lipca 1945 – Stanisław Mikołajczyk, aby przeciwstawić się dążeniom komunistów do monopolu władzy w Polsce, utworzył Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Miało ono poparcie olbrzymiej większości społeczeństwa, co uwidoczniło się m.in. w czasie referendum.

 

2 września 1945 – W Warszawie, z inicjatywy przywódców AK, a w odpowiedzi na brutalny terror NKWD i UB, założona została największa podziemna organizacja niepodległościowa - "Wolność i Niezawisłość" (WiN). Należało do niej 25- 40.000 osób i była to organizacja cywilna.

 

8 września 1945 – Komenda Główna Batalionów Chłopskich wydała rozkaz o ujawnieniu się bojowników tej organizacji. BCh liczyły około 150. 000 osób, zaś do AK należało organizacyjnie około 40. 000 jej członków.

 

3 stycznia 1946 – Krajowa Rada Narodowa (KRN) uchwaliła ustawę o nacjonalizacji przemysłu. Bez odszkodowania znacjonalizowano przedsiębiorstwa górnicze, komunikacyjne, bankowe, ubezpieczeniowe i handlowe należące do Rzeszy Niemieckiej i Wolnego Miasta Gdańska, oraz obywateli tejże Rzeszy i wcielonego do Polski Gdańska. Za symbolicznym odszkodowaniem upaństwowiono należące do obywateli polskich lub obcych: kopalnie, przemysł naftowy, huty, koksownie, cukrownie, browary, gorzelnie, młyny, drukarnie itp. Znacjonalizowane fabryki i zakłady przejąć też mogły spółdzielnie lub komunistyczne władze samorządowe.

 

14 lutego 1946 – Według powszechnego spisu ludności Polska liczyła 23,9 mln mieszkańców. 31,8% stanowili mieszkańcy miast. W II RP w 1939 roku żyło 35 mln obywateli, w tym 3,9 mln Żydów, czyli ok. 11% populacji Polaków.

 

3 maja 1946 – Pochód studentów w Krakowie rozpędzony za pomocą sowieckich sołdatów. Studenci Akademii Górniczo Hutniczej za zgodą rektora wyruszyli spod gmachu swej uczelni na uroczyste nabożeństwo do Kościoła Mariackiego, chcąc w ten sposób uczcić majowe święto narodowe. Na rogu ul. Wiślnej i Św. Anny, pod siedzibą PPR, doszło do konfliktu. Padło kilka przypadkowych strzałów, lecz nikt nie został ranny, ani zabity. Demonstranci zaczęli wykrzykiwać różne „antypaństwowe” hasła np. „Precz z Bierutem”, czy „Precz z okupacją sowiecką”. Do stłumienia protestu komuniści użyli m.in. samochód pancerny ustawiony na plantach w okolicy ul. Szewskiej i kawalerię Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW). Byli zabici i ranni. Kraków nie był jedyny miastem w Polsce, w którym doszło do starć demonstrantów z władzą. W kilku z nich również użyto broni palnej przeciwko ludziom.

 

4 maja 1946 - Studenci wszystkich krakowskich uczelni ogłosili strajk. Przyłączyło się do niego 40 krakowskich szkół średnich, a następnie szkoły z Chrzanowa, Jaworzna i Wieliczki. Z krakowskimi studentami solidarność okazali także studenci uczelni z Poznania, Wrocławia, Trójmiasta, Torunia i Warszawy. W trakcie strajków UB aresztowało wielu studentów grożąc często wydaleniami z uczelni. W Krakowie wielu studentów uciekło po za miasto. Ostatecznie skazano, w tym na wieloletnie wyroki, 27 osób, kadry naukowej i studentów we wszystkich objętych strajkiem uczelniach.

 

4 lipca 1946 – Tak zwany „pogrom kielecki”, którego prawdziwe przyczyny i animatorzy są nadal przedmiotem badań historyków i polityków, choć jest prawie pewnym, że było to NKWD i UB. Zginęło wówczas kilkadziesiąt osób.

 

5 lipca 1946 – Władze PRL wydały dekret o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, czyli cenzury.

 

28 sierpnia 1946 – W gdańskim areszcie śledczym na Kurkowej o godz. 6.15 sanitariuszkę Inkę, Danutę Siedzikównę, zabił strzałem w głowę dowódca plutonu egzekucyjnego z Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego  ppor. Franciszek Sawicki. Wcześniejsza egzekucja z udziałem żołnierzy się nie udała; żaden nie chciał uśmiercić "Inki", choć strzelali z odległości trzech kroków. Wyrok śmierci na 17-letniej sanitariuszce był komunistyczną zbrodnią sądową, a także aktem zemsty i bezradności gdańskiego UB w obliczu niemożności rozbicia oddziałów majora "Łupaszki". W przesłanym siostrom grypsie z więzienia bohaterska sanitariuszka "Inka" Siedzikówna napisała: "Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba".

 

31 sierpnia 1946 – Rozpoczął się proces w Norymberdze. Przed Międzynarodowym Trybunałem stanęli hitlerowscy zbrodniarze oskarżeni o zbrodnie ludobójstwa.

 

9 października 1946 – Rozpoczął się proces członków Organizacji Polskiej i NSZ. Zapadły trzy wyroki śmierci.

 

15 października 1953 - Władze komunistyczne PRL powołały Komisję Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Narodowego. Jej celem było doprowadzenie do wewnętrznego rozbicia Kościoła Katolickiego w Polsce.

 

5 stycznia 1947 – Rozpoczął się proces kierownictwa organizacji "Wolność i Niezawisłość (WiN), której zarzucono prowadzenie w latach 1945-1946 walki politycznej i zbrojnej przeciwko władzy ludowej, a trwał do 3 lutego. Prezes WiN, Jan Rzepecki został skazany na 8 lat więzienia. Pozostali otrzymali kary od 2 do 12 lat. W dniu 5 lutego "prezydent" Bierut ułaskawił ich całkowicie.

 

8 stycznia 1947 – W Londynie zmarł generał, historyk, Tadeusz Kutrzeba (ur.1885 r.). W 1939 dowódca armii "Poznań", później też "Pomorze", którymi dowodził w Bitwie nad Bzurą. Po kapitulacji w niewoli niemieckiej, po 1945 na emigracji w Londynie.

 

19 stycznia 1947 – Wybory do Sejmu Ustawodawczego Polski Ludowej z udziałem 89,9% uprawnionych. Według oficjalnych, sfałszowanych danych: Blok Stronnictw Demokratycznych otrzymał 80,1%, PSL – 10,3%, Stronnictwo Pracy – 4,7%, PSL "Nowe Wyzwolenie" – 3,5% głosów. Blok Demokratyczny uzyskał 394 mandatów , PSL – 28, SP – 12.

 

19 lutego 1947 – Sejm Ustawodawczy zatwierdził tzw. Małą Konstytucję, która ustanowiła Radę Państwa i zmieniła tekst ślubowania poselskiego. Obowiązywała, wraz z konstytucją marcową z 1921 r., do czasu uchwalenia Konstytucji PRL w dniu 22 VII 1952.

 

22 lutego 1947 – Wydana została ustawa o amnestii dla działaczy podziemia. Warunkiem było zgłoszenie się do władz i oddanie broni. Była to tzw. druga amnestia, pierwsza zaś w dniu 2 VIII 1945). Jak podano oficjalnie "skorzystało" z niej ponad 40. 000 osób. Wielu amnestionowanych było aresztowanych i skazanych, także na śmierć, większość była prześladowana.

 

17 kwietnia 1947 – Jednostki WP, KBW i organy UB rozpoczęły operację "Wisła" przeciw partyzantom UPA. Przeprowadzono w ciągu trzech miesięcy 357 akcji, które pozwoliły na zlikwidowanie głównych sił UPA, zaś zginęło 1509 jej członków, a ujęto ich 2781. Przesiedlono kilkaset tysięcy Ukraińców. 

10 maja 1947 – W Warszawie zmarł wybitny aktor Juliusz Osterwa.

 

2 lipca 1947 – Uchwałą Sejmu PRL tereny dawnego obozu w Oświęcimiu zostały uznane za Pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów.

 

11 sierpnia 1947 – W Krakowie rozpoczął się proces polityczny 12 działaczy podziemnej organizacji WiN oraz pięciu z PSL Zapadło osiem bezprawnych, zbrodniczych wyroków śmierci (m.in. na Franciszka Niepokólczyckiego). oskarżał Stanisław Zarako-Zarakowski.

 

25 lutego 1948 – Powołana została Powszechna Organizacja "Służba Polsce" (SP), masowa, zmilitaryzowana organizacja dążąca do wychowania młodzieży w duchu komunizmu. Skoszarowana w hufcach i brygadach młodzież uczestniczyła w budowie wielkich obiektów przemysłowych planu sześcioletniego. Rozwiązana w 1955 roku.

 

3 kwietnia 1948 – Prezydent Harry S. Truman podpisał ustawę o amerykańskiej pomocy dla zagranicy, tzw. Plan Marshalla, który miał podźwignąć Europę ze zniszczeń wojennych. Fundusz ten wynosił około 5 miliardów dolarów. Na rozkaz sowietów Polska ludowa odmówiła przyjęcia tego wsparcia finansowego, co wydatnie wzmocniło odbudowę niemieckiego potencjału gospodarczego.

 

15 grudnia 1948 – Powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), „kierowniczej siły politycznej narodu polskiego”. PZPR powstała z połączenia PPR i "odrodzonej" PPS.

 

21 grudnia 1948 – Bolesław Bierut, agent NKWD,  wybrany na I Zjeździe PZPR I Sekretarzem. Funkcję tę pełnił do 21 marca 1956.

 

29 grudnia 1948 – W Polsce zniesiono system kartkowy.

 

1 stycznia 1949 – Utworzone zostały Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR). Gospodarowały na 1,6 mln ha, zatrudniały 131. 000 robotników rolnych stałych, 87. 000 sezonowych, a także 15. 000 pracowników inżynieryjno-technicznych i administracyjnych.

 

 18.06 - 11.07.1949 - proces działacza Stronnictwa Narodowego Adama Doboszyńskiego skazanego na śmierć pod fałszywym zarzutem szpiegostwa.

 

30 czerwca 1949 – Rozpoczęto budowę Nowej Huty na czarnoziemach wsi Mogiła. Kombinat powstał w oparciu o dokumentację sowiecką.

 

15 września 1949 – W Warszawie rozpoczął się, pierwszy po wojnie, Międzynarodowy Konkurs im. F. Chopina.  W konkursie I miejsce zajęły Polka, Halina Czerny-Stefańska i Bella Dawidowicz z ZSRR, zaś miejsca II i III Polacy: Barbara Hesse-Bukowska i Waldemar Maciszewski.

 

21 września 1949 – Władze komunistyczne przejęły szpitale prowadzone przez Kościół i zakony. Ze znacjonalizowanych placówek, a także później z wszystkich państwowych, usunięto personel zakonny.

 

6 listopada 1949 – Z pochodzenia Polak, marszałek ZSRR Konstanty Rokossowski, został marszałkiem Polski i dowódcą Ludowego Wojska Polskiego (LWP). W listopadzie 1956 r. powrócił do ZSRR.

 

14 kwietnia 1950 – Przedstawiciele komunistycznego rządu i Episkopatu Polski podpisali w Warszawie porozumienie regulujące stosunki między państwem, a Kościołem. Była to kolejna próba normalizacji stosunków między państwem, a Kościołem wychodząca ze strony Prymasa Wyszyńskiego.

 

16 kwietnia 1950 – Kolarski wyścig Warszawa-Praga otrzymał nazwę Wyścig Pokoju i stał się wielkim wydarzeniem społecznym w powojennej Polsce.

 

18 kwietnia 1950 – Z przekształcenia Federacji Polskich Organizacji Studenckich, która zrzeszała wiele studenckich kół naukowych i organizacji samopomocowych, powstało komunistyczne Zrzeszenie Studentów Polskich (ZSP).

6 lipca 1950 – W Zgorzelcu zawarto układ między Polską a NRD o zatwierdzeniu granicy państwowej ustalonej w Poczdamie w 1945 roku.

 

21 lipca 1950 – W oparciu o wytyczne I Zjazdu PZPR (1948) opracowany został "Plan sześcioletni" (1950-1955).

 

28 października 1950 – Reforma systemu pieniężnego i wymiana pieniędzy. Sejm podjął uchwałę o reformie w sobotę 28 października, a uchwała wchodziła w życie w poniedziałek 30 października. Przyjęto relację starego złotego do nowego jak 3 do 100, ale wszyscy posiadający pieniądze w momencie wymiany otrzymywali jedynie 1 zł za 100 zł, i to tylko do określonej wysokości. Było to dolegliwe zubożenie obywateli, a przedee wszystkim uderzenie skierowane przeciw prywatnym właścicielom i rzemieślnikom. Uchwała zabraniała ponadto posiadania złota, platyny i obcych walut, a za jej złamanie groziło długoletnie więzienie.

 

8 lutego 1951 - W więzieniu na Mokotowie został zamordowany major AK Zygmunt Szyndzielarz, pseudonim Łupaszka, dowódca V Brygady Wileńskiej. Ciało zostało pochowane w tajemnicy w nieznanym przez lata miejscu, a odnalezione przez prof. Szwagrzyka z IPN i pochowane w Warszawie na Powązkach w 2016 roku. Wiosną 1945 roku odbudowana V Brygada Wileńska liczyła około 250 żołnierzy. Jej żołnierze przeprowadzili kilkadziesiąt akcji przeciwko NKWD, UB, MO i KBW. W kwietniu Łupaszka odtworzył w Borach Tucholskich V Brygadę Wileńską i stanął na jej czele. Jej liczebność wynosiła w tym czasie około 70 ludzi. Jesienią 1946 roku razem z niewielką grupą żołnierzy przeniósł się na teren Białostocczyzny. 30 czerwca 1948 został aresztowany przez funkcjonariuszy MBP. Pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika 24 kwietnia 2016, w dniu Jego pogrzebu.

 

30 lipca 1951 – W Warszawie rozpoczął się proces gen. Stanisława Tatara i oficerów oskarżonych o” dążenie do obalenia przemocą władzy ludowej”. Proces aranżowany przez stalinowców (Berman, Radkiewicz) miał na celu skompromitowanie tzw. komunistów narodowych z Gomułką na czele. Oskarżał prokurator Stanisław Zarakowski.

 

1 marca 1952 – W USA została powołana Komisja Kongresu do spraw Zbadania Zbrodni Katyńskiej. Komunistyczny rząd Polski złożył protest przeciw działaniu Komisji, oświadczając m.in., że zbrodnię popełnili hitlerowcy, co orzeczono w Norymberdze w 1945 roku

 

5 kwietnia 1952 – W Warszawie podpisano umowę między rządem RP i ZSRR o budowie Pałacu Kultury i Nauki im. Józefa Stalina.

 

3 maja 1952 – Powstało Radio Wolna Europa. Długoletnim dyrektorem rozgłośni był Jan Nowak-Jeziorański, sławny Kurier z Warszawy.

 

25 maja 1952 – W więzieniu na ul. Rakowieckiej w Warszawie zamordowano rotmistrza Witolda Pileckiego, oficera AK organizującego ruch oporu w obozie Auschwitz, bohaterskiego żołnierza niezłomnego.

 

22 lipca 1952 – Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL), która stwierdzała m.in. że: „PRL jest państwem demokracji ludowej, a władza należy do ludu pracującego miast i wsi”.

 

3 stycznia 1953 – W nocy z 3 na 4 stycznia nastąpiło zniesienie systemu kartkowego, wprowadzonego w 1951 r., łączące się ze znaczną podwyżką cen. System kartkowy funkcjonował też w latach 1945-1947.

 

13 stycznia 1953 – Prymas Polski Stefan Wyszyński otrzymał godność kardynalską.

 

24 lutego 1953 – W warszawskim więzieniu wykonano wyrok śmierci na legendarnym gen. Auguście Emilu Fieldorfie "Nilu", w czasie wojny organizatorze i szefie Kierownictwa Dywersji (KeDyw) KG AK, później ostatnim zastępcy komendanta głównego AK, gen. Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka". Bohaterskiego gen. Fieldorfa zamordowano, gdyż odmówił współpracy z władzami bezpieczeństwa. W tym czasie w ewidencji MBP znajdowało się 5 mln osób (1/3 dorosłej ludności). W więzieniach przebywało około 50. 000 więźniów politycznych.

 

7 marca 1953 – Decyzją Rady Państwa i Rady Ministrów PRL z inicjatywy pisarza Gustawa Morcinka Katowice przemianowano na Stalinogród. Imię Stalina otrzymał także Pałac Kultury i Nauki w Warszawie i plac przed Pałacem.

 

8 marca 1953 – Zawieszone zostało wydawanie Tygodnika Powszechnego, którego redaktorem naczelnym był Jerzy Turowicz. Pretekstem było niezamieszczenie nekrologu Stalina.

 

8 maja 1953 – Konferencja Episkopatu Polski ogłosiła list, który przeszedł do historii pod nazwą Non possumus. List  sprzeciwiał się dalszej ingerencji państwa w sprawy Kościoła i był przyczyną aresztowania Prymasa Stefana Wyszyńskiego.

 

24 maja 1953 - W Warszawie podczas finału Mistrzostw Europy w boksie 5 reprezentantów Polski, trenowanych przez „Papę” Feliksa Stamma, zdobyło złote medale. Byli to: Kukier, Stefaniuk, Kruża, Drogosz, Chychła. Startowało 117 uczestników z 19 państw, w tym dziesięciu reprezentantów Polski. Mistrzostwa zostały rozegrane w warszawskiej hali „Gwardii”.

 

30 lipca 1953 – W Zakopanem zmarł Kornel Makuszyński (ur. 1884), pisarz, znany szczególnie jako autor książek dla dzieci i młodzieży m i. „Szatana z sódmej klasy” i „Panny z mokrą głową”

 

24 sierpnia 1953 – Komunistyczny rząd PRL na polecenie sowietów zrzekł się należnych Polsce odszkodowań wojennych od Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

 

14 września 1953 – Przed sądem wojskowym w Warszawie rozpoczął się proces biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka. Prokurator Zarakowski oskarżał biskupa o wymyśloną „działalność szpiegowską oraz o współpracę z hitlerowskim okupantem”. Wyrok 12 lat więzienia, jaki zapadł 22 września, był z góry ustalony UB. Bp Kaczmarek został zrehabilitowany i na żądanie Prymasa Wyszyńskiego po przełomie październikowym 1956 roku, a także przywrócony na stanowisko ordynariusza kieleckiego.

 

25 września 1953 – Funkcjonariusze UB aresztowali Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Prymas został nie został uwięziony, ale osadzony w klasztorze w Rywałdzie i pozbawiony możliwości kontaktu z wiernymi i duchowieństwem.

 

6 grudnia 1953 – Zmarł poeta Konstanty Ildefons Gałczyński (ur. 1905), twórca kabaretu „Zielona gęś” i poematu „Zaczarowana dorożka”.

 

19 stycznia 1954 – W Krakowie zmarł Ludwik Solski (wł. Ludwik Napoleon Sosnowski) – ur. 1855 r., zaliczany do grona najwybitniejszych polskich aktorów.

 

28 stycznia 1954 – W Krakowie zmarł prof. Eugeniusz Romer (ur. 1871 r.), polski uczony, geograf, twórca nowoczesnej kartografii, wielki międzynarodowy autorytet naukowy.

 

7 marca 1954 – We Wrocławiu zmarł Ludwik Hirszfeld (ur. w Warszawie 5 VIII 1884), wybitny lekarz, mikrobiolog, immunolog i serolog. Stworzył, wraz z niemieckim serologiem von Dungernem, podstawy nauki o grupach krwi. W roku 1920 wrócił do Polski. Współorganizator Państwowego Zakładu Higieny. Po wybuchu wojny usunięty przez Niemców ze wszystkich stanowisk ukrywał się w Warszawie i warszawskim getcie, z którego uciekł w 1942 r. i ukrywał się. Od 1944 zamieszkał w Lublinie, gdzie organizował Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej, potem we Wrocławiu.

 

25 marca 1954 – W Warszawie zmarł wybitny artysta i reżyser, Leon Schiller. Zasłynął interpretacjami dramatów Mickiewicza - legendarne Dziady w Teatrze Polskim w Warszawie 1934, które wystawiane były wcześniej we Lwowie (1932), Wilnie (1933) oraz później w Sofii (1937). Po II wojnie światowej, w latach 1946–1949, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi (PWST). Redaktor naczelny pisma „Teatr” (1947–1949), twórca pisma "Pamiętnik Teatralny" (1952).

 

18 lutego 1955 – Rada Państwa PRL podjęła uchwałę o zakończeniu stanu wojny między Polską, a Niemcami.

 

16 marca 1955 – Sejm PRL uchwalił deklarację, w której stwierdza, że w przypadku przystąpienia Niemiec do NATO rząd PRL podejmie kroki dla umocnienia siły i zwartości obozu państw socjalistycznych.

 

14 maja 1955 – W Warszawie nastąpiło powołanie wojskowego Układu Warszawskiego. Było to formalne zatwierdzenie podległości armii państw komunistycznych sowieckiemu dowództwu.

 

12 marca 1956 – W Moskwie zmarł (zapewne otruty) Bolesław Bierut (ur. 1892), sowiecki agent  NKWD, a od lutego 1947 do lipca 1952 roku występujący w roli "prezydenta Polski Ludowej".

 

30 kwietnia 1956 – Oddano do użytku nadajnik telewizyjny umieszczony w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie im. Józefa Stalina. Program nadawano 3 razy w tygodniu, łącznie przez 13,5 godziny.

 

27 kwietnia 1956 – Sejm przyjął (przy dwóch głosach sprzeciwu) ustawę o „dopuszczalności przerywania ciąży z racji trudnych warunków życiowych kobiety”, która ostatecznie straciła moc z dniem 27 września 1997 roku.

 

8 czerwca 1956 – W Nowym Jorku zmarł wybitny polski poeta żydowsko-tatarskiego pochodzenia Jan Lechoń (Leszek Serafinowicz), także prozaik, krytyk literacki i teatralny, współtwórca grupy poetyckiej Skamander, autor dziennika. W latach 1930–1939 był attaché kulturalnym ambasady polskiej w Paryżu. Po wojnie na emigracji, gdzie źle znosił oddalenie od Polski, której tradycję i kulturę nieustannie, jak świadczy dziennik, analizował i przeżywał, zaś najbardziej zniewolenie ojczyzny przez ZSRR i jej sowietyzację.

 

28 czerwca 1956 – W Poznaniu robotnicy z fabryki Cegielskiego, w odpowiedzi na drastyczną podwyżkę cen, wyszli na ulice. Podczas krwawo stłumionych demonstracji ulicznych stracił życie 13-letni Romek Strzałkowski. Władze komunistyczne brutalnie rozprawiły się z demonstrantami przy użyciu wojska i oddziałów MO. Zginęło 78 osób, a kilkaset zostało rannych. Wielu aresztowano, torturowano i skazano na śmierć i wieloletnie wyroki

 

26 sierpnia 1956 – Na Jasnej Górze biskupi polscy dokonali odnowienia Jasnogórskich Ślubów Narodu. Tekst został przygotowany przez Prymasa Stefana Wyszyńskiego przebywającego w areszcie domowym w Komańczy.

 

19 października 1956 – Rozpoczęło się VIII Plenum KC PZPR, na którym I Sekretarzem KC został wybrany Władysław Gomułka. Na obrady niespodziewanie przybyła delegacja radziecka z Nikitą Chruszczowem. Podobno interwencja chińskiego przywódcy komunistycznego Mao Zedonga powstrzymała sowietów od interwencji w Polsce

 

23 października 1956 – Na wieść o wydarzeniach w Polsce, w Budapeszcie wybuchło Powstanie Węgierskie przeciw rządom komunistycznym. Zostało krwawo stłumione przez interweniujące wojska sowieckie. Podczas walk zabito wielu węgierskich „Ubeków”, a prezydent Nagy proklamował wystąpienie Węgier z Bloku Komunistycznego. Za swoją dzielną postawę został wywieziony do Moskwy, osądzony i stracony w 1958 roku. Sowieci zabili 2500 powstańców, zaś stracili 750 żołnierzy. Polską pomoc w postaci krwi, leków i środków opatrunkowych szacuje się na wartość ok. 2 mln ówczesnych dolarów amerykańskich. Ta społecznie, oddolnie zorganizowana pomoc materialna z Polski była znacznie większa niż udzielona przez rząd USA!

 

24 października 1956 - – Kilkaset tysięcy warszawiaków wzięło udział w wiecu, w czasie którego nowo wybrany I Sekretarz KC PZPR, Władysław Gomułka zapewnił o odejściu od dotychczasowego systemu rządów opartych na służbach bezpieczeństwa i stosowaniu środków przemocy, oraz przyznał się, że patrtia dopuściła się „błędów i wypaczeń”.

 

26 października 1956 –Stefan Wyszyński, Prymas Polski,został zwolniony z internowania w Komańczy. Jako warunek swojego powrotu do Warszawy postawił uwolnienie kapłanów niesłusznie osadzonych w więzieniach oraz przywrócenie biskupów do ich diecezji, z których zostali bezprawnie usunięci.

 

10 stycznia 1957 – Powstała Wojskowa Służba Wewnętrzna (WSW) – działająca w latach 1957 - 1990 wojskowa służba specjalna, będąca instytucją kontrwywiadu wojskowego i służby zabezpieczającej bezpieczeństwo LWP. Przemianowana w III RP na WSI.

 

23 marca 1957 – W Krakowie zmarł Juliusz Kleiner, profesor literatury polskiej na Uniwersytecie we Lwowie, po wojnie na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL) i Uniwersytecie Jagiellońskim. Wybitny filolog w zakresie polskiej literatury romantycznej.

 

25 marca 1957  - zawarcie umowy pomiędzy władzami PRL, a sowietami o repatriacji Polaków ze Związku Sowieckiego. Otwiera się szansa na powrót do Ojczyzny zesłańców wojennych i żołnierzy niezłomnych.

 

13 kwietnia 1957 – Władze państwowe w ramach tzw. odwilży, zwróciły ołtarz Wita Stwosza prawowitemu właścicielowi - Bazylice Mariackiej w Krakowie.

 

14 kwietnia 1957 – Ministerstwo Rolnictwa wydało zarządzenie w sprawie zwrotu właścicielom niesłusznie zabranych w poprzednim okresie gospodarstw rolnych. Nie dotyczyło to nacjonalizacji majątków ziemiańskich.

 

26 sierpnia 1957 – Kopia cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, zwana Obrazem Nawiedzenia, rozpoczęła wędrówkę po Polsce. Z Jasnej Góry wyruszyła najpierw do katedry warszawskiej.

 

20 października 1957 – Na Stadionie Śląskim Chorzowie odbył się w ramach eliminacjach MŚ mecz POLSKA-ZSRR zakończony wynikiem 2:1. Bramki dla Polski zdobył Gerard Cieślik 2, dla sowietów – Iwanow. Jak wspominają naoczni świadkowie, bramkarz Szymkowiak po meczu popłakał się. Miał on bowiem osobistą satysfakcję ze zwycięstwa. Jego ojciec, oficer Wojska Polskiego, został zamordowany przez Sowietów w Katyniu w roku 1940. Feta dość szybko przeniosła się ze stadionu na ulice śląskiej aglomeracji. Oczywiście entuzjastyczne okazywanie radości ze zwycięstwa nad „przyjaciółmi ze Wschodu”  mogło się skończyć spotkaniem z milicją, a nawet… represjami ze strony SB. Wynik meczu chwalili nie tylko dziennikarze i komentatorzy sportowi z Austrii, Francji, czy Węgier, lecz także działacze piłkarscy oraz zawodnicy z klubów europejskich. Wszyscy byli zgodni co do tego, że był to najlepszy mecz polskiej kadry narodowej od zakończenia II wojny światowej.

 

2 kwietnia 1958 – Kierownictwo PZPR skrytykowało artystów, pisarzy, którzy podcinają wiarę w socjalizm i filmowców, którzy apoteozują AKowski ruch oporu. Do zbadania zostały  powołane specjalne komisje i opracowane specjalne wytyczne.

 

22 grudnia 1960 – Sejm PRL dokonał zmiany w Konstytucji, określając stałą liczbę posłów na 460.

 

15 stycznia 1961 – Po przeszło 21 latach od wywiezienia z Polski powróciły z Kanady do Polski skarby wawelskie, wśród nich sławne arrasy wawelskie.

 

21 maja 1961 – W Warszawie na Stadionie Dziesięciolecia  odbył się mecz piłkarski POLSKA - ZSRR zakończony wynikiem 1:0, a bramkę zdobył Wincenty Pol.

 

15 lipca 1961 – Sejm PRL przyjął ustawę "O rozwoju systemu oświaty i nauczania". Ustawa z lipca 1961 roku  usunęła religię ze wszystkich szkół.

 

19 sierpnia 1961 – Na podstawie zarządzenia władz PRL nauczanie religii mogło odbywać się wyłącznie w pomieszczeniach przykościelnych po uprzednim zgłoszeniu punktu katechetycznego w inspektoracie.

 

10 lutego 1962 – W wieku 64 lat zmarł wybitny poeta, „komunista idealista” Władysław Broniewski (ur. 1897). Uczestnik wojny bolszewickiej 1920. Przedstawiciel nurtu romantycznego i rewolucyjnego w poezji.

 

14 lutego 1962 – Opracowany został plan przestrzenny rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2000 roku. Zbudowanych ma zostać 700. 000 izb mieszkalnych, a miasto liczyć ma ok. 1 600 000 mieszkańców.

 

29 marca 1962 – Władze PRL wydały ustawę o zgromadzeniach. Bez zezwolenia mogły się odbywać jedynie zgromadzenia liturgiczne.

 

6 października 1962 – Zmarł Bronisław Wojciech Linke, wybitny polski malarz, rysownik i grafik, tworzący kompozycje zwane „realizmem metaforycznym” o tematyce politycznej i społecznej, Autor cyklów: „Wojna” (1931-32), „Miasto” (1931-35), „Kamienie krzyczą” (1946-56), „Czerwony autobus” 1956).

 

12 kwietnia 1963 – Zmarł prof. Kazimierz Ajdukiewicz (1890), wybitny filozof i logik. Wykładał na uniwersytetach Lwowskim i Warszawskim. W czasie wojny nauczał w szkolnictwie tajnym.

 

14 marca 1964 – List 34, czyli wybitnych przedstawicieli nauki i kultury polskiej skierowany do premiera Józefa Cyrankiewicza, a domagający się zmian w polityce kulturalnej państwa. Protestował przeciw ograniczeniom w przydziale papieru na książki i czasopisma, oraz zaostrzeniu cenzury, co stwarzało sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej.

 

25 stycznia 1965 – W Krakowie zmarł jeden z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy Xawery Dunikowski, twórca grobowca Bolesława Śmiałego, głów wawelskich i Pomnika Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1955).

 

2 lutego 1965 – Zakończył się proces w tzw. aferze mięsnej. Oskarżony był dyrektor Stanisław Wawrzecki, dyrektor warszawskiej SPMHM i dziewięciu jego podwładnych. Zarzucono im systematyczną kradzież mięsa. Główny oskarżony został skazany na karę śmierci (wyrok wykonano), pozostali otrzymali wyroki długoletniego więzienia.

 

19 maja 1965 – Zmarła Maria Dąbrowska, znakomita pisarka, autorka m.in. "Nocy i dni". Dzienniki Autorki pisane od 1914 roku do śmierci dają znakomity autoportret pisarki, a także studium jej życia intymnego i panoramę epicką swego czasu.

-  Jacek Kuroń i Karol Modzelewski, partyjni rewizjoniści,  za napisanie „Listu otwartego do członków PZPR" zostają skazani na 3 i 3,5 roku więzienia.

 

30 marca 1966 – Prawykonanie utworu Krzysztofa Pendereckiego Passio et mors Domini nostri Jesu Christi secundum Lucam (Pasji według św. Łukasza) w katedrze w Münster w RFN.

 

14 kwietnia 1966 – W Gnieźnie i Poznaniu rozpoczęły się z udziałem całego Episkopatu kościelne uroczystości 1000-lecia chrztu Polski, ostro atakowane propagandowo przez władze PRL.

 

29 maja 1966 - Odbyła się wielka uroczystość w kościele Mariackim (który właśnie z okazji Milenium został wyniesiony do rangi bazyliki) z udziałem około 40 tysięcy wiernych. Prymas Wyszyński powiedział: "Nie mamy wcale zamiaru przeprowadzać tutaj »próby sił«, bo nie można jej przeprowadzać między siłą materialną a siłą duchową".  Po nabożeństwie większość ludzi udała się w stronę Dworca Głównego, gdzie władze ustawiły plansze propagandowe. Plansze na ówczesnym placu Gorkiego, dziś hotelem "Scandic", zostały demonstracyjnie obalone i spalone. Wykrzykiwano hasła w stylu: "niech żyje chrześcijański Gdańsk", „precz z komunizmem”. W tłum wmieszało się kilkunastu pracowników SB i MO w cywilu, którzy robili zdjęcia i typowali osoby do zatrzymania. Jednego z nich rozpoznano i pobito, próbowano też wywrócić radiowóz. Do akcji wkroczyło ZOMO w sile około 140 funkcjonariuszy. Zatrzymano kilkadziesiąt osób, z których ponad 20 aresztowano. Sąd skazał 10 osób na kary od 3 do 6 miesięcy więzienia. Cały rok 1966 należał do najbardziej konfliktowych lat w PRL, a do niepokojów dochodziło także w Krakowie, Brzegu nad Odrą, Warszawie, Sosnowcu i Łodzi.

 

15 sierpnia 1966 – Zmarł światowej sławy Poldki tenor, Jan Kiepura (ur. 1902 r.). Cieszył się prawdopodobnie największą międzynarodową sławą i popularnością spośród polskich śpiewaków okresu międzywojennego, odnosząc sukcesy na scenach czołowych teatrów świata, jak również w salach koncertowych i na ekranie kinowym.

 

24 sierpnia 1966 – W Londynie zmarł gen. Tadeusz Komorowski-Bór, naczelny dowódca Armii Krajowej (po aresztowaniu przez Niemców gen. Roweckiego).

 

13 grudnia 1966 – W Stanach Zjednoczonych zmarł Stanisław Mikołajczyk (ur. 1901r.), działacz ruchu ludowego. W latach 1930-35 poseł na Sejm, 1940-43 wicepremier i minister spraw wewnętrznych rządu emigracyjnego, a w 1943 premier. Od 28 VI 1945 wicepremier i minister rolnictwa w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej. Od 31 X 1945 prezes PSL. Był przywódcą „legalnej opozycji” w Polsce Ludowej. W październiku 1947 uciekł z Polski i osiadł w USA.

 

8 stycznia 1967 – Na dworcu we Wrocławiu zginął pod kołami pociągu Zbigniew Cybulski, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, grający w takich filmach jak: „Salto”, „Do widzenia, do jutra”, „Jutro Meksyk”.

 

25 stycznia 1967 – Leonid Teliga (1917 – 1970) wypłynął z Casablanki w rejs dookoła świata jachtem „Opty”. Był oficerem piechoty Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, żeglarz jachtowy, dziennikarz, tłumacz, pisarz, pierwszy Polak, który samotnie okrążył Ziemię na jednym, drewnianym jachcie „SY Opty” w latach 1967–1969.

 

29 maja 1967 – Arcybiskup Karol Wojtyła nominowany kardynałem.

 

11 października 1967 - W Warszawie zmarłą polska poetka, Halina Poświatowska. Z powodu ciężkiej wady serca większość swojego życia spędziła w szpitalach i sanatoriach. W 1958 dzięki zbiórce środków wśród Polonii amerykańskiej Poświatowska przeszła skomplikowaną operację serca w Stanach Zjednoczonych. Po powrocie zamieszkała w Krakowie. Zdała na IV rok filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim i wprowadziła się do słynnego Domu Literatów na ul. Krupniczej. Z Krakowem związane są ostatnie lata jej życia. Długo po śmierci Poświatowskiej jej poezja została potraktowana wiarygodniej, przychylniej przez naukowców i biografów niż przez śmietankę literacką za jej życia. Jej poezja została gruntownie zrehabilitowana jako stricte intelektualna, analityczna, nowatorska oraz celująca technicznie.

 

25 listopada 1967 – W Teatrze Narodowym w Warszawie, w reżyserii Kazimierza Dejmka, wystawiono „Dziady” Mickiewicza. Rolę Konrada grał Gustaw Holoubek. Fragmenty zawierające wątki antyrosyjskie przyjmowane były z entuzjazmem przez widownię. Władze PRL zakazały dalszych przedstawień.

 

30 stycznia 1968 – Na skutek zdjęcia z afisza “Dziadów” Adama Mickiewicza, ostatniemu przedstawieniu dramatu towarzyszyła demonstracja, której uczestnicy zostali rozpędzeni przez MO. Wydarzenia te były elementem sterowanej walki o władzę w kierownictwie PZPR. Następujące po tych wydarzeniach wystąpienia studentów komuniści próbowali wykorzystać do obalenia Gomułki przez działaczy frakcji Mieczysława Moczara.

 

6 lutego 1968 – Za reakcyjny paszkwil, ziejący sadystycznym jadem nienawiści do naszej partii – na karę 3 lat więzienia skazany został Janusz Szpotański, człowiek o moralności alfonsa, autor opery satyrycznej Cisi i gęgacze. W sprawę osobiście zaangażował się wyszydzony Władysław Gomułka.

 

2 marca 1968 – W Bensberg (RFN) grupa 180 niemieckich intelektualistów katolickich wezwała do pojednania z narodem polskim w duchu sprawiedliwości. Była to odpowiedź na słynny list biskupów polskich do biskupów niemieckich ostro skrytykowany przez reżim PRL.

 

8 marca 1968 – Wiec studentów na Uniwersytecie Warszawskim w obronie Dziadów. Czterech studentów relegowanych z uczelni. Do akcji pacyfikacyjnej przeciw studentom użyto MO, ORMOi robotniczych aktywistów. Uwięziono studentów i pracowników naukowych UW, a wiele osób pobito. W następnych dniach podobne demonstracje odbyły się na innych uczelniach, m in. w Gdańsku, Krakowie, Wrocławiu.

 

9 kwietnia 1968 – W Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim zmarła Zofia Kossak, primo voto Szczucka, autorka wybitnych powieści historycznych i hagiograficznych, w czasie okupacji więźniarka obozu Auschwitz.

 

1 lipca 1968 – Polska uznana przez ONZ za państwo potencjalnie zdolne do wytwarzania broni atomowych (reaktor Ewa w Świerku pod Warszawą), podpisała w Moskwie układ o nierozpowszechnianiu broni jądrowej.

 

13 lutego 1969 – Zmarł Kazimierz Wierzyński (ur. 1894), wybitny poeta, współtwórca grupy poetyckiej Skamander.

 

8 września 1968 - Podczas dożynek na Stadionie Dziesięciolecia, na oczach wielotysięcznego tłumu, dokonał aktu samospalenia Pan Ryszard Siwiec, urzędnik z Przemyśla, żołnierz AK. Podczas przemówienia Gomułki oblał się benzyną i podpalił na znak protestu przeciwko komunistycznemu totalitaryzmowi i wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Płonąc, krzyczał: Protestuję i nie pozwalał gasić płomieni. Ciężko poparzonego przewieziono do Szpitala Praskiego, gdzie po 4 dniach zmarł. Z wykształcenia filozof – absolwent Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, odmówił pracy w szkolnictwie nie chcąc uczestniczyć w komunistycznej indoktrynacji młodzieży. Podjął pracę jako księgowy, dorabiając hodowlą kur i uprawą ogrodu. Przez lata na prywatnej maszynie pisał i powielał ulotki podpisując je Jan Polak.

 

21 października 1969 - Zmarł Wacław Franciszek Sierpiński (ur. 1882), światowej sławy matematyk, wykładowca na Uniwersytecie Lwowskim, profesor na Uniwersytecie Warszawskim (1919-1960). Twórca znanej na świecie warszawskiej szkoły matematycznej.

 

16 marca 1970 – W Warszawie zmarł wybitny polski dramaturg Jerzy Szaniawski, autor wielu sztuk, m.in. Żeglarza i Dwóch Teatrów.

 

12 maja 1970 – W Londynie zmarł gen. Władysław Anders, dowódca polskiej armii utworzonej w ZSRR i I korpusu Wojska Polskiego na Zachodzie. Pochowany został na Monte Cassino, które jego żołnierze zdobyli w 1944 roku.

 

19 sierpnia 1970 – Zmarł Paweł Jasienica (Lech Beynar), wybitny pisarz historyczny i publicysta, w czasie okupacji żołnierz AK, po wojnie więziony przez władze komunistyczne jak adiutant majora Szyndzielarza, Łupaszki.

 

18 listopada 1970 – Ministrowie NRF i Polski parafowali w Warszawie układ, którego artykuł pierwszy głosi, że granica na Odrze i Nysie Łużyckiej jest nienaruszalną granicą państwa polskiego.

 

7 grudnia 1970 – Kanclerz RFN Willy Brandt podpisał z premierem PRL Józefem Cyrankiewiczem układ O podstawach normalizacji wzajemnych stosunków między PRL i RFN.

 

15 grudnia 1970 – W Gdańsku, Gdyni, Elblągu i Szczecinie robotnicy zaprotestowali przeciw wprowadzonej bez zapowiedzi podwyżce cen na podstawowe produkty żywnościowe i inne artykuły, wprowadzonemu przez Biuro Polityczne PZPR (I Sekretarzem był W. Gomułka). Władze dla stłumienia manifestacji robotniczych pod hasłem „Chleba i wolności”, użyły wojska i ZOMO. Strzelano z karabinów maszynowych w czołgach i z helikopterów. Liczby zabitych nigdy nie ustalono, a oficjalnie podano 45 zabitych. Ciała były grzebane nocą w asyście funkcjonariuszy SB.

 

15 lutego 1971 – Rząd wycofał się z zapowiadanych podwyżek cen (12 XII 1970 r.). Bezpośrednią przyczyną była fala strajków w dużych zakładach pracy i demonstracji ulicznych z ofiarami śmiertelnymi.

 

11 maja 1971 - We Wrocławiu polski poeta i prozaik, zaliczany do grona poetów wyklętych, Rafał Wojaczek, zakończył „ziemski sezon” śmiercią samobójczą. Główne tematy jego poezji to wszechobecna śmierć, miłość, fascynacja kobiecością i cielesnością, zazwyczaj ujętą w estetyce turpistycznej. Erotyzm i seksualność Wojaczka łączą się częstokroć ze śmiercią. Podmiot liryczny jego wierszy mówi najczęściej o bólu, ma poczucie odrębności, buntuje się przeciwko obłudzie świata i społeczeństwa, widzi jego grozę i śmieszność – tyle pożytku z chleba, ile korzyści z gówna – sarkastycznie stwierdza Autor. Wydał tomiki poezji: „Sezon”, „Inna bajka”. Grób poety znajduje się na Cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu

 

17 czerwca 1971 – W Izbie Lordów odbyła się debata na temat Katynia. Mimo podkreślania bezspornej winy sowietów wiele było głosów poddających w wątpliwość powracanie do tej niewygodnej sprawy.

 

25 sierpnia 1971 – Władze radzieckie nakazały zaoranie cmentarza Orląt Lwowskich w ramach „zacierania pamięci” o polskich korzeniach Miasta.

 

23 października 1971 – Wyrok w procesie działaczy organizacji "Ruch". Organizacji założonej przez osoby związane z AK i WiN. Jej program postulował odzyskanie przez Polskę niepodległości, po raz pierwszy od czasów powojennej konspiracji antykomunistycznej po 1944 roku. Wyroki jakie zapadły: Stefan Niesiołowski i Andrzej Czuma – 7 lat więzienia, Benedykt Czuma – 6 lat, Marian Gołębiewski i Bolesław Stolarz – 4 lata, Emil Morgiewicz – 2 lata. Były to najwyższe wyroki, jakie od 1956 r. wydano w PRL za antykomunistyczną działalność polityczną.

 

11 lutego 1972 roku - Tego dnia wielki i niespodziewany sukces odniósł na skoczni Okurayama w Sapporo, podczas Zimowej Olimpiady, 19-letni Wojciech Fortuna, który wywalczył złoty medal, pierwszy dla Polski podczas zimowych igrzysk olimpijskich! Polak niemal leżąc na nartach wylądował na 111 metrze, dostając od sędziów maksymalne noty. To był szok i w pewnym sensie nokaut dla pozostałych konkurentów. Sukces w Sapporo przyczynił się do tego, że zajął on trzecie miejsce w plebiscycie "Przeglądu Sportowego" na najlepszych sportowców Polski w 1972 roku. W tym samym roku został odznaczony Złotym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe, a także Złotym Krzyżem Zasługi, zaś w 1997 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W kolejnych sezonach Fortuna spisywał się już znacznie gorzej.

8 czerwca 1972 - w Krakowie zmarł prof. Antoni Kępiński, polski psychiatra. Był lekarzem, naukowcem, humanistą i filozofem. Znany między innymi jako twórca koncepcji metabolizmu energetyczno-informacyjnego i psychiatrii aksjologicznej. Jako ochotnik uczestniczył w Wojnie Obronnej 1939, a po ucieczce z internowania na Węgrzech został podczas przeprawy przez Pireneje aresztowany i uwięziony w obozie koncentracyjnym Miranda del Ebro. Skończył studia medyczne w Edynburgu i uzyskał dyplom w 1946 roku. Wkrótce wrócił do kraju. Swoje losy związał z kliniką psychiatrii Akademii Medycznej w Krakowie. Na krótko przed śmiercią w 1972 roku został mianowany profesorem tej katedry. Po śmiecie wydano jego znakomite książki: ”Schizofrenia”, „Melancholia”, „Rytm życia”, Psychopatie” i „Lęk”. Antoni Kępiński brał udział w programie leczenia osób więzionych w obozie koncentracyjnym Auschwitz.

 

27 lipca 1972 – Zmarła znakomita aktorka teatralna i filmowa Mieczysława Ćwiklińska (ur. 1880). Grała do końca życia w spektaklu dramatycznym „Drzewa umierają stając”.

 

7 września 1972 - Największy sukces polskiego futbolu! W strugach deszczu Polacy pokonali w finale turnieju olimpijskiego w Monachium naszych bratanków, Węgrów (w półfinale odprawili sowietów 2 : 1!) w stosunku 2 : 1. Obie bramki strzelił niezapomniany Kazimierz Deyna. Złoty medal wywalczony przez „Orły” Kazimierza Górskiego na olimpiadzie w Monachium nigdy się już nie powtórzył naszym piłkarzom, a zatem - czekamy!

 

9 września 1972 - Na Igrzyskach Olimpijskich w Monachium w finale konkursu pchnięcia kulą Władysław Komar już pierwszym pchnięciem na odległość 21,18 metrów „znokautował” i pokonał miotaczy amerykańskich i niemieckich, zdobywając nieoczekiwany, złoty medal. Podczas odgrywania hymnu narodowego w czasie dekoracji medalowej Władek płakał ze wzruszenia.

 

11 kwietnia 1973 – Pod zwierzchnictwem PZPR powołano do życia Federację Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej (FSZMP), a przewodniczącym Federacji został towarzysz Stanisław Ciosek.

 

1 września 1973 – Ryszard Szurkowski zdobył na mistrzostwach świata w Barcelonie złoty medal w indywidualnym wyścigu ze startu wspólnego amatorów oraz drużynowej jeździe na czas. Dwukrotnie wygrywał Wyścig Pokoju. W 1972 Ryszard Szurkowski został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

2 września 1973 - Na Stadionie Śląskim w Chorzowie Jerzy Szczakiel odniósł wielki sukces w finale indywidualnych mistrzostw świata 1973, niespodziewanie pokonując w biegu dodatkowym legendarnego, nowozelandzkiego żużlowca Ivana Maugera, zdobywając tytuł mistrza świata.

 

17 października 1973 - Na Stadionie Wembley w Londynie  w meczu piłkarskim reprezentacja Anglii zremisowała z reprezentacją Polski 1 : 1, a bramkę dla Polski strzelił Jan Domarski. Dzięki temu reprezentacja Polski, trenowana przez Kazimierza Górskiego, awansowała do turnieju finałowego Mistrzostw Świata w RFN.

 

6 lipca 1974 – Na mistrzostwach świata w piłce nożnej w RFM reprezentacja Polski w meczu o 3 miejsce, brązowy medal (gospodarze wymyślili srebrny!), na Stadionie Olimpijskim w Monachium, pokonała reprezentację Brazylii, obrońcę tytułu mistrzowskiego wynikiem 1 : 0. Bramkę strzelił Lato! Królem strzelców mistrzostw  z 7 bramkami został Grzegorz Lato. Na drugim miejscu, z 5 golami uplasowali się Andrzej Szarmach oraz Holender Johan Neeskens. Reprezentację Polski trenował niezapomniany Kazimierz Górski.

 

2 sierpnia 1974 – W Krakowie zmarł Eugeniusz Kwiatkowski (ur. 1888). Był budowniczym Gdyni i Centralnego Okręgu Przemysłowego, znakomity ekonomista, był wicepremierem rządu II RP. Po 1939 roku internowany w Rumunii. W latach 1945-1948 był delegatem rządu ds. odbudowy Wybrzeża.

 

10 września 1974 – W Warszawie zmarł wybitny pisarz i reportażysta Melchior Wańkowicz (ur. 1892). Znany był jako twórca hasła promującego polski cukier – „cukier krzepi”, autor powieści „Śladami Smętka”, „Ziele na kraterze”, „Szkice spod Monte Cassino”.

 

4 maja1975 – Stanisław Szozda wygrywa Wyścig Pokoju, także reprezentacja Polski odnosi drużynowy sukces. Pokonuje sowieckiego kolarza Lichaczowa, który walczył z Szozdą nie fair, zajeżdżał mu drogę. Szozda wygrał jeszcze Tur de Pologne i był wicemistrzem świata w Barcelonie w 1973 roku, także dwukrotnie drużynowym mistrzem świata. Jego, a także Szurkowskiego, trenerem był niezapomniany Henryk Łasak, twórca potęgi polskiego kolarstwa.

 

28 maja 1975  - w ramach reformy administracyjnej PRL zniesiono powiaty, a liczbę województw zwiększono z 17 do 45. Było to wyrazem wzmocnienia centralizacji państwa.

 

10 lutego 1976 – Sejm PRL zatwierdził poprawki do Konstytucji PRL. W art. 1 dodano, że PRL jest państwem socjalistycznym, w nowym art. 3 napisano, iż PZPR jest przewodnią siłą narodu, a PRL ma umacniać więzy przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Tylko jeden poseł – Stanisław Stomma z koła "Znak" – wstrzymał się od głosu, pozostali poparli zmiany. Zapisy w Konstytucji były oprotestowane wcześniej przez wiele środowisk intelektualnych i akademickich. Protestował m.in. Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński, pisarze Zbigniew Herbert, Wisława Szymborska, Stefan Kisielewski, opozycjoniści - Jacek Kuroń, Jan Olszewski, Jacek Trznadel, Jacek Salij.

 

2 kwietnia 1976 – Zmarł Feliks Stamm (ur. 17 X 1903 r.), legendarny trener polskich bokserów. Przydomek Papa, dobrze oddawał jego prawość i troskę o podopiecznych. Wychował wielu mistrzów świata i olimpijskich, chociażby Jerzego Kuleja, mistrza olimpijskiego z Tokio (1964) i Meksyku (1968).

 

8 kwietnia 1976 -  Podczas mistrzostwa świata w hokeja gr. A w Katowicach polska drużyna odniosła wspaniały sukces pokonując ZSRR 6:4 (2:0; 3:2; 1:2). Przez cały czas trwania tego wspaniałego pojedynku kibice przeżywali niesamowite emocje.  W ostatniej odsłonie 6 gola dla biało-czerwonych zdobył Wiesław Jobczyk, który w ten sposób skompletował hat-trick i został - obok Andrzeja Tkacza - bohaterem wieczoru. Zwycięstwo nad ekipą sowiecką po dziś dzień uchodzi za największe osiągnięcie polskiego hokeja, pomimo, że podczas tych mistrzostw nasza reprezentacja spadła z gr. A.

 

25 czerwca 1976  - protesty robotnicze w Radomiu i Ursusie w związku z planowaną podwyżką cen mięsa. Płoną komitety PZPR. Brutalna reakcja milicji (ZOMO), pobicia i aresztowania, a następnie procesy i wyroki więzienia.

 

29 lipca 1976 – Irena Szewińska w fenomenalnym stylu wygrywa finał olimpijski na 400 metrów w Montrealu wynikiem 49, 2 sek. Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 złote, 2 srebrne i 2 brązowe) oraz dziesięciokrotna mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 3 w hali), wielokrotna rekordzistka świata. Szewińska to żywa legenda polskiego sportu! Prezydent Kwaśniewski udekorował ją Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998). W roku 2005 była członkiem wyborczego Komitetu Honorowego Lecha Kaczyńskiego.

 

30 Lipca 1976 – Na olimpiadzie w Montrealu Polacy pod wodzą „Kata” Wagnera pokonali siatkarzy ZSRR w finale igrzysk olimpijskich w Montrealu. Mecz miał dramatyczny przebieg i zakończył się po pięciu setach 3 : 2 (11:15, 15:13, 12:15, 19:17, 15:7). Po 146 minutach tzw. czystej gry, na oczach 15. 602 widzów w montrealskiej hali Forum i na oczach milionów telewidzów na świecie, polscy siatkarze pokonali faworytów ze Związku Sowieckiego. A potem wśród owacji odbierali z rąk lorda Killanina, przewodniczącego MKOL, złote medale. Żaden opis słowny, semantyczne ekwilibrystyki, żadne dramatyczne określenia nie są w stanie wiernie oddać tego, co się działo wtedy na boisku, jak wspaniały był to polski sukces, a autor to „przeżył sam”!

 

18 września 1976 – W Londynie nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika ku czci Polaków zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni na terenie ZSRR. Na pomniku wyryto napis: Katyń 1940 oraz słowa: Sumienie świata woła o prawdę. To były twarde słowa goryczy, bowiem wciąż zachodni politycy udawali, że nie wiedzą, kto był sprawcą tej ludobójczej zbrodni!

 

23 września 1976 - utworzenie Komitetu Obrony Robotników (KOR), opozycyjnej organizacji, która swoją działalność rozpoczęła od pomagania szykanowanym robotnikom,  uczestnikom protestów w Radomiu i Ursusie. Wśród założycieli KOR znaleźli się: Aniela Steinbergowa, Antoni Maciarewicz, Piotr Naimski, Jacek Kuroń, Zbigniew Romaszewski, Jan Józef lipski.

 

Grudzień 1976 – Uliczny happening Happy Day, czyli trzy minutowa interwencja artystyczna w obrębie Krakowskiego Przedmieścia w obszarze pomiędzy Hotelami Bristol i Europejskim, a Uniwersytetem Warszawskim, zaś brało w niej udział 40 osób ze środowiska Akademii Ruchu, teatru ulicznego. Akcja polegała na głośnym odtworzeniu muzyki - "Lata" Vivaldiego i wejściem w szeroką przestrzeń ulicy bardzo jaskrawo ubranych postaci m. in. różowy żołnierz, panna młoda czy pasterki. Część z nich przenosiła lustra odbijające wizerunki przechodniów, część niosła naręcza kwiatów, lub „kosze obfitości”  wypełnione reglamentowanymi wtedy produktami - owocami cytrusowymi i naręczami parówek. Akcja i muzyka urywała się nagle, poprzez "cięcie", pozostawiając zaskoczonych przechodniów wobec znowu dominującej szarości ulicy. Akcja ta miał czytelny podtekst polityczny.

 

25 marca 1977 – Powstało opozycyjne ugrupowanie polityczne Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Uczestniczyli w nim m.in. Leszek Moczulski, Andrzej Czuma i Stefan Niesiołowski.

 

24 kwietnia 1977 – Ukazał się pierwszy numer czasopisma wydawanego poza cenzurą - Opinia, organu prasowego Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Redaktorem naczelnym był Leszek Moczulski.

 

17 lipca 1977 – Na Majorce zmarł Witold Małcużyński (ur. 1914), światowej sławy polski pianista. Laureat Konkursu Chopinowskiego 1937 r. Mieszkał na stałe w Szwajcarii.

 

28 lutego 1978 – W Krakowie w wieku 77 lat zmarł Janusz Meissner, lotnik i pisarz. Meissner był uczestnikiem III powstania śląskiego, a jako pilot wojskowy brał udział w wojnie bolszewickiej 1920, następnie w Wojnie Obronnej 1939, a później w walkach polskiego lotnictwa w obronie Wielkiej Brytanii. Zasłynął jako bohaterski pilot wojskowy, ale także autor wielu powieści o tematyce lotniczej, morskiej i historycznej.

 

15 marca 1978 – Zmarł Aleksander Kamiński, wybitny działacz harcerstwa polskiego w okresie przedwojennym i w latach okupacji, żołnierz podziemia, współtwórca Szarych Szeregów. Autor wielu książek w powieści, w tym Kamienie na Szaniec, gdzie uwiecznił bohaterstwo harcerzy polskich z Janem Bytnarem na czele, wydanej po raz pierwszy konspiracyjnie pod pseudonimem Jana Góreckiego.

 

6 sierpnia 1978 – W Castel Gandolfo zmarł papież Paweł VI, wielki przyjaciel Polski, rzecznik pokoju na świecie.

 

16 października 1978 – Konklawe kardynalskie wybrało arcybiskupa-metropolitę krakowskiego, kardynała Karola Wojtyłę na papieża. Wybór ten był wielkim zaskoczeniem, bowiem to pierwszy od 455 lat papież, który nie był Włochem! Jednak większą sensacją był fakt, że kardynał Wojtyła, który przyjął imię Jana Pawła II, pochodził zza „żelaznej kurtyny”, z dalekiego, komunistycznego kraju!

Tego samego dnia Wanda Rutkiewicz, najwybitniejsza polska alpinistka, już nie żyjąca,  zdobyła najwyższy szczyt świata – Mont Everest (Czomulungma).

 

4 marca 1979 – Polski papież, Jan Paweł II, ogłosił pierwszą swoją encyklikę papieską Redemptor Hominis.

 

2 czerwca 1979 – Pierwsza pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II do Polski. Padają z ust polskiego papieża w Warszawie znamienne słowa: „Niech przyjdzie duch twój i odmieni oblicze ziemi, tej ziemi!”. Dla wielu słowa te stały się impulsem do odnowy postawy obywatelskiej i powstania „Solidarności”.

 

20 lipca 1979  - w Gdańsku utworzony zostaje Ruch Młodej Polski, nawiązujący w swym programie do idei konserwatywnych i narodowo-demokratycznych i tradycji politycznych Romana Dmowskiego

 

24 lipca 1979 - Zmarł samobójczo w swoim mieszkaniu w bloku przy ulicy Rębkowskiej w Warszawie poeta Edward Stachura. Jakiś czas leczył się (po próbie samobójczej) psychiatrycznie w szpitalu „Drewnica” w Ząbkach pod Warszawą. Stachura nazywany jest twórcą „poezji czynnej”, bowiem nie tylko często recytował i śpiewał swoje teksty, ale i tworzył je niejako „w drodze”, aktualizował i uzupełniał. Pomiędzy wykreowanym bohaterem, a realnym pisarzem można postawić znak równości. W ostatnim swym utworze „Liście do Pozostałych” poeta tak żegna się ze światem: „Umieram za winy moje i niewinność moją, za brak, który czuję każdą cząstką ciała i każdą cząstką duszy, (...) bo nawet obłęd nie został mi zaoszczędzony, bo wszystko mnie boli straszliwie…”. Utwory Stachury („Dużo ognia”, „Całą jaskrawość”, „Siekierezada, czyli zima Leśnych Ludzi”, „Się”, „Fabula Rasa”) , poetyckie, prozatorskie, polemiczne, oraz jego piosenki, wyprzedzały wizjonersko pózniejsze publikacje i obiegowe idee młodzieżowej kontrkultury.

 

1 września 1979 – W 40-tą rocznicę wybuchu II Wojny Światowej, powstaje pierwsza opozycyjna partia - Konfederacja Polski Niepodległej, której liderem jest historyk Leszek Moczulski.

 

9 lutego 1980 – Po raz pierwszy z raportu GUS, wcześniej lansującego „postęp”, wynikało, że w Polsce nastąpił spadek dochodu narodowego.

 

13 lutego 1980 – W Warszawie zmarł Marian Rejewski, ostatni z trójki polskich kryptologów, którzy rozpracowali niemiecki system szyfrowy "Enigma".

 

18 marca 1980 – W Krakowie w proteście przeciw milczeniu władz na temat zbrodni katyńskiej aktu samospalenia dokonał 70-letni Walenty Badylak.

 

3 kwietnia 1980 – Zmarł Władysław Tatarkiewicz, filozof i historyk filozofii, światowej sławy uczony, człowiek wielkiej prawości. Profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po wojnie Uniwersytetu Warszawskiego.

 

8 lipca 1980 – Początek Lubelskiego Lipca ’80. Strajki rozpoczęły się w Państwowych Zakładach Lotniczych w Świdniku na Wydziale Obróbki Mechanicznej. Lubelska prasa nie informowała o strajkach, mimo że od 9 lipca Radio Wolna Europa nadawało o nich informacje. W dniu 18 lipca strajkowało już ponad 70 zakładów. Zwłaszcza strajk kolei był dotkliwy dla władz. Do 20 lipca podpisano porozumienia między poszczególnymi strajkującymi zakładami pracy a stroną rządową, w których obiecano podwyżkę płac. Lublin pokazał siłę protestu i pomysłowość strajkujących, bowiem przyspawali oni lokomotywy do torów kolejowych!

 

1 sierpnie 1980 – Bronisław Malinowski, wspaniały biegacz średniodystansowiec, w biegu na trzy tysiące metrów z przeszkodami podczas Igrzysk Olimpijskich w Moskwie w 1980 roku. zdobył cenny złoty medal. Styl, w jakim tego dokonał, przeszedł do historii! Malinowski wygrał po niesamowitym pościgu, a drugi na mecie był Filbert Bayi z Tanzanii. Bronisław Malinowski zginął tragicznie, 27 września 1981 roku, w wypadku samochodowym na moście w Grudziądzu. Most ten obecnie nosi jego imię.

 

14 sierpnia 1980 – Stoczniowcy w Gdańsku rozpoczęli strajk. Wałęsa zakończył strajk stoczniowy po gwarancji dyrekcji podwyżek płac. Jednak członkinie WZZ Wybrzeża zatrzymały przy bramie nr. II 800 stoczniowców, którzy kontynuowali strajk solidarnościowy

 

18 sierpnia 1980 – Gdański Międzyzakładowy Komitet Strajkowy ogłosił listę 21 postulatów wobec władzy komunistycznej. Dziś, przechowane w stanie wojennym, drzwi z listą postulatów są skarbem kultury światowej UNESCO.

 

31 sierpnia 1980 – Lech Wałęsa i wicepremier Mieczysław Jagielski podpisują Porozumienie Gdańskie kończące strajk solidarnościowy. Porozumienie zawarte jest po negocjacjach Komisji Rządowej i Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, zaś akt końcowy akceptuje większość postulatów strajkujących zakładów Wybrzeża i gwarantujący powstanie NSZ „Solidarność”.

 

21 września 1980 – Po 31 latach przerwy, z kościoła św. Krzyża w Warszawie transmitowano przez ogólnopolskie radio Mszę św. Co było jednym z uznanych postulatów Umowy Gdańskiej 1980.

 

9 października 1980 – Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymał emigracyjny poeta i publicysta Czesław Miłosz.

 

10 listopada 1980 – Bez poprawek zarejestrowany został przez Sąd Najwyższy statut NSZZ "Solidarność" i niezależny od PZPR związek zawodowy stał się faktem, ewenementem w historii komunizmu sowieckiego!

 

26 listopada 1980 - W Warszawie zmarł prof. Kazimierz Dąbrowski, polski psycholog kliniczny, psychiatra, filozof oraz pedagog, twórca teorii dezintegracji pozytywnej. Autor licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych w dziedzinie psychologii klinicznej, higieny psychicznej, psychiatrii oraz pedagogiki. „Rozwój duchowy rozbija zespoły prymitywne oraz jedność pierwotnej struktury jednostki. W ten sposób, poprzez dezintegrację pozytywną, jednostka rozwija się, ale jednocześnie traci swoją spoistość, co jest kosztem heroicznego rozwoju” – cytat z Autora. Abraham Maslow zaproponował Dąbrowskiemu objęcie honorowej profesury na Uniwersytecie w Cincinnati. Do objęcia stanowiska nie doszło z przyczyn rodzinnych.

 

16 grudnia 1980 – W Gdańsku odsłonięto pomnik, „Trzy Krzyże”, poświęcony robotnikom Stoczni Gdańskiej, zabitym przez władze  PRL w 1970 roku.

11 lutego 1981 – Nowo wybrany premier, Wojciech Jaruzelski, zaapelował do społeczeństwa o 90 dni spokoju. Funkcję wicepremiera objął Mieczysław Rakowski. I Sekretarzem KC PZPR pozostał Stanisław Kania

 

17 lutego 1981 – Zarejestrowano Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS), po długim, zwycięskim strajku i rozmowach z min. Górskim w Łodzi.

 

8 marca 1981 – Powołany został NSZZ S Rolników Indywidualnych, który został oficjalnie zarejestrowany 12 V 1980.

 

19 marca 1981 – Milicja pobiła w czasie sesji WRN w Bydgoszczy członków rolniczej Solidarności zaproszonych na sesję, a także przewodniczącego MKZ Bydgoszcz NSZZ Solidarność Jana Rulewskiego. Związek zagroził strajkiem generalnym. Wałęsa, występując w roli „rządowego strażaka”, ugasił jednak nastroje strajkowe.

 

3 kwietnia 1981 – W Krakowie odbył się pierwszy zjazd Niezależnego Związku Studentów (NZS). W tym samym dniu ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidarność" w nakładzie 500 000 egzemplarzy. Redaktorem naczelnym „Tysola” został Tadeusz Mazowiecki.

 

10 kwietnia 1981 – Premier Wojciech Jaruzelski, w obliczu napiętej sytuacji społecznej, zaapelował raz jeszcze z trybuny sejmowej o 90 dni spokoju.

 

13 maja 1981 – Ali Akca, zamachowiec turecki, usiłował zastrzelić, z rozkazu do dziś nie znanego mocodawcy, polskiego papieża Jana Pawła II, podczas audiencji  na Placu św. Piotra. Ciężko rannego Papieża przewieziono do kliniki Gemmeli i uratowano mu życie. Kula Agcy minęła o milimetry aortę Papieża!

 

18 maja 1981 – W Krakowie stutysięczne tłumy wyruszyły z Błoń Krakowskich na Rynek Główny, jako wyraz solidarności i wierności z osobą JP II po zamachu na jego życie. Był to pierwszy Biały Marsz.

 

31 maja 1981 – Odbył się uroczysty pogrzeb Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. Prymas w swym testamencie wybaczył komunistycznym prześladowcom Kościoła i tym, którzy go więzili.

 

22 czerwca 1981 – W Poznaniu, w 25. rocznicę Poznańskiego Czerwca ‘56 odsłonięto Pomnik Męki, Chwały i Zwycięstwa, oraz tablicę ku czci Romka Strzałkowskiego, 13-letniej ofiary kuli UBeckiej.

 

7 lipca 1981 – Biskup olsztyński Józef Glemp został mianowany przez Watykan Prymasem Polski.

 

8 września 1981  - na zjeździe NSZZ „Solidarność" w gdańskiej „Olivi” delegaci uchwalają „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej", co wywołuje światową sensację i ostre reakcje sowietów.

 

9 października 1981 – Generał Wojciech Jaruzelski został I Sekretarzem KC PZPR. Pełnił równocześnie urząd premiera i ministra obrony narodowej, tak więc skupił w swym ręku całą władzę w PRL.

 

25 listopada 1981 - Studenci Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej rozpoczęli strajk okupacyjny. Uformował się komitet strajkowy, który zgłosił gotowość podjęcia rozmów z Komisją Międzyresortową. Rozmowy zostały jednak zawieszone, a Minister Spraw Wewnętrznych podjął decyzję o użyciu sił porządkowych do rozwiązania konfliktu.

 

2 grudnia 1981 - Grupa antyterrorystyczna ZOMO pacyfikuje strajk w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarnictwa na warszawskim Żoliborzu. Był to sprawdzian możliwości milicji przez wprowadzeniem stanu wojennego. Dowódcą operacji był poseł SLD Dziewulski.

 

12 grudnia 1981 – W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) wprowadziła stan wojenny na terenie PRL. Celem było zniszczenie ogólnonarodowego ruchu "Solidarność", zniszczenie społecznego solidaryzmu i przywrócenie monopolistycznych rządów partii komunistycznej. Stan wojenny był pogwałceniem nawet obowiązującego w PRL ułomnego prawa. Efektem stanu wojennego była wieloletnia stagnacja i coraz głębszy kryzys w Polsce, a także zakulisowe przygotowanie do okrągłego stołu, czyli przemiany PRL w III RP, państwo zakulisowo sterowane przez służby PRL i z uwłaszczoną nomenklaturą.

 

13 grudnia 1981 – Generał Jaruzelski w rannym przemówieniu radiowo-telewizyjnym poinformował o wprowadzeniu stanu wojennego i ukonstytuowaniu się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON). Działacze "Solidarności" aresztowani i internowani według wcześniej przygotowanych spisów w liczbie ok. 10 tys. Obowiązywała godzina milicyjna (22.00-6.00). Zawieszono działalność prasową, a wychodziły tylko dwie gazety: Trybuna Ludu i Żołnierz Wolności, zmilitaryzowano Polskie Radio i TVP. Przerwano, a od 7 stycznia 1982 roku kontrolowano rozmowy telefoniczne (na skutek zerwania połączeń telefonicznych zmarło wielu, liczby idą w tysiące, chorych, do których nie przyjechało pogotowie!) Zablokowano międzynarodowe połączenia lotnicze, kolejowe i autobusowe.

 

16 grudnia 1981 – Strajkujących górników z Kopalni "Wujek" zaatakowały oddziały ZOMO, w tym pluton specjalny MSW. Według danych oficjalnych zginęło 7 górników, 2 zmarło od ran w szpitalu. Sprawcy, po latach procesów, zostali uniewinnieni. To haniebny fakt!

 

28 grudnia 1981 – Jako ostatnia w kraju, przerwała strajk okupacyjny pod ziemią kopalnia "Piast". Poetycki zapis wydarzenia: „Wyjeżdżajcie już chłopcy od „Piasta”, pora chłopcy opuścić tę dziurę, baby płaczą, napiekły wam ciasta…” – tak śpiewał Jan Krzysztof Kelus o tym dramatycznym wydarzeniu.

 

26 stycznia 1982 – Wprowadzenie stanu wojennego zostało zaakceptowane przez Sejm, ale jeden poseł Koła „Znak”, Pan Reiff chwalebnie się wyłamał.

 

30 kwietnia 1982 – Wprowadzono kartki na mięso i jego przetwory, masło, mąkę, cukier, ryż, kasze i proszki do prania, a także wódkę, papierosy i czekoladę. Bez kartek w kioskach można było kupować papierosy „Popularne” na metry, a wódkę, z marża pić bez ograniczń w knajpach lub kupować za dolary w PEWEXie, zaś piwo i wina tanie, owocowe można było kupować, z małymi ograniczeniami, np. 2 wina na głowę, po godzinie 13.00.

 

31 sierpnie 1982 - Zbrodnia lubińska, jakiej dopuścił się komunistyczny system PRL podczas pokojowej manifestacji 31 sierpnia 1982 roku w rocznicę Porozumień Sierpniowych ‘80. W wyniku działań milicji i ZOMO od kul zginęły trzy osoby: Michał Adamowicz, Andrzej Trajkowski i Mieczysław Poźniak, kilkadziesiąt zostało rannych. W czasie stanu wojennego Dolny Śląsk był jednym z najsilniejszych bastionów „Solidarności” podziemne. MKK NSZZ „Solidarność” wystosowała apel: (…) Pamiętajmy! Nie dajmy się sprowokować. Złóżmy z kwiatów krzyż, odśpiewajmy hymn i Rotę podnosząc do góry ręce ze znakiem zwycięstwa, po czym rozejdźmy się ze spokojem do domów… Taki też przebieg miała manifestacja w Lubinie, a gdy już dobiegała końca i dwutysięczny tłum zaczął się rozchodzić, wtedy pokojowi demonstranci zostali bez powodu zaatakowany gazem łzawiącym przez 80 funkcjonariuszy „ZOMO. Ze strony manifestantów padały okrzyki: „Gestapo, bandyci, pachołki Breżniewa”, a w stronę mundurowych poleciały kamienie. Broni palnej jako pierwszy użył pluton legnickiego ZOMO, który przybył na miejsce ok. godz. 16. Prócz zabitych było kilkudziesięciu rannych, ZOMO strzelało do okien! Prawomocnym wyrokiem sądu skazani zostali trzej byli funkcjonariusze MO. Najwyższy wymiar kary - 3,5 roku więzienia, zasądzono Janowi M., który kierował całą akcją. Do dziś dnia jednak nie pojawił się w więzieniu… z uwagi na zły stan zdrowia (groteska!).

 

8 października 1982 – Sejm PRL uchwalił ustawę o związkach zawodowych, delegalizując jednocześnie NSZZ "Solidarność".

 

31 grudnia 1982 – Decyzją Rady Państwa na terenie całej Polski zawieszony został stan wojenny.

 

10 lutego 1982 – Emil Barchański (ur. 1965 r.), uczeń Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reya w Warszawie, wziął udział wraz z Markiem Marciniakiem i Arturem Nieszczerzewiczem w akcji oblania pomnika Feliksa Dzierżyńskiego czerwoną farbą i obrzuceniu go koktajlami Mołotowa.  3 marca 1982 zatrzymany przez SB w drukarni drugiego obiegu podczas druku publikacji literatury podziemnej. Po aresztowaniu był bity i zmuszany do składania fałszywych zeznań. Na jednej z rozpraw zeznał: „Ci panowie, kiedy biją, nie przedstawiają się, ale jestem gotów w każdej chwili ich rozpoznać”. Wziął udział w manifestacjach patriotycznych 3, 9 i 13 maja 1982 roku.  3 czerwca 1982 pojechał na plażę nad Wisłą, gdzie zaginął.  Po dwóch dniach, 5 czerwca 1982 odnaleziono jego zwłoki przy pięćsetnym kilometrze Wisły. Uważany za najmłodszą ofiarę stanu wojennego. Okoliczności śmierci Emila Barchańskiego stały się osnową filmu dokumentalnego w reżyserii Ryszarda Romanowskiego Wyszedłem po słońce... z 1996 roku.

 

23 lutego 1982 – W szpitalu w Warszawie zmarł starszy sierżant MO Zdzisław Karos, postrzelony 18 lutego w tramwaju podczas próby odebrania mu broni przez młodych członków organizacji Powstańcza Armia Krajowa.

 

12 maja 1982 – Podczas odwiedzin sanktuarium w Fatimie w Portugalii przez Papieża Jana Pawła II, składającego  podziękowania Maryi za ocalenie go w zamachu Ali Agcy, hiszpański ksiądz Juan María Fernández y Krohn podjął nieudaną próbę zasztyletowania Papieża. Zaatakował go bagnetem, ale został powstrzymany przez ochronę. Ksiądz Krohn był lefebrystą, krytykował politykę Watykanu.

 

28 kwietnia 1983 – Zmarł Jan Rzepecki (ur. 1899 r.), historyk wojskowości, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, delegat Sił Zbrojnych na Kraj w 1945, powstaniec warszawski. Po Powstaniu Warszawskim w niewoli niemieckiej w Oflagu II C Woldenberg. 5 listopada 1945 został aresztowany. Zawierzywszy gwarancjom śledczych MBP o nierepresjonowaniu, ujawnił wszystkich swoich współpracowników i nawoływał do ujawnienia się pozostałych członków WiN. Wydał bezpiece cały majątek, który pozostał mu w spadku po AK, czyli milion dolarów w złocie i banknotach, drukarnie, archiwa, radiostacje. Było to powodem kolejnej fali aresztowań podziemia niepodległościowego. Skazany w procesie pokazowym w 1947 na karę 8 lat więzienia, a przewodniczącym składu sędziowskiego był Marian Bartoń, dwa dni później ułaskawiony przez Bieruta. Zwolniony z więzienia w lutym 1947 roku. Pracownik Instytutu Historii PAN, gdzie obronił doktorat.

 

12 maja 1983 -Na Placu Zamkowym w Warszawie, kiedy wraz z kolegami świętował maturę, został zatrzymany przez milicję Grzegorz Przemyk, młody poeta. Na komisariacie MO przy ul. Jezuickiej został pobity przez 3 funkcjonariuszy MO. Zmarł po dwóch dniach od pobicia w wyniku ciężkich urazów jamy brzusznej. 3 maja 2008 został przez prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

5 października 1983 – Lech Wałęsa otrzymał pokojową nagrodę Nobla. Odebrała ją w Oslo żona Danuta.

 

29 kwietnia 1984 – Zmarł Karol Estreicher), historyk sztuki, (ur. 1906), organizator powrotu do Polski wielu dzieł sztuki, w tym ołtarza Wita Stwosza.

 

19 października 1984 – Uprowadzenie i zamordowanie ks. Jerzego Popiełuszki, co miesiąc odprawiającego w kościele św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu Msze św. za Ojczyznę, zasczuwanaego propagandowo w wypowiedziach publicznych przez rzecznika rządu PRL, towarzysza Urbana. Podczas powrotu z kierowcą Waldemarem Chrostowskim prywatnym samochodem z Bydgoszczy, zatrzymany został przez "funkcjonariuszy MO”, którymi byli oficerowie SB – Piotrowski, Pękala i Chmielewski, zaś ich dowódcą był płk Pietruszka i uprowadzony. Skatowany na śmierć ksiądz Jerzy, został wrzucony do zalewu koło Włocławka. Do dziś sprawa mocodawców jego śmierci jest niewyjaśniona

 

7 lutego 1985 – Zabójcy księdza Jerzego Popiełuszki w publicznym procesie otrzymali kary od 14 do 25 lat więzienia.

 

12 kwietnia 1985 – Zarejestrowano Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), któremu Rada Ministrów przekazała majątek "byłych związków zawodowych". Na czele Porozumienia stanął Alfred Miodowicz.

 

26 kwietnia 1986 – W Czarnobylu na Ukrainie miała miejsce dotychczas największa katastrofa w dziejach wykorzystania energii atomowej. W ciągu trzech pierwszych miesięcy zmarło 28 osób, a kilkaset trafiło do szpitali z objawami choroby popromiennej. W Polsce podano lakoniczną, uspakajającą informację dopiero 30 kwietnia. Rzecznik prasowy rządu PRL, Jerzy Urban mówił o przesunięciu się nad Polską radioaktywnego obłoku, a także dodał, że awaria nie stanowi (...) zagrożenia dla zdrowia. Jednak, już po niewczasie, zalecano podawać jod w formie płynu Lugola, co potem było powodem fali zachorowań na nowotwory tarczycy! Prasa oficjalna mówiła o rozpuszczaniu plotek, podjudzaniu społeczeństwa i wyzyskiwaniu go przeciw władzy. Po latach Rosja oficjalnie  przyznali, że liczba ofiar katastrofy wyniosła 10.000, zaś aż 4.000.000 osób zostało dotknięte jej skutkami).

 

17 czerwca 1984 - W dniu wyborów do ówczesnych rad narodowych Pan Andrzej Michałowski, skazany, ukrywający się opozycjonista, zorganizował słynną akcję wypuszczenia na ul. Długi Targ w Gdańsku pomalowanej na czerwono świni z czarnym napisem "Głosuj na nas".

 

11 września 1986 - Władze ogłosiły amnestię, na mocy której zwolniono większość więźniów politycznych. Również po stronie lewicowej opozycji, reprezentowanej przez Adama Michnika i Jacka Kuronia, krystalizowała się postawa kompromisowa. W książce Takie czasy... Rzecz o kompromisie Adam Michnik sugerował możliwość porozumienia z władzami i udział w częściowo wolnych wyborach, o czym dowiedział się podczas przesłuchań.

 

12 czerwca 1987 – Podczas wizyty w Gdańsku polskiego papieża, Jana Pawła II, którego kulminacją była msza odprawiona na pasie startowym w dzielnicy Zaspa, przy pięknym, artystycznym ołtarzu autorstwa prof. Mariana Kołodzieja, doszło do wielkich demonstracji antykomunistycznych. Po mszy św. tysiące jej uczestników sformowały pochód w kierunku centrum przez Wrzeszcz. Został on gwałtownie rozpędzony przez ZOMO, którego siły skoncentrowano w całym Trójmieście, na skrzyżowaniu Grunwaldzkiej i Miszewskiego. Doszło do pobić i aresztowań. Papież chciał odwiedzić Pomnik Poległych Stoczniowców, ale władze komunistyczne nie zgodziły się na to. Papież się jednak nie ugiął. 12 czerwca 1987 roku sam pojechał z Bazyliki Mariackiej pod pomnik. W zupełnej ciszy uklęknął, pomodlił się i zostawił bukiet białoczerwonych róż. Nie było wiwatujących wiernych, ale obraz poszedł w świat.

 

26 kwietnia 1988 - Stanęła Huta im. Lenina w Nowej Hucie, a strajkujący domagali się podwyżek płac i przywrócenia do pracy działaczy „Solidarności” wyrzuconych w stanie wojennym

 

2 maja 1988 - Wybuchł strajk w Stoczni Gdańskiej, Komitet Strajkowy zażądał rejestracji Solidarności. Nazajutrz do stoczni z pełnomocnikiem Episkopatu do podjęcia mediacji przyjechali Tadeusz Mazowiecki i Andrzej Wielowieyski. Ich rozmowy z dyrekcją nie dały rezultatów. Protest stoczniowców poparli strajkiem okupacyjnym studenci Trójmiasta Uniwersytetu Gdańskiego, Politechniki Gdańskiej, PWSSP. Atmosfera strajkowa była dobra, ale Sierpień ’80 nie miał szans się powtórzyć!

 

10 maja 1988 - W wyniku groźby użycia ZOMO zakończył się strajk w Stoczni Gdańskiej.

 

22-26 sierpnia 1988 -  ZOMO weszło do kilku zakładów w Szczecinie i kopalń na Górnym Śląsku. Jerzy Urban oświadczył, że władza nie będzie prowadziła rozmów politycznych pod strajkowym pistoletem.

 

31 sierpnia 1988 – W tym dniu doszło do pierwszej rozmowy Lecha Wałęsy z gen. Czesławem Kiszczakiem w obecności biskupa Jerzego Dąbrowskiego jego, a efektem było wezwanie Wałęsy do strajkujących o zaprzestanie akcji, co spotkało się z ostrym sprzeciwem ze strony tych ostatnich.

 

3 września 1988 - Zaprzestała strajku załoga portu szczecińskiego, wygaszono strajk w kopalni Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju. Wbrew zapewnieniom władze rozpoczęły represje wobec strajkujących

 

30 stycznia 1989 – Znaleziono ciało zamordowanego wikarego, Stanisława Suchowolca w jego mieszkaniu na plebanii w Białymstoku. Sekcja zwłok wykazała, że zgon nastąpił pomiędzy 2, a 4 w nocy, na skutek zatrucia tlenkiem węgla, spowodowanego pożarem niesprawnego pieca. Prokuratura uznała, że pies księdza również zatruł się czadem. Dochodzenie zakończyło się po kilku miesiącach umorzeniem z powodu braku znamion wskazujących na udział osób trzecich w zainicjowaniu pożaru. Był to skrytobójczy mord SBcki.

 

15 września 1988 - Lech Wałęsa spotkał się w rządowym pałacyku na Zawracie z gen. Czesławem Kiszczakiem, Stanisławem Cioskiem i ks. Alojzym Orszulikiem. Cel spotkania był jasny - należało ustalić szczegóły zakulisowych rozmów między komunistyczną władzą, a „konstruktywną opozycją". Ponoć Wałęsa, na widok szefa MSW, od razu zadeklarował, że „wcale nie chce zakładać natychmiast »Solidarności«". Dzień później doszło do pierwszych rozmów w Magdalence, których celem, jak to deklarowali reprezentanci „poprawnej politycznie” opozycji, miała być legalizacja „Solidarności".  W rzeczywistości reżim Jaruzelskiego, kontrolując sytuację, zgodził się na oficjalne przywrócenie szyldu „Solidarności" dopiero w kwietniu 1989 roku, już po zamknięciu obrad Okrągłego Stołu. Trzeba bezstronnie przyznać, że Kiszczak przystępował do tych rozmów w pełni przygotowany, a jako wieloletni oficer kontrwywiadu i wywiadu wojskowego, który w ostatniej dekadzie PRL podporządkował sobie w dodatku służby cywilne, doskonale znał przeszłość i słabości swoich interlokutorów, politycznych amatorów i ograł ich haniebnie!

 

21 stycznia 1989 – Zamordowany został skrytobójczo w Płocku ks. Stefan Niedzielak, kapelan Rodzin Katyńskich, kapelan Armii Krajowej i WiN-u,  kierował pracami Głównej Rady Opiekuńczej. Był współpracownikiem Delegatury Rządu na Kraj, dzięki czemu wcześnie poznał raport komisji Czerwonego Krzyża o zbrodni katyńskiej. Sprawę śmierci kapłana umorzono 2 października 1990 roku, przyjmując wersję o śmiertelnym upadku z fotela (absurd!). O zabójstwo podejrzewano SB. Jan Olszewski w swoich pracach sugerował udział KGB w morderstwie. W czasie obrad Okrągłego Stołu mecenas Władysław Siła-Nowicki poprosił o uczczenie zamordowanych kapłanów: Stefana Niedzielaka i Stanisława Suchowolca minutą ciszy. Telewizja Polska usunęła ten moment z transmisji na antenie ogólnopolskiej. Z akt sprawy zabójstwa ks. Stefana Niedzielaka w niejasnych okolicznościach zniknęły materiały zabezpieczone podczas sekcji zwłok i ślady zabezpieczone na miejscu zbrodni. Do dziś nie znamy personaliów morderców Księdza.^.

 

6 lutego 1989 – Rozpoczęły się obrady tzw. "okrągłego stołu"; otworzyli je: z ramienia władz partyjnych i państwowych Czesław Kiszczak, ze strony opozycji Lech Wałęsa. Okrągły stół został zaplanowany podczas rozmów Wałęsy z Kiszczakiem we wrześniu 1988 roku, po „wygaszeniu” przez niego letnich strajków robotniczych w Gdańsku, Szczecinie i na Śląsku.

 

5 kwietnia 1989 – Zakończyły się obrady Okrągłego Stołu. 35% miejsc w wyborach do Sejmu zagwarantowano dla opozycji. Wolne miały być jedynie wybory do Senatu. Mówiono o "historycznym kompromisie", ale byłą to wielka porażka opozycji i sukces „reformatorów z PZPR” – Jaruzelskiego i Kiszczaka.

 

17 kwietnia 1989 – Ponowne zarejestrowanie NSZZ "Solidarności". Ale była to już inna „Solidarność”, licencjonowana przez Kiszczaka, pozbawiona wszystkich sił patriotycznych, „poprawna politycznie”, pozbawiona zaplecza społecznego i definitywnie zapominająca o „Ideałach Sierpnia ‘80”.

 

4 czerwca 1989 – Pierwsze, „częściowo wolne”, czyli nie wolne, limitowane przez władzę komunistyczną, wybory w PRL. Z listy “rządowej” przeszedł tylko 1 kandydat. Naród czytelnie powiedział NIE komunizmowi!

 

3 lipca 1989 - Adam Michnik opublikował na łamach „Gazety Wyborczej” artykuł zatytułowany Wasz prezydent, nasz premier, gdzie pośrednio odniósł się do zobowiązań kontraktu zawartego przy Okrągłym Stole.

 

11 lipca 1989 - Na dworcu autobusowym w Krynicy Morskiej znaleziono ciężko rannego Ks. Zycha. Lekarzom pogotowia ratunkowego nie udało się uratować dotkliwie pobitego kapłana. W 1989 roku po śledztwie Prokuratury Wojewódzkiej w Elblągu uznano, że duchowny umarł z powodu wypicia nadmiernej ilości alkoholu. I umorzono śledztwo. Zabójstwo księdza miało służyć zastraszeniu "Solidarności". Władza komunistyczna chciała udowodnić, że nadal rządzi i to ona będzie dyktować warunki, a każdy, kto jej się przeciwstawi, skończy tak, jak zamordowany, niepokorny ksiądz.

 

19 lipca 1989 - Jaruzelski został jednak prezydentem PRL, a od 31 grudnia 1989 prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, wybranym przez Zgromadzenie Narodowe przewagą dwóch głosów, bowiem wybór poparło 270 spośród 537 biorących udział w głosowaniu członków ZN. O jego wyborze zdecydowała postawa posłów i senatorów wybranych z list „Solidarności”, bowiem „popierał reformy rządu Tadeusza Mazowieckiego”. To jeden z najbardziej kompromitujących tzw. „konstruktywna opozycję” epizodów procesu transformacji ustrojowej, ponieważ to nie żaden członek PZPR, a Adam Michnik zaproponował tą kandydaturę!

 

22 lipca 1989 - Nad ranem adwokat i scenarzysta Krzysztof  Piesiewicz znalazł zwłoki swojej matki, Anieli Piesiewicz. Jej ciało skrępowano w taki sposób, w jaki kilka lat wcześniej związano ks. Jerzego Popiełuszkę, czyli „jaskółkę” (ręce i nogi skrępowane za plecami i połączone węzłem). Z mieszkania Anieli nic nie zginęło, co wyklucza zabójstwo na tle rabunkowym. Morderstwo mogło być zemstą SB na Piesiewiczu za to, że był oskarżycielem w procesie zabójców ks. Popiełuszki. Jak się wydaje, przypadek Anieli Piesiewicz, jak  i tajemnicze zgony księży w 1989 roku, może stanowić przykład zbrodni, nawet nie politycznej, a mafijno-gangsterskiej „dintojry” osób powiązanych z MSW PRL.

 

11 listopada 1989 – Po raz pierwszy po wojnie odbyły się uroczyste obchody Święta Niepodległości, święta zdelegalizowanego przez komunistów.

 

29 grudnia 1989 - Od tego dnia Polska nosi nazwę Rzeczpospolita Polska, a do orła w naszym godle wróciła królewska korona. Nastąpiła także zmiana konstytucji. Jednak można mówić dopiero o torowaniu drogi do demokratyzacji, gdyż cenzura padła w późniejszych miesiącach, czołowe stanowiska w Polsce zapewnili sobie dygnitarze PZPR, a palone były bezkarnie archiwa MSW.

 

                                                                   *

15 listopada - 21 grudnia 2016 roku                                                                        Antoni Kozłowski

Wstępy do rozdziałów - dr Krzysztof Junosza Dowgiałło

Ilustracje do książki - Zbyszek Korlak

Ps. Jest to fragment książki "Mowa kulawa - mały leksykon form językowych PRL", która, dzięki pomocy zacnego i wielce posażnego intelektualnie Pana Janka Ołdakowskiego, Dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego '44, z dużym prawdopodobieństwem ukaże się w AD 2017.