Teatr w Chinach

Źródło: autor nieznany. Tekst zmodyfikowany.

Początki teatru chińskiego sięgają dynastii Zhou, która panowała od 1122 roku przed naszą erą. Pierwsze spektakle, były wystawiane ku czci bóstw. Łączyły one muzykę, śpiew, taniec i grę aktorską. . Pod koniec panowania tej dynastii, czyli około 256 roku przed naszą erą, teatr już łączył się z ceremoniałem i kultem państwowym.
Około 220 roku przed naszą erą wykształciły się trzy typy aktorów:
• Chang- aktorzy tradycyjni, śpiewali i tańczyli
• Pai- akrobaci
• Yon- aktorzy łączący cechy aktorów Chang i Pai, charakteryzujący się niskim wzrostem

W czasie panowania dynastii Han, od 206 roku przed naszą erą, do 220 roku naszej ery, wytworzył się nowy rodzaj teatru chińskiego: Baixi czyi sto sztuk. Baixi łączylo tradycje wokalno- taneczne, jednak dochodziły do nich żonglerka, symboliczne elementy walki, efekty dźwiękowe oraz ruchome dekoracje. Baixi wystawiano na wodzie, co świadczyło o dużym zaangażowaniu finansowym oraz technicznym w tego rodzaju sztukę.

Upadek dynastii Han, przyniósł trwający od III do schyłku VI wieku okres chaosu, który zakończył sie w 581 r. rozpoczęciem panowanie dynastii Sui. Podczas jej panowania, a później dynastii Tang, można było wtróżnić dziesięć grup kulturowych, reprezentujących kultury regionalne.

Pierwszą na świecie akademię muzyczno-teatralną zawdzięczamy Xuangzo, który założył ją, aby kształcić tancerzy i śpiewaków na potrzeby dworu. Nosi ona nazwę Ogród Grusz lub Liyuan.

Rodzaj melodii, ich układ i forma wykonania różnicowały odmienne gatunki dramatyczne. Opierały się one na suitach znanych, wcześniej ułożonych melodii, do których dramaturdzy pisali nowe teksty. Każdy zestaw pieśni — melodii suity, był wykonywany w odmiennej tonacji. Partie mówione w wielu wypadkach były improwizowane.

W czasie panowania dynastii Song rozwijały się miasta, oraz kultury plebejskiej. Wystawiano wtedy przedstawienia publiczne, humorystyczne, o niezbyt skomplikowanym języku i łatwej do zrozumienia fabule wystąpień. W tym czasie pojawiły się również najważniejsze z zachowanych utworów, dramatów o dwóch odmianach, południowej i północnej.
Późniejszy rozkwit dramaturgii północnej, zwanej beiquzaju lub Yuanqu nastąpił za dyn. Yuan (1279–1368). Zachowało się np. 150 sztuk najczęściej 4-aktowych, niekiedy uzupełnionych prologiem lub interludium . Ich głównymi twórcami byli Guan Hanqing i Wang Shifu, autor najsłynniejszego dramatu Chiń-" Opowieść zachodniego pawilonu".
Dramat południowy z kolei, cechuje dowolność autora w doborze muzyki, zależnie od nastroju i własnego gustu.
Za czasów dynastii Ming, teatr chiński został zmodyfikowany i zastąpiony nazwą aju czyli Pieśni z Kunshanu. Był to pierwowzór opery chińskiej. Nazywany jest niekiedy matką tysiąca późniejszych oper.

Za panowania dynastii Qing (1644–1911) Kungu upadło na rzecz regionalnych stylów teatralnych. W związku z istnieniem cenzury państwowej, która ograniczała twórczośc, powstawało wiele anonimowych bądź kolektywnych dzieł.
Z powodu tych ograniczeń pojawiły się wersje podobne do oper naszych czasów, jak na przykład Jingju.

Jest to opera w której zwracano szczególną uwagę na mimikę twarzy, wokalne zdolności aktorów, muzykę, taniec i akrobatykę. Wielkie znaczenie miały gesty, które były bardziej symboliczne niż realistyczne.

Role kobiece grane były przez mężczyzn. Sceny były prostokątne, otwarte dla widzów z 3 stron, a z czwartej zakryte zasłoną.

Teatry były budowane na terenie świątyń lub przy świątyniach, niekiedy w herbaciarniach. Nie stosowano dekoracji, nieliczne rekwizyty miały znaczenie umowne (np. stół i 2 krzesła — szczyt góry lub mury miejskie).

Różnorodność strojów łączyła się z podziałem na 4 podstawowe kategorie postaci i wiele podkategorii.

Kolory masek były skonwencjonalizowane (np. czerwony — męstwo, biały — zdrada, żółty — spryt, niebieski — okrucieństwo).

Jest do dziś wystawiana w Beijing, Tianjin, Szanghaju i na Tajwanie.

W czasie panowania dynastii Ming i Qing powstał też nowy rodzaj teatru, nie występujący w żadnej formie w Europie. Był to teatr cieni. Najsławniejszy był Chiński teatr cieni z Longdong, ponieważ jego styl był niezwykle wyrafinowany, a kukły wyglądały jak żywe. Jest to odmiana sztuki ludowej, w której kukły umieszczone na nitce poruszane są przez aktora. Przy świetle ich cienie odbijają się na ekranie. Aktorzy poruszają kukłami i śpiewają. Wszystko odbywa się za ekranem.

Podczas kryzysu w Chinach w XX w. teatr również przechodził ciężkie chwile. To pobudziło takich twórców jak Quyang Yuqian, Mei Lanfang, Zhon Xifang, którzy postanowili ożywić teatr i odejść od starych, sztywnych metod. Zrobili to poprzez wprowadzenie innowacji do gry scenicznej.

W XX wieku zwrócono się w stronę przedstawień o charakterze europejskim. Nazwano taki teatr huaju. Pierwszym z nich był teatr przy Chun Liu Sho [‘towarzystwo wiosennych wierzb’] zorganizowany przez Chińczyków osiadłych w Tokio.

W początkach ChRL przystąpiono do reformy teatru klasycznego, usuwając z repertuaru sztuki określane jako feudalne i burżuazyjne. Nasiliła się ingerencja administracji państwa w twórczość teatralną. Dlatego też nastąpił szybki rozwój teatru mówionego. W latach 1963–64 rozpoczęła się „rewolucja w teatrze” zmierzająca do wyrugowania dramatów klas. I zastąpienia ich nową odmianą jinxi — współczesnym rewolucyjnym dramatem muzycznym. Jako że był to okres "rewolucji kulturalnej", w teatrach iąly miejsce represje, wobec często najwybitniejszych ludzi teatru. Repertuar ograniczał się do wzorcowych sztuk rewolucyjnych, co powodowało pewną monotonność w sztukach.

Po 1978 teatr "z martwych wstał". Odradzały się wszystkie gatunki oraz odmiany sztuk scenicznych. Do dziś teatr się rozwija, komercjalizuje się. Opera chińska bardzo się rozwinęła, wiele z jej utworów jest bardzo ambitnych. Jako tradycję chińską na całym świecie wystawia się teatry cieni, pokazy akrobatyczne z elementami tańca czy pokazy z baniek mydlanych, jako najciekawsze z tak obszernej kultury teatru Chin.