Turandot w Zakazanym Mieście

W najśmielszych marzeniach Giacomo Puccini nie przypuszczał, że jego opera Turandot zostanie kiedyś wystawiona w zimowej siedzibie cesarzy chińskich, w jednym z pałaców Zakazanego Miasta (故宫, Gù Gōng, dosł. Starożytny Pałac) w stolicy Chin, Beijing.
Opowieść o okrutnej księżniczce, która w końcu ulega miłości, była pomysłem Pucciniego na chińską bajkę, wspaniale wkomponowaną w architekturę chińskiego pałacu cesarskiego.

Premiera Turandot odbyła się w La Scali w Mediolanie, w niedzielę 25 kwietnia 1926 roku, w rok i pięć miesięcy po śmierci Puccinniego. Szybko zyskała uznanie, plasując się w standardowym repertuarze wszystkich teatrów operowych. Zgodnie z listą Operabase znajduje się na 17. miejscu najczęściej wykonywanych oper na świecie.
Przez wiele lat rząd Chińskiej Republiki Ludowej zabraniał wykonywania Turandot, uważając, że przedstawia Chiny i Chińczyków nieprzychylnie. Pod koniec lat 90. ustąpił, a we wrześniu 1998 roku operę wykonywano przez osiem wieczorów jako Turandot w Zakazanym Mieście.

To wyjątkowe przedstawienie powstało dzięki Maggio Musicale Fiorentino (Opera Florencka), które zapewniło głównych artystów, chór dorosłych i orkiestrę oraz Chińczykom z reżyserią i choreografią (Zhang Yimou), kostiumami w stylu dynastii Ming, adaptacją do warunków pałacowych, zespołem baletowym, chórem dziecięcym i 500. żołnierzami Armii Ludowo-Wyzwoleńczej jako statystami celem uzupełnienia koniecznej obsady.
Właśnie dzięki Zhang Yimou zachodnia opera stała się całkiem chińską. Na scenę przystosowano fasadę Pałacu, dodając małe pawilony, które pasowały do dekoracji pałacu, zmieniając ich ustawienie w różnych odsłonach. Zamiast kurtyny scenicznej zastosowano przesuwane tarcze-banery w kolorze złotym, czerwonym i niebieskim ze znakami chińskimi. Największe wrażenie jednak robiło posadowienie Pałacu na marmurowym, trzypoziomowym białym tarasie ze słupkami, balustradami platform ozdobionymi motywami fantastycznych ptaków i zwierząt oraz smoków i feniksów, symboli cesarza i cesarzowej. Do Pałacu prowadzi równia pochyła wyłożona płaskorzeźbami marmurowymi z wyobrażeniami smoków. Droga ta była przeznaczona do wnoszenia palankinu cesarskiego. Dla pozostałych wchodzących, po obu stronach drogi cesarskiej biegną szerokie schody.

W tym unikalnym przedstawieniu arie Turandot śpiewały Sharon Sweet, Giovanna Casolla i Audrey Stottler; Liu - Angela Maria Blasi, Barbara Frittoli i Barbara Hendricks, a Calaf - Lando Bartolini, Kristjan Johansson i Sergej Larin.
Na dziedzińcu przed Pałacem dla publiczności stworzono 4200 miejsc; ceny biletów - od 150 $; na uroczystą kolację z udziałem wykonawców – 350 $, natomiast sponsorzy zapłacili po 1500 $.

Puccini, który zmarł w 1924 roku, nigdy nie postawił stopy w Azji, ale napisał dwie opery o tematyce azjatyckiej Turandot i Madame Butterfly – pierwsza rozgrywa się w cesarskich Chinach, natomiast druga w Japonii. W obu kompozytor próbował zachodnim uszom przybliżyć azjatycką autentyczność, wykorzystując muzykę tego regionu.

Aż osiem z tematów użytych w Turandot wydaje się być opartych na tradycyjnej chińskiej muzyce, a melodia najsłynniejszej chińskiej piosenki Mo Li Hua (茉莉花, Kwiat Jaśminu) jest motywem kilkakrotnie (między innymi 15:41, 56:51 min. powyższego przedstawienia) pojawiającym się w kontekście księżniczki Turandot podkreślając jej dostojeństwo i przepych.

Wplecione melodie chińskie pochodzą z pozytywki muzycznej należącej do włoskiego szlachcica.
Tak brzmiała w pozytywce Mo li Hua.

Fabuła jest czystą fikcją, gdyż opera tak naprawdę nigdy nie była o Chinach i okrutnej chińskiej księżniczce, która z lubością ścinała głowy swoich konkurentów. Opowieść, na której oparto libretto została osadzona w Persji i wskazuje na wiele historycznych błędów. Była raczej francuskim tłumaczeniem perskiej baśni ludowej, zaadoptowanej przez włoskiego dramatopisarza, a później zmienionej ponownie przez niemieckiego pisarza, który zainspirował kilku włoskich kompozytorów, w tym Pucciniego.

Ciekawe są pytania, od których zależało życie lub śmierć adoratora:
…Turandot zadaje trzy pytania Calafowi.
Co rodzi się każdej nocy i ginie o świcie? - Nadzieja,
Co migocze i jest ciepłe jak płomień, nie będąc płomieniem? - Krew,
Co jest niczym lód, a parzy? - Turandot!
Calaf, ku zaskoczeniu wszystkich, odpowiedział prawidłowo na wszystkie pytania! Tłum szaleje z radości…

Również Chińczycy nigdy nie byli docelową publicznością. Ale dla krytyków zarówno azjatyckich, jak i zachodnich nie bardzo miało to znaczenie. Zachodni krytycy orientalizmu długo dyskredytowali ostatnią, nieukończoną operę Pucciniego jako "nieświadomą manifestację rasowej arogancji". Chińczycy postrzegali ten utwór jako szkalowanie postaci historycznych, a w najlepszym przypadku zabawne niedokładności historyczne Zakazanego Miasta, w którym rozgrywa się opera, gdyż zostało ono zbudowane setki lat po rzekomych wydarzeniach. Niestety okrucieństwo cesarzowej-regentki dynastii Qing, Cixi, z jej charakterystycznymi długimi paznokciami, dla znawców realiów chińskich jednoznacznie się musiało kojarzyć z librettem. Cixi zmarła w 1908 roku, natomiast opera po raz pierwszy została wykonana zaledwie osiemnaście lat później.

Ciekawym jest przedstawienie Korean National Opera z koreańskimi śpiewakami: The Daughter Of Turan : Soprano 이화영 Lee Hwa-Young; Calaf : Tenor 박지응 Park Ji-Eung; Liu : Soprano 박지현 Park Ji-Hyun.