Literatura polska w Chinach

Jak odbiera nas społeczeństwo o odmiennej kulturze i religii, a raczej zbiorze religijno-filozoficznym?

Tę kwestię warto rozpatrywać przynajmniej w dwóch aspektach. Prawdopodobnie inne wnioski nasuwają się z codziennych kontaktów wynikających z prozy życia, natomiast konkluzje będące następstwem przeczytania literatury, czy studiów również będą odmiennymi. Oba sposoby oceny niekoniecznie muszą iść w parze, a najprawdopodobniej mogą okazać się rozbieżnymi we wnioskach.

Spotkanie z autorką Literatura polska w Chinach, panią dr Li Yinan, badaczką języka polskiego i literatury polskiej dla potrzeb chińskich, umożliwiło wytworzenie obrazu, jak to zagadnienie wygląda w tym drugim przypadku tj. gdy wiedzę o innym narodzie czerpie się z przetłumaczonej literatury napisanej przez największych, najlepszych, najpoczytniejszych autorów właśnie tego kraju.

Obecnie autorka tego wyjątkowego opracowania piastuje stanowisko kierownika Katedry Języka Polskiego Pekińskiego Uniwersytetu Języków Obcych (Beijing Foreign Studies University), gdzie na początku swojej drogi naukowej studiowała polonistykę. W trakcie studiów odbyła staże na polskich uniwersytetach: Uniwersytecie Łódzkim oraz Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, gdzie następnie podjęła studia doktoranckie pod kierunkiem dr. hab. prof. UŚ Romualda Cudaka. Była również pracownikiem Wydziału Kultury Ambasady ChRL w Warszawie. Dr Li Yinan wykłada na BFSU literaturę polską oraz prowadzi zajęcia z tłumaczenia ustnego.

Znaczenie literatury polskiej, której poświęciła swoją pracę naukową, oddają jej własne słowa, pojawiające się we wstępie monografii jej autorstwa: „Dzisiaj, w dobie globalizacji, unikalny charakter literatury polskiej ma specjalne znaczenie dla ochrony różnorodności kulturowej, gdyż jej twórcy przywiązują wielką wagę do dziedzictwa i propagowania tradycji narodowej, podkreślania własnej tożsamości, rozważań dotyczących rozwoju i perspektyw narodowych. Kiedy w Chinach mówi się o Polsce, przywołuje się ją jako ojczyznę Fryderyka Chopina, jako kraj, w którym rodacy Adama Mickiewicza przeżywali tragedie historyczne i udowadniali swój patriotyzm, odwagę i silną wolę w dążeniu do wolności i niepodległości. Literatura polska jest dla Chińczyków swoistym synonimem pamięci o własnej – nieraz bardzo skomplikowanej – historii i kulturze. […] Zajmowanie się recepcją literatury polskiej w Chinach jest zatem wielkim wyzwaniem dla badacza. Podjęłam się tego zadania, idąc za radą promotora mojego doktoratu, prof. Romualda Cudaka, który recepcją literatury polskiej na świecie zajmuje się od wielu lat”.

Najbardziej płodnymi tłumaczami z języka polskiego na chiński są: Yi Lijun, Lin Hongliang i Zhang Zhenhui.

Profesor Yi Lijun stała się wręcz legendą w zakresie tłumaczenia i badania literatury polskiej, dlatego została nazwana ambasadorem literatury polskiej w Chinach. Przetłumaczyła na język chiński ponad 60 polskich utworów literackich, w tym: Pana Tadeusza, III i IV cz. Dziadów, poezje Leopolda Staffa, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Tadeusza Różewicza, prozę Marka Hłaski, Olgi Tokarczuk i wielu innych. Jest autorką Literatury polskiej i Zarysu powojennej literatury polskiej. Zredagowała ponad 300 haseł o polskich pisarzach i literaturze polskiej w chińskiej encyklopedii. Pisała o Gombrowiczu, Szymborskiej, Żeromskim, Mickiewiczu i wielu innych polskich pisarzach w chińskim Wielkim słowniku literatów obcych. Najwyżej ceni poezję Adama Mickiewicza i prozę Henryka Sienkiewicza.

Wyróżniony medalem Serce dla serc roku 1993 w dziedzinie rozsławiania imienia Polski, profesor Lin Hongliang przetłumaczył Quo Vadis H. Sienkiewicza, Pana Tadeusza A. Mickiewicza i Lalkę B. Prusa.

Kolejnym ważnym tłumaczem literatury polskiej na chiński jest profesor Zhang Zhenhui, w którego dorobku między innymi znajdują się: Quo Vadis - Sienkiewicza, Lalka - Prusa, poezja Wisławy Szymborskiej, Tadeusza Różewicza oraz proza Jerzego Putramenta. Jednak największe wrażenie na czytelnikach zrobili Krzyżacy - Sienkiewicza. Z współczesnych przetłumaczył Edwarda Kajdańskiego: Michał Boym – ostatni wysłannik dynastii Ming oraz Michał Boym – ambasador Państwa Środka.

Choć pierwszym Chińczykiem, który zainteresował się literatura polską był Lu Xun (właśc. Zhou Shuren), najsłynniejszy chiński nowoczesny pisarz i tłumacz. Jego ulubionymi polskimi autorami byli Henryk Sienkiewicz i Adam Mickiewicz, i właśnie ich dorobek miał w pewnym stopniu wpływ na twórczość Lu Xun.

W 1909 roku wraz z młodszym bratem, Zhou Zuoren, przełożyli i wydali dwutomowy Zbiór opowiadań z zagranicy, w którym się znalazły cztery nowele Sienkiewicza: Janko Muzykant, Jamioł, Latarnik i Sachem. W posłowiu do tego zbioru Lu Xun napisał: Sienkiewicz w licznych nowelach bardzo często opisuje ciężki los narodu, tragiczną miłość oraz stosuje humorystyczny i malowniczy styl pisania, przedstawiając zdarzenia i uczucia zindywidualizowanych postaci.

Dzięki Lu Xun chińscy czytelnicy mogli poznać Szkice węglem oraz skróconą wersję przekładu z angielskiego Quo Vadis.

Współcześnie w Chinach najchętniej są tłumaczeni: Olga Tokarczuk, Andrzej Sapkowski i Stanisław Lem oraz książeczki dla dzieci.

Li Yinan na spotkaniu z mieszkańcami Wrocławia opowiedziała o tym, jak Chińczycy odbierają wiedzę z polskiej literatury, a także jak przez jej pryzmat postrzegani są Polacy. Odpowiadając na pytania uczestników spotkania, między innymi wskazała z jakimi problemami borykają się Chińczycy przyswajający język polski. Należą do nich zmienne końcówki wynikające z odmiany, zdania złożone i równoważniki zdań. Jednak nawet już roczny pobyt na studiach w Polsce minimalizuje te problemy.

Pani Li Yinan włada bardzo dobrze językiem polskim – niejeden Polak mógłby jej pozazdrościć.