Muzeum Rydwanów

Qi, jedno z najpotężniejszych państewek domeny chińskiej czasów Wschodniej Dynastii Zhou (770 – 256 r. p.n.e.), było znane jako kraj 1000. wozów.

Około 30 km od obecnego miasta Zibi, w czasach gdy stolicą państewka Qi było Linzi, znajduje się ponad 100 kopców grzebalnych. Celem ochrony zawartości znalezisk powstały Muzeum historii Qi oraz Muzeum chińskich starożytnych rydwanów. To drugie przybliża historię rydwanów oraz ich różnorodność. W najważniejszym z tutejszych grobowców o wymiarach 32x5 metrów znaleziono szkielety 32 koni z 10. wozami, natomiast w kolejnych sześć koni z sześcioma rydwanami oraz cztery konie z dwoma wozami. Jedne leżały na boku, inne nadal w jarzmie, a przy niektórych znaleziono szczątki wystroju ze skóry przybranego muszlami, strzępy tkaniny jedwabnej oraz ozdoby łbów w kształcie krzyża lub kwiatu ozdobionego perłami.

Muzeum rydwanów w Linzi powstałe na bazie odkrytych w Houli wozów i koni Okresu Wiosen i Jesieni (770 – 476 r. p.n.e.), składa się z dwóch części: Sal wystawowych starożytnych rydwanów oraz Sal wystawowych ofiarnych rydwanów i szczątków koni. Zebrane tu eksponaty mają na celu ukazanie wszechstronnych badań naukowców na starożytnych rydwanach chińskich. Pokazują ich daleko sięgającą przeszłość i pozycję w historii rozwoju świata w zakresie technologii wytwarzania pojazdów.

W muzeum można oglądnąć również odnowione lub zrekonstruowane wozy z jaskrawo kolorowymi baldachimami, ciągnięte przez słonia czy wielbłąda, drewniane koła i armaty, a także zachowane okucia z brązu złoconego lub posrebrzanego.

Na miejscu z opisów oraz od przewodników poznaje się konstrukcję, znaczenie wozów i koni w wojnach, transporcie, produkcji, a także rolę symbolu wozów we wskazaniu na status jeźdźca. Muzeum jest uważane za pierwszy i najbardziej kompletny obiekt wystawienniczy w Chinach, gromadzący relikty, ruiny i ekspozycje.

Podobnie jak w wielu starożytnych kulturach, śmierci władcy czy możnowładcy często towarzyszyła ofiara koni, uważana za najcenniejszą oznakę posiadania (podobnie jak w przypadku diuka Jing z Qi). W starożytnych Chinach konie i wozy były umieszczane w pobliżu ciała zmarłego, aby utrzymać status osoby po śmierci i umożliwić mu ostatnią podróż do krainy nieśmiertelnych. W późniejszych czasach zamiast koni, grzebano władców z figurkami ceramicznymi, aby w czasem zamienić na papierowe, które spalając mają ulecieć w przestworza.

Zazwyczaj prostokątne rydwany były z drewna, rattanu lub skóry. Woziły na bitwę trzech wojowników ubranych w skóry. Kierujący siedział po środku, a boczna załoga miała na wyposażeniu broń długą, krótką i łuk, z pierwszej i trzeciej atakowali na odległość próbując zrzucić przeciwnika z jego pojazdu lub zastrzelić poruszających się przeciwników, natomiast drugie służyły do walki wręcz. Prawy wojownik walczył na odległość, a lewy wręcz, a więc wozak musiał tak obrócić rydwanem, aby odpowiednio móc walczyć – takie były zasady. W razie braku możliwości obrotu należało nadal walczyć, dlatego obaj boczni wojownicy byli przyuczani do każdego rodzaju zachowania. Walki rydwanów były uciążliwe i brutalne, zarówno dla żołnierzy i koni, dlatego przeważnie takie bitwy kończyły się po jednym dniu. Jedynie wóz władcy był inny, król stał po środku kierując bitwą, a wozak z boku w przyklęku musiał powozić czterema końmi.

Bitwa na rydwany potrzebowała dużej powierzchni z minimalną ilością zieleni. Problemem był grząski teren, co odczuli w 709 r. p.n.e. walczący diuk państewka Jin i diuk państewka Yi, których konie z wozami ugrzęzły. Rydwany stały się najważniejszymi łupami wojennymi. Wg przekazów historycznych, w trakcie bitwy o Chengpu w 632 r. p.n.e. państewko Jin z 700. rydwanami pobiło państewko Chu z 1000. wozami. Łupem wojennym Jin stało się 100 rydwanów. 2600 lat temu to wartościowa zdobycz.

Zasobność w rydwany osób cywilnych doceniał rząd państewka Qi w handlu zagranicznym. Jeśli przedsiębiorca przybył z jednym wozem – otrzymywał darmowy posiłek. Ci, którzy posiadali trzy wozy – oprócz darmowego wyżywienia, również darmowe zakwaterowanie i paszę dla koni. Gdy przyszli z pięcioma wozami – oprócz powyższego, pięć osób służby i ochrony. Taka polityka przyciągała wielu kupców z zewnątrz, dzięki czemu miasto Linzi było zamożne, a państewko Qi rosło w siłę.

Rydwany były również symbolem intelektualistów. Sam Konfucjusz powiedział: Jestem uczonym, więc nie powinienem chodzić.

Rozwój kawalerii, na wzór plemion nomadów, około 2400 lat temu zmniejszył znaczenie wozów wojennych, jednak nadal były utrzymywane celem pokazania rangi i bogactwa danej osoby.

............................