Tybetański Leonardo da Vinci

Jednym z największych geniuszy świata był Thangtong Gjalpo, którego ze względu na osiągnięcia, wszechstronne mistrzostwo i sławę porównuje się do Leonarda da Vinci. Ciekawostką jest to, że obaj panowie żyli w zbliżonym czasie. Thangtong Gjalpo w latach 1361 – 1485 (aż 124 lata), natomiast Leonardo da Vinci w latach 1452 – 1519.

Imię najbardziej znanej postaci w dziejach Tybetu, Thangtong Gjalpo, tłumaczy się jako Król Pustej Przestrzeni. W dawnych czasach każdy Tybetańczyk go znał, a i obecne pokolenie wykazuje dużą wiedzę na jego temat - nie ma znaczenia, czy to koczownik, pasterz lub prosty wieśniak pochodzący z wysokich gór, czy osoba wykształcona lub uczony mnich. Każdy z nich ma duży zasób wiadomości o jego osiągnięciach i zasługach, mogąc długo i barwnie opowiadać zdarzenia związane z życiem Szalonego Mistrza.

Był uzdolnionym, wszechstronnym i nowatorskim artystą: malarzem, rzeźbiarzem, kompozytorem, poetą, dramaturgiem, autorem pieśni ludowych i twórcą opery tybetańskiej. Również budowniczym mostów wiszących i klasztorów, geologiem, metalurgiem, kowalem, hutnikiem i ludwisarzem. A także lekarzem, filozofem i mistrzem buddyjskim, politykiem oraz tertonem czyli odkrywcą skarbów duchowych, joginem o potężnych nadnaturalnych mocach… i zapewne wiele innych przymiotów można by dopisać do tej listy.

Będąc pionierskim inżynierem, jako pierwszy w Tybecie konstruował wiszące żelazne mosty łańcuchowe, nawet wieloprzęsłowe, przerzucone nad największymi, rwącymi rzekami Tybetu. Niestety dziś już niewiele z nich pozostało. Te nad głównymi rzekami miały przęsła z czterema łańcuchami nośnymi. Do dolnych łańcuchów przymocowywano deski na kładkę, a boczne przeplatano pasami ze skóry jaków, stanowiąc zabezpieczenie. W konstrukcji nośnej łańcuchy blokowano klinami przechodzącymi przez ostatnie ogniwo w otworach ogromnych kół młyńskich wkopanych w ziemię na sztorc i przyciskano kamieniami przyczółków. Aby utrzymać równowagę, przyczółki oprócz zakotwionego posadowienia, były równocześnie dociskane ciężarem łańcuchów.

Thangtong Gjalpo zajmował się odlewnictwem z brązu i żelaza. Był również geologiem i kowalem. Żelazne łańcuchy do swoich mostów transportował z Kongpo w południowo-wschodnim Tybecie, gdyż tam odkrył bogate złoża żelaza i opracował technikę kucia łańcuchów oraz specjalnego lutowania ogniw żelazem z domieszką arsenu, dzięki czemu nie ulegały korozji. Samych łańcuchowych mostów wiszących na obszarze całego Tybetu i Bhutanu wybudował 58, z których niektóre jeszcze są w użyciu. Skonstruował i wybudował 118 promów. Te środki transportu miały ułatwić podróż, handel, a przede wszystkim pielgrzymki - jeden z ważnych elementów buddyzmu tybetańskiego

Był urbanistą, architektem i budowniczym klasztorów oraz rzadko spotykanych kilkupiętrowych czortenów (tybetańska stupa) z wieloma małymi gompami-kaplicami na każdym piętrze (Kumbum w Chung Riwoche czy Klasztor Gonchen w Derge).

Wiele różnorodnych projektów i inwestycji wymagało znacznych środków, a Thangtong Gjalpo i z tym potrafił sobie poradzić, wykazując talent menadżera. Będąc poetą i muzykiem, stał się autorem pieśni ludowych i wierszy popularnych w Tybecie i Bhutanie. Stworzył misterium Acze Lhamo będące połączeniem dramatu i opery, opierającej się na tradycyjnych motywach buddyjskich. Założył pierwszą trupę, składającą się z siedmiu uzdolnionych sióstr, odtwarzającą ten rodzaj sztuki scenicznej i podróżował z nią po Tybecie zbierając fundusze na budowę mostów. Pozostawił po sobie wiele dramatów obrzędowych czham, tańców przedstawiających walkę dobra ze złem w maskach, a wywodzących się z przedbuddyjskiej religii tybetańskiej bon, lecz stanowiących istotny rytuał najważniejszych świąt buddyzmu tybetańskiego.

Thangtong Gjalpo wsławił się jako lekarz, który opracował „czerwoną i białą pigułkę”, odpowiednio stosowane na podwyższoną temperaturę i dolegliwości żołądkowe. Oba medykamenty są w dalszym ciągu powszechnie używane w medycynie tybetańskiej. Przypisuje mu się opanowanie epidemii cholery w Lhasie w XV wieku. Opracował medytację długiego życia.

* Źródło: w notce w dużej mierze wykorzystano informacje z rozdziału 21 książki Marka Kalmusa Tybet legenda i rzeczywistość, Bezdroża Sp. z o.o., Kraków 2009, ISBN 978-83-7661-116-7

.....................