System przeciwpowodziowy

Chiny co roku są nękane powodziami wywołanymi letnią skondensowaną wilgocią, napływającą z południowego wschodu oceanicznego klimatu monsunowego. Na groźbę kataklizmu mają wpływ nie tylko obfite opady deszczu nierównomiernie rozłożonego w czasie i przestrzeni, ale również skraplająca się wilgoć z powietrza. Nie jest w stanie wchłonąć tego ziemia, a następnie odebrać i przetoczyć koryto rzek. Również zagrożenie powodziami wywołują wiosenne roztopy śniegu w górach. Na ironię losu, mimo nadmiaru wody wiosną i latem, w okresie zimowym w wielu rejonach zagraża susza.

W obecnej prowincji Sichuan leżącej w południowo-zachodnich Chinach, niedaleko od jej stolicy Chengdu, problem rozwiązało funkcjonujące do dziś przedsięwzięcie pochodzące z III w. p.n.e. System nawadniania Dujiangyan (都江堰), z punktu widzenia historii, wynalazków oraz dorobku technicznego wskazuje na geniusz chińskich hydrotechników. Motto jakie przyświecało jego budowniczym Li Bing oraz jego synowi Li Erlang jest zbieżne z podstawową zasadą taoizmu wuwei, czyli nie działania, a więc działania zgodnego z naturą. Wody zarówno te spływające z gór, czy będące skutkiem deszczów monsunowych nie powstrzymano tamami, a rzek nie obmurowano obwałowaniami. Spływ został jedynie uregulowany nie blokując drogi rybom i innym żyjątkom wodnym. Dodatkowym aspektem funkcjonowania i eksploatacji było to, że stał się nisko energochłonnym, wręcz samowystarczalnym.

System w Dujiangyan oddano do użytku w 256 r. p.n.e. Oprócz niego, w tym samym czasie powstały dwa inne przedsięwzięcia hydrotechniczne ważne dla podboju sąsiadów przez królestwo Qin oraz przyszłego cesarstwa chińskiego. Do wiekopomnych inwestycji należą również system irygacyjny na równinie Guanzhong w prowincji Shaanxi – Kanał Zhengguo oraz pierwszy na świecie żeglugowy kanał wododziałowy – Kanał Lingqu.

Idea filozoficzna królestwa Qin, legizm, promował rozwój techniczny w przeciwieństwie do ceremonialnego i hierarchicznego konfucjanizmu, mającego wpływ na pozostałe państewka domeny chińskiej. Standardem w działaniach administracyjnych Qin było łączenie projektów rolnych z potrzebami cywilnymi i wojskowymi.

Założone w XI w. p.n.e. państewko Shu zajmowało tereny obecnej prowincji Sichuan. Aneksja tych ziem przez królestwo Qin stanowiła ważny etap w układzie geopolitycznym oraz warunkach gospodarczych. Za czasów króla Hui (panowanie 338 – 311 r. p.n.e.) Qin utworzyło drogę przez góry Qin Ling i użyło jej do najazdu w 316 r. p.n.e. Tłumiąc rebelię oraz dokonując zirygowania równiny Chengdu przez system Dujiangyan uzyskało doskonałą bazę ekonomiczną i strategiczną, zyskując przychylność ludności uwolnionej od corocznych powodzi.

Król Zhaoxiang z państwa Qin (chiń. 秦昭襄王 lub 秦昭王, 324-250 p.n.e.) wyposażył ówczesnego gubernatora Sichuan’u, Li Bing’a, w dostateczne środki finansowe umożliwiające odpowiednie zatrudnienie dla rozwiązania problemu. Gubernator postanowił nie zagradzać rzeki tamami, natomiast nadmiar wody szybko i sprawnie rozprowadzić poprzez kanał zewnętrzny i wewnętrzny. Takie rozwiązanie było ważnym strategicznie, gdyż umożliwiało łatwe poruszanie się statków wodami śródlądowymi dla zaopatrzenia wojsk na granicy. A były to czasy straszne – Okres Walczących Królestw (480 – 221 r. p.n.e.), kiedy o supremację starało się siedem krajów.

W pierwszym etapie inwestycji, celem dokonania rozdziału wody, zbudowano wał działowy przypominający pyszczek ryby, wrzucając niezliczoną ilość siatek bambusowych w kształcie wałka wypełnionych kamieniami. Trwało to cztery lata. Ponieważ były to czasy przez wynalezieniem prochu, następny etap kruszenia gór stał się jeszcze trudniejszym. Użyto kombinacji połączenia ognia i wody do ogrzewania oraz schładzania skały, aż popęka i w mniejszych kawałkach będzie mogła być usuniętą. Ten etap trwał osiem lat. Reszta już była kwestią czasu oraz ciężkiej i systematycznej pracy.

Powstały kanał zewnętrzny i wewnętrzny rozgałęział się na kolejne główne kanały w ilości 526 oraz 2200 pobocznych. Nadmiar wody starano się rozprowadzić na jak największą powierzchnię tj. zalewowe pola ryżowe, pełniące w tym przypadku rolę zbiorników retencyjnych, w sumie nawadniając ok. 3800 km². Panujący na tym terenie mikroklimat wilgotny i ciepły, w ciągu dziesięciu miesięcy okresu wegetacyjnego pozwala na dwukrotne, a w wyjątkowo dogodnych warunkach nawet trzykrotne zbiory plonów. Jednak warunkiem tego jest odpowiednie nawodnienie, co zapewnił Li Bing.

Efekt wielu lat pracy był rewelacyjny, powodzie przestały występować, a odpowiednio nawodnione ziemie syczuańskie stały się najbardziej płodnym rejonem rolniczym. Pośmiertnie Li Bing i jego syn, Li Erlang, który w ostatnich latach kończył dzieło ojca, zostali podniesieni do rangi królewskiej. Również zostali upamiętnieni w dwóch świątyniach wybudowanych nad brzegami kanałów: Erwang Miao, czyli Świątynia Drugiego Króla (na schemacie lit. C), stoi pod wzgórzem Yulei, nad Kanałem Wewnętrznym. Pierwotna świątynia, powstała ku czci królów Shu, została przeniesiona i przemianowana na Erwang, by uczcić budowniczych systemu, w szczególności syna Li Binga, Erlanga. Fulonguan – Świątynia Poskromienia Smoka (lit. D), pochodząca pierwotnie III w. n.e., zbudowana ku czci Fan Changshenga, patriarchy taoistycznej sekty Tianshi. W okresie Pięciu Dynastii (907 – 960r. n.e.) zbudowano w niej salę poświęconą Li Bing’owi. Legenda mówi, że jego syn poskromił w tym miejscu smoka, stąd zmiana nazwy świątyni. Smok w starożytnych Chinach był wiązany z żywiołem wody i odpowiadał za deszcze, więc ojciec i syn Li stali się tymi, którzy poradzili sobie ze smokiem, regulując niestałą dotąd rzekę Min.

System nawadniania składa się z trzech głównych konstrukcji, najważniejsza to Jingang Ti tj. Diamentowa Grobla (nr 4) z Yuzui – Rybi Pysk (nr 2), którego nazwa wywodzi się od kształtu łba stożkowego. Przeszkoda ta dzieli wodę na wewnętrzny i zewnętrzny strumień. Zapewnia poprzez wewnętrzny strumień odprowadzanie 60 % przepływu do systemu nawadniającego pola w okresie suszy. Natomiast w czasie powodzi zmniejsza do 40 %, aby chronić ludność przed powodzią.

Drugim jest Feishayan lub Latający Piaskowy Wir (nr 7), szeroki na 200 m przepust, który łączy wewnętrzne i zewnętrzne nurty, z naturalnym zawirowaniem prądu (nr 6) kierującego wodę z Kanału Wewnętrznego do Zewnętrznego, co uniemożliwia wylanie, a także ułatwia swobodny przepływ wirującej wodzie oraz wysysa muł i osad z niosącego nurtu.

Trzeci to Baopingkou lub Wlot Rogu Obfitości (nr 8)jest wąskim wejściem, który odprowadza nadmiar wody w razie powodzi.

Pozostałe to: Waijiang tj. Rzeka Zewnętrzna (nr 3), główny nurt rzeki Min; Neijiang tj. Rzeka Wewnętrzna (nr 5) – główny kanał irygacyjny oraz Most Anlan (lit. A).

Jak każde urządzenie czy system urządzeń, wymaga konserwacji i napraw. Było to możliwe w suchym okresie jesienno-zimowym. Od połowy października, Kanał Zewnętrzny osuszano i odmulano, blokując go tamami, konstruowanymi z bambusowych koszy wypełnionych kamieniami, opartych o trójnożne podstawy i pokrytych bambusowymi matami. Następnie, w połowie lutego, identyczne prace wykonywano w kanale Wewnętrznym. Pod Baopingkou nadal znajdują się dwie brązowe sztaby wmurowane jeszcze przez Li Binga w III w. p.n.e., które wyznaczają właściwą głębokość corocznego pogłębiania. System wymagał też umacniania grobli i jazów. Z nastaniem wiosny następowało uroczyste otwarcie kanałów i rozpoczęcie nowego sezonu prac polowych. Obecnie część kanałów posiada żelbetonowe jazy, które wystarczy zamknąć na czas prac konserwacyjnych.

.......................