Rządy hegemonów

Pierwszy etap dziejów Wschodniej Dynastii Zhou (Dongzhou東周, 771 – 256 r. p.n.e.) stanowił Okres Wiosen i Jesieni (春秋时代, Chūnqiū Shídài) obejmujący lata 771 do 476 r. p.n.e. Jego nazwa pochodzi od Kroniki Wiosen i Jesieni – Roczniki, będącej kroniką państewka Lu z lat 722 – 479 p.n.e., a okres ten zgodnie z tytułem dzielą pory roku.

Od 722 r. p.n.e.,  a więc momentu, gdy w państewku Lu na tron wstąpił książę Yin, zaczęto przechowywać oficjalne kroniki, które w przyszłości stały się wraz z komentarzami znanym źródłem wiedzy  o tym okresie.

To doniosłe dzieło szerzej omówię w jednej z kolejnych notek. Ważną informacją jest to, że w innych państewkach również spisywano kroniki, choć już nie stały się tak popularne jak powyższe.

Okres Wiosen i Jesieni obejmuje czasy dynastii Zhou, od panowania króla Ping (770 – 720 r. p.n.e.), który przeniósł stolicę dynastii Zhou na Wschód, najczęściej do momentu podziału państewka Jin poprzez jego feudałów z klanów Han (韓), Wei (魏) i Zhao (趙) w 376 r. p.n.e. Również ten próg zmian dziejowych jest określany na rok 453 p.n.e.

Władze Zhou przenosząc stolicę najpierw do Wangcheng (望城, Miasto Króla), a następnie do Chengzhou (成周) znalazły się bliżej swoich zwolenników księstw Jin i Zheng, mogąc liczyć na ochronę tamtejszych panów feudalnych. Ponieważ domena obszarów podległych Zhou się mocno skurczyła, przestały istnieć warunki do dalszego utrzymywania sześciu armii, tak jak było to dotychczas. Dlatego w razie konieczności obrony przed najazdami i celem rozwiązywania wewnętrznych konfliktów w walce o władzę, Zhou uzależniło się od pomocy wasali potężnych państw ościennych. Dynastia Zhou nigdy nie odzyskała swojej pierwotnej siły, a jej trwanie zostało sprowadzona do bycia jedynie figurantem państw feudalnych, zachowując Mandat Niebios, kosztem utraty realnej władzy.

Wraz z upadkiem realnej władzy Zhou terytorium domeny w dorzeczu Huang He zostało podzielone na setki małych autonomicznych, w większości składających się z jednego miasta z przyległościami - szczególnie na peryferiach, rokując możliwość poszerzenia się na zewnątrz. W kronikach jest podawanych 148 państewek, z czego 128 zostało z czasem wchłoniętych przez cztery największe państwa (Qin, Jin, Qi i Chu) istniejące pod koniec okresu przejściowego.

Zheng do 692 r. p.n.e. będąc silnym i skutecznym, stało się pierwszym księstwem wasalnym, które otwarcie przeciwstawiło się królowi dynastii Zhou.

Niekontrolowany przez dwór Zhou rozwój terytorialny państewek doprowadził do coraz agresywniejszych wojen o terytoria, stając się powszechnym działaniem wraz ze wzrostem państewka Qin. Ze względu na coraz większą niezależność terytoriów lennych, system fengjian z czasem przestawał mieć znaczenie, dynastyczny ród Ji stracił szacunek oraz prestiż króla .

Rosły problemy społeczne, polityczne i religijne inspirując powstawanie różnych szkół myślenia, starających się znaleźć receptę na poprawę pogarszającej się sytuacji. Równocześnie rozwijała się produkcja gospodarcza, wymiana towarowo-pieniężna (co wiązało się z rozpowszechnieniem brązowych monet), mobilność społeczna i poziom wykształcenia.

Najsilniejsi książęta feudalni (znani później jako dwunastu wasali), pod pretekstem pomocy i ochrony, zdobywali zwierzchnictwo na słabszymi, i wpływali na postępowanie pozostałych, a w szczególności podejmowali decyzje o wyprawach wojennych przeciwko „barbarzyńcom”, państewkom nie będącym w sojuszu i niespolegliwej szlachcie.

Wśród liderów wasali – lokalnych władców fāng bà方伯 – za aprobatą króla Zhou, wybierano hegemona (伯bó; później 霸bà), który przewodził wojskom wszystkich państewek domeny Zhou.

W przeciągu okresu pomiędzy 685 – 591 r. p.n.e. działało pięciu hegemonów (春秋五霸 chūn qiū wǔ bà). Byli to: książę Huan z Qi 齐桓公, książę Wen z Jin 晋文公, król Zhuang z Chu 楚庄王, alternatywnie książę Xiang z Song 宋襄公 i książę Mu of Qin 秦穆公 lub król Helu z Wu 吴王阖闾 i król Gou z Jian lub hrabia Yue.

Hegemonia Qi 685 – 643 r. p.n.e.

Pierwszym hegemonem był książę Huan Qi (685-643 r. p.n.e.). Z pomocą swojego premiera, Guan Zhong, zreformował Qi, centralizując strukturę swojej władzy, gdzie funkcje wojskowe zostały połączone z cywilnymi. Państewko tworzyło 15 miast , na czele każdych pięciu stał książę i dwóch starszych ministrów.

Do 667 r. p.n.e. Qi wykazywało dominację gospodarczą i wojskową, a książę Huan stał się liderem przywódców państewek Lu, Song, Chen i Zheng. Wkrótce potem król Hui Zhou przyznał mu tytuł bà(hegemon), przekazując królewską władzę w sprawach wojskowych. Uzasadnieniem dominacji Qi nad innymi państewkami zostało ujęte w haśle „wspieranie króla i przepędzanie barbarzyńców (尊王攘夷zūn wáng rǎng yí). Rola kolejnych hegemonów będzie się opierała na podobnym punkcie widzenia. Korzystając ze swego uprawnienia, książę Huan interweniował o władzę w Lu, ochraniał Yan przed koczowniczymi plemionami Zachodnich Rong (664 r. p.n.e.), wystąpił przeciwko nomadom Północnym Di, po czym najechał Wey (660 r. p.n.e.) i Xing (659 r. p.n.e.). Doprowadził do sojuszu ośmiu państewek podbitych przez Cai, i tym samym zablokował na północy ekspansję Chu (656 r. p.n.e.).

Po jego śmierci w 643 r. p.n.e., pięciu synów rywalizując o tron osłabiło państewko, tak, że przestało być traktowane jako hegemon. Przez prawie 10 lat nikt nie nosił tego tytułu.

Próba hegemoni Song 643 – 637 r. p.n.e.

Książę Xiang Song próbował ubiegać się o hegemonię po Qi, starając się przywrócić dynastię Shang, z której pochodził. Był zwolennikiem względnie pokojowych stosunków. Jednak wbrew radom swoich ministrów zaatakował o wiele silniejsze Chu. Siły Song zostały pokonane w bitwie pod Hong w 638, a sam książę zmarł rok później z powodu niezaleczonych ran. Po jego śmierci następcy dostosowali politykę zagraniczną do skromnych możliwości małego kraju.

Książę Xiang nigdy nie został oficjalnie uznany za hegemona przez króla Zhou, i w źródłach nie jest wymieniany jako jeden z pięciu hegemonów.

Hegemonia Jin 636 – 628 r. p.n.e.

Książę Xian (676-651 r. p.n.e.) scentralizował państwo przeprowadzając reformy, pozabijał wszystkich krewnych, którzy mogliby zagrozić jego władzy, dokonał podboju szesnastu mniejszych państewek, a nawet wchłonął niektóre Rong i Di narody. Dzięki temu Jin stało się dużo silniejsze. Taki stan państwa był, gdy jego syn książę Wen Jin doszedł do władzy w 636 r. p.n.e.. Wspomagając króla Xiang w walce o sukcesję w 635 r. p.n.e. został nagrodzony cennymi i strategicznymi terenami w pobliżu Chengzhou.

Książę Wen wykorzystując swą siłę wszedł w wojskowe sojusze z Qi, Qin i Song przeciw Chu, która zaczęła wkraczać na północ, po śmierci księcia Huan Qi. Zdecydowana utrata Chu w bitwie Chengpu (632 r. p.n.e.), lojalność księcia Wen w stosunku do krola Zhou została nagrodzona tytułem bà przez króla Xiang.

Po śmierci księcia Wen w 628 wzrosło napięcie pomiędzy mniejszymi państewkami, zwłaszcza na granicy pomiędzy Jin i Chu, powodując stałe prowadzenie wojen. Qi i Qin, angażując się w liczne potyczki z sojusznikami Jin, celem zwiększenia swojej siły.

Hegemonia Qin 628 – 621 r. p.n.e.

Książę Mu Qin wstąpił na tron w 659 r. p.n.e. i zawarł sojusz z Jin poślubiając córkę księcia Wen. W 624 r. p.n.e. utworzył hegemonię nad zachodnimi Rong (barbarzyńcami), stając się najpotężniejszym ówczesnym władcą, mimo to nie został uznany oficjalnie przez króla.

Hegemonia Chu 613-591 r. p.n.e.

Król Zhuang Chu rozszerzył terytorium swojego państewka oraz zagarnął ziemie na północ od Jangcy, zagrażając centralnym państewkom, odpowiadającym terytorialnie obecnej prowincji Henan. Doszło do tego, że zaczął zagrażać stolicy królewskiej Zhou. W końcu jednak stolica została zaoszczędzona, a Chu zaczął nękać sąsiednie państewko Zheng. Dawniejszy hegemon państewko Jin zaczęło interweniować, aby uratować Zheng przed najeźdźcą Chu, jednak zostało pokonane. Mimo takiego stanu król go nigdy oficjalnie nie zaakceptował na hegemona.

Hegemonia Wu 506 – 496 r. p.n.e.

W 506 r. p.n.e. na tron Wu wstąpił król Helu. Z pomocą Wu Zixu i Sun Zi autora Sztuki walki rozpoczął ofensywę przeciwko państewku Chu. Zwyciężył w pięciu walkach, w tym w bitwie pod Boju i podbił stolicę Ying. Jednak Chu zwróciło się o pomoc do Qin, a po przegranej Qin, młodszy brat Helu, Fugai stanął na czele buntu. Po pokonaniu Fugai Helu został zmuszony do opuszczenia Chu. Fugai wycofał się do Chu i zamieszkał tam. Król Helu zmarł podczas najazdu w 496 r. p.n.e. na Yue. Niektóre źródła historyczne wymieniają go jako hegemona.

Następcą został jego syn król Fuchai Wu, który prawie zniszczył państewko Yue i uwięził króla Goujian Yue. Następnie Fuchai pokonał Qi i uzyskał duże wpływy w środkowych Chinach.

W tym czasie, w 499 r. p.n.e. filozof Konfucjusz został premierem państewka Lu. Po dwóch latach został zmuszony do dymisji i spędził wiele lat na wędrówce po różnych państewkach, po czym wrócił do Lu. Nie wznowił kariery politycznej, poświęcił się nauczaniu.

Hegemonia Yue 496 – 465 r. p.n.e.

W 482 r. p.n.e. król Fuchai Wu chciał umocnić swoją władzę. Jednak gdy Yue zdobyło stolicę Wu i w obleganym mieście zmarł król, stolica się poddała w 473 r. p.n.e.. Yue skupiło się na podbojach słabszych państw sąsiednich. Z pomocą wroga Wu, Chu, Yue było w stanie zwyciężyć. Król Goujian zniszczone Wu zaanektował w 473 r. p.n.e.. Przez niektóre źródła jest on uważany za ostatniego hegemona. 

W 479 r. p.n.e. zmarł Konfucjusz, co oznacza koniec Kroniki Wiosen i Jesieni. Późniejsze wydarzenia zostały zawarte w Komentarzu Zuo jako epilog – o czym również napiszę w późniejszych notkach – zapraszam i proszę o cierpliwość, bo historia, podobnie jak matematyka i wiele innych nauk, lubi systematyczność.

 

Powyższy tekst stanowi streszczenie ówczesnych dziejów, mając wprowadzić i umożliwić usystematyzowanie wiedzy z następnych notek, opisujących bardziej szczegółowo wydarzenia. Na które zapraszam.