Miasto-pałac

Gdy w 1046 r. p.n.e. królestwo Zhou przejęło kontrolę nad ziemiami po dynastii Shang, nastąpiło zakłócenie naturalnego i harmonijnego porządku wszechświata, nasuwając wątpliwość co do  prawnego i boskiego nadania rządów. Nagła śmierć króla Wu, w mniemaniu opozycji, potwierdzała naruszenie woli nieba.

Regent działający w imieniu nieletniego króla Cheng, książę Zhou, musiał szybko zadziałać, aby przywrócić spokój i równowagę przez przesiedlenie arystokracji, uczonych i rzemieślników pobitej dynastii Shang.

Również zaprojektowanie i wybudowanie nowego, świętego miasta Chengzhou (w 1036 r. p.n.e.) miało na celu uwzględnienie elementów kosmologii, położenia gwiazd i kierunków świata. Wpływając na usytuowanie murów pałacowych oraz miejskich, wg których od północy okalały wzgórza Mang, a od południa rzeka Luo. Na koniec książę Zhou przeniósł tam dziewięć świętych dingów, przypuszczając, że takie działanie odnowi harmonię na ziemi i przychylność nieba.

Chengzhou było pierwszym, prawdziwie zaplanowanym miastem, które dzięki determinacji księcia Zhou ustanowiło klasykę standardu urbanistyki chińskiej. Większość późniejszych nowych miast była wzorowana na tym projekcie. Ostatecznie jego formy zostały skodyfikowane w Zhou Li (Obyczaje Zhou, 周禮), klasycznej książce o polityce, wymiarze sprawiedliwości, wojsku i religii. Idealne miasto planowano na podstawie Świętego Kwadratu stosowanego w numerologii, stając się schematem tego uniwersalnego symbolu zastosowanego w kosmologicznym krajobrazie.

Obowiązywała symbolika figur geometrycznych kwadratu i kola, odpowiadające Ziemi i Niebu, tak bardzo podkreślane w późniejszych wiekach w ważnych budowlach np. Świątynia Nieba najpierw w Nanjing, a później w Beijing. Większość miast (o ile nie kolidowało to z korytem rzeki lub wzniesieniem) tworzyło na planie prostokąt lub kwadrat, otoczony warownymi murami z potężnymi bramami wjazdowymi, nad którymi wznosiły się kilkukondygnacyjne wieże strażnicze stanowiące symbol władzy i porządku społecznego. Było to miasto zewnętrzne zamieszkujące przez ludność świadczącą usługi dla dworu i możnowładztwa. W środku znajdowało się miasto wewnętrzne również okrążone prostokątem murów. Tu mieściły się główne świątynie, budynki administracyjne i posiadłości dostojników. W samym centrum miasta, lub w jego północnej części, zlokalizowane było miasto pałacowe, które również otaczano murem.

Królowie jak i książęta lenni żyli w takich miastach-pałacach. Ze względu na hierarchię, standard siedziby królewskiej był bogatszy i na wyższym poziomie niż księcia. Tak jak malał wpływ władzy w miarę oddalania się od miasta-pałacu, podobnie zmniejszał się wpływ cywilizacji centrum na peryferie.

Za czasów Zachodniej Dynastii Zhou (1046 – 771 r. p.n.e.) powiązanie pomiędzy pałacem króla czy namiestnika lennego a aglomeracją miejską, od strony praktycznej zostało wskazane w traktacie rzemiosła, Kao Gong Ji.

Odległość pomiędzy centrum pałacowym a każdym bokiem kwadratu, w który wrysowywano siatkę aglomeracji miejskiej wynosiła dziewięć li (里) *. Teren miasta został skomunikowany dziewięcioma ulicami, usytuowanymi prostopadle wobec siebie, zarówno w poziomie, jak i pionie, a zwieńczonymi bramami miejskimi. Czyli każdy bok kwadratu zewnetrznych murów posiadał po trzy bramy miejskie. Każda z ulic głównych miała szerokość umożliwiającą przemieszczanie się obok siebie dziewięciu wozów.

Wewnętrzne miasto (城, cheng) zamknięto pierścieniem umocnień o szerokości 20 m i wysokości 15 m. Wysokie mury pierwotnie budowano zabezpieczając się przed powstaniami niewolników. Z czasem miasta okalano drugim murem celem stworzenia przestrzeni dla obywateli świadczących prace usługowe na rzecz dworu czy możnowładców.

Okres Wschodniej dynastii Zhou (771 - 256 r. p.n.e.) to czas sprzyjający wielkiej urbanizacji zajmowanych terenów, a Chengzhou od 510 r. p.n.e. było tylko stolicą polityczną. Oprócz obszaru niziny Huang He i doliny rzeki Jangcy, wraz ze wzrostem rozwoju społeczeństwa miejskiego, niezależnych kupców, rzemieślników i naukowców, powstawały nowe miasta-państwa jak: Wu, Yue, Chu i Shu – naśladując standard architektoniczny Chengzhou. Epoka Walczących Królestw (475 – 221 r. p.n.e.) dała początek zintegrowanej funkcji gospodarczej miasta, powstawaniu wieży na terenie rynku miasta, budowie wysokich ścian oraz dużych bram.

 

* Nazywane milą chińską, za czasów Zhou 1 lǐ odpowiadało około 576 metrom (古代以三百六十步為一里), a obecnie - 500 metrom.