Zmierzch dynastii

Z czasem dynastia Zhou słabła, deprawacja i nieposłuszeństwo książąt lennych stawało się coraz bardziej odczuwalne w każdej sytuacji politycznej czy społecznej, a ponownie do sytuacji kryzysowej w państwie doprowadziło wstąpieniu na tron syna Xuanwang, dwunastego władcy − You (周幽王, Zhou You Wang, panowanie 781 – 771 r. p.n.e.).

Dynastia Zhou (1046 – 256 r. p.n.e.) chociaż trwała najdłużej ze wszystkich chińskich dynastii, jednak faktyczną kontrolę polityczną i militarną przez klan Ji zachowała do 771 r. p.n.e., a okres ten jest nazywany Zachodnią Dynastią Zhou.

Fatalnym zaczątkiem panowania króla You, w 780 r. p.n.e. było silne trzęsienie ziemi w rejonie Sanchuan (三川) na terenach dzisiejszego Guanzhong, w wyniku czego zmieniły kierunek nurty rzek Luo 洛, Yi 伊 i Jian 澗 oraz nastąpiło osunięcie się góry Qishan (岐山). Nieszczęścia dopełniły silne susze, co niestety nie mogło rokować nic dobrego dla władzy. Jako zły omen uznał to wróżbita Bo Yangfu (伯陽甫), wskazujący wręcz na rychły upadek dynastii Zhou.

Król You miał żonę, królową Shen (申后), z którą miał syna księcia Yijiu. W 779 r. p.n.e. do pałacu została wprowadzona piękna konkubina Bao Si (褒姒), z którą król spłodził syna Bofu (伯服). Kiedy Bao Si zawładnęła już sercem i umysłem władcy, król przepędził prawowitą małżonkę z synem. Bao Si, jak to często bywa z pięknościami, mogąc nadużywać władzę była mściwą, złośliwą, kapryśną, wiecznie niezadowoloną i niechętną do przejawów miłego zachowania. Król, aby jej się przypodobać, próbując rozbawić ulubienicę, wpadł na tragiczny w skutkach pomysł - zapalając co jakiś czas dla zabawy ostrzegawcze sygnały i wywołując fikcyjne alerty, udawało mu się wywołać wreszcie uśmiech na twarzy ukochanej. Monarcha, aby mieć czas na życiowe przyjemności większość ważnych spraw państwowych powierzył Guo Shi Fu (虢石父), który niestety nie nadawał się na to stanowisko, co skutkowało złym zarządzaniem.

Ojciec królowej Shen, markiz Shen (申侯), był władcą wasalnym na terenie obecnej Nanyang prowincji Henan. Oburzony sytuacją córki i wnuka postanowił w 771 r. p.n.e. rozprawić się z niecnym zięciem. Wykorzystał brak jednoznaczności rozkazów i ich wykonywania w wojsku, oraz to, że żołnierze lekceważą alarm i nie stawiają się na wezwanie ze względu na nieodpowiedzialne zabawy króla i konkubiny. Właśnie brakiem dyscypliny podczas prawdziwego ataku posłużył się markiz Shen, kiedy wspólnie z Quanrong (犬戎, północno-zachodnie grupy etniczne wywodzące się z gałęzi języków chińsko-tybetańskich, później nazywane Xianyun) i sprzymierzonym władcą państewka Zeng, potomka króla Yu dynastii Xia, zaatakował pałac królewski. Nikt nie przyszedł z pomocą, będąc pewnym, że jest to kolejna zabawa króla z Boa Si. W bitwie pod Lishan (驪山) król You i Bofu zostali zabici, a następnie Boa Si schwytana.

Aby utrzymać dynastię Zhou, szlachta z markizem Shen, markizem Zeng (繒侯) i księciem Wen Xu (許文公) na tron wprowadziła prawowitego księcia Yijiu, nazywanego Pingwang. Ponieważ stolica kraju Haojing poniosła duże szkody wskutek splądrowania przez wojowników Rong, Pingwang (周平王) musiał przenieść stolicę na wschód do Luoji (obecne Luoyang), w ten sposób rozpoczynając Wschodnią Dynastię Zhou oraz Okres Wiosen i Jesieni, który będzie trwał 300 lat. Jednak ani on, ani jego następcy przez kolejnych przeszło pięćset lat nie potrafili przywrócić władania nad wieloma wschodnimi państwami, ani przyłączyć do królestwa zachodnich ziem, z których ród Zhou się wywodził. Od tego czasu władza jak i prestiż domu Zhou ulegały powolnej degradacji, co z czasem umożliwiło dokonanie się zmian społecznych.