Kości wróżebne

Najstarsza zachowana forma zaawansowanego pisma chińskiego pochodzi z czasów dynastii Shang (ok. 1600 – 1046 r. p.n.e.), a były to inskrypcje wróżebne, które ryto na skorupach żółwi jia (甲) i łopatkowych kościach zwierzęcych gu (骨). Skrypty te znane są pod nazwą skryptów wróżebnych lub skryptów powłoki kości jiaguwen (甲骨文). Od nich wywodzą się napisy na brązach, również pochodzące z czasów tej dynastii, choć najdoskonalsze wytapiano za kolejnej dynastii Zhou (1046 – 256 r. p.n.e.). Skrypty jiaguwen, w dużej mierze ideograficzne, nie były jednolitym symbolem, a jego znaki miały różne formy i podlegały ciągłej ewolucji. Zapisywano je w kolumnach pionowych, najczęściej od lewej strony do prawej, również zdarzało się odwrotnie. Słownictwo było ograniczone, gdyż napisy miały charakter wróżebny lub wotywny. W tym czasie również spisywano dokumenty na listewkach z bambusa i jedwabiu, jednak historyczne, aby stały się najbardziej odpornymi na działanie czasu i niekorzystnych wpływów, ryto na kościach i naczyniach z brązu.

Znaki jiaguwen przypominają współczesne znaki chińskie, z tym że wiele z nich jest kombinacją dwóch lub większej ilości dawniejszych form, uzyskując postać bardziej abstrakcyjną. Sugeruje to, że ideogramy wymyślono dużo wcześniej przed dynastią Shang.

Uważa się, że skorupy żółwi znalezione na stanowisku archeologicznym Jiahu pochodzą z czasów 6,6 – 6,2 tys. lat p.n.e., co może dowodzić, że chińskie pismo ma już przeszło 8 tys. lat i jest najstarsze na świecie. Chińska ceramika neolityczna była pokryta różnymi symbolami (skansen i muzeum Banpo), przypominającymi późniejsze znaki z kości wróżebnych i brązów rytualnych.

Kości wróżebne zostały odkryte podczas wykopalisk w pobliży Yin (ostatniej stolicy Shang), dzisiejsze Anyang. Do dziś w tym miejscu archeolodzy wykopali przeszło 100. 000 fragmentów kości wróżebnych z lat 1240 – 1041 r. p.n.e., a szacuje się, że ogólnie wydobyto około 400.000 skorup. Znalezione teksty zawierają ponad 30.000 różnych znaków, które uczeni uważają za różne formy około 4.000 znaków pojedynczych, z których są w stanie odczytać i zrozumieć 1.500 – 2.000.

Jednak zanim kośćmi się zainteresowali naukowcy, odkryli je zwykli rolnicy na swoich polach uprawnych, którzy masowo sprzedawali jako komponent farmaceutyczny do pobliskich aptek. Co może wywoływać osłupienie − jak mogło do tego dojść – wręcz niewiarygodne. Przy tak wysokim poziomie wykształcenia konfucjańskiego, mającego na uwadze dawne czasy, dlaczego nikt tak długo nie pojął, czym one są naprawdę. Właściwie tylko przypadkowi można zawdzięczać, że proceder świadomego niszczenia ich został ukrócony. W 1900 roku w Beijing (stolicy) zachorował uczony antykwariusz, któremu przepisano jako jeden ze składników lekarstwa tradycyjnej medycyny, fragment starych kości z ciętymi znakami, a dostarczanych aptekarzowi, który je nazywał kości smoka. Gdy tenże uczony i jego przyjaciele poczęli dochodzić pochodzenia kości, zaczęli je zbierać i rozszyfrowywać pismo na nich występujące – wszystko zaczęło się wyjaśniać.

Proces wróżenia przy pomocy kości polegał na wyryciu pytania – mingci (命辭) tj. słowo przeznaczenia − następnie wcześniej nawierconą i przeżeganą kość, nawet dodatkowo poddawano podgrzaniu. Wykształceni wróżbiarze, mistrzowie ceremonii, z wynikłych pęknięć odczytywali przepowiednię, którą zapisywano z drugiej strony. Większość pytań dotyczyła wojen, polowań, pogody, pomyślnych dni na uroczystości. Zawierają one również zapisy dotyczące zaćmień Słońca i Księżyca, ruchy gwiazd i innych ciał niebieskich, astronomii i kalendarza, kultury i obyczajów, a nawet medycyny. Znaleźć na nich można imiona 30 władców oraz wielu urzędników, jednak bez informacji o ich funkcji.

Kości wróżebne stały się początkiem pisanej historii Chin. Bezcenne źródło informacji o tamtych czasach oraz rozwoju pisma chińskiego, którym są kości wróżebne, wszystkim sceptykom udowodniło, że to wszystko co w swoich dokumentach ujęli historycy chińscy w ciągu wielu wieków, jest prawdą, a nie opowiastkami opartymi na legendach. Od tego momentu nikt już nie kwestionuje istnienia dynastii Shang, a późniejsze odkrycia archeologiczne dowiodły o istnieniu dynastii Xia. Informacje znalezione na kościach wróżebnych uczeni mogli dopasować i uzupełnić luki dotyczące tamtego okresu.