Narodziny teatru chińskiego

Kolejny cykl tematyczny jest wprowadzającym do obiecanej już dosyć dawno serii notek o chińskiej operze. Zaczniemy od dramatu − w jego szeroko pojętym znaczeniu − i dowiemy się o początkach teatru chińskiego, który jest dosyć specyficznym wyrazem sztuki…

I znowu wracamy do czasów starożytnych…

Narodowy teatr chiński czerpie swe korzenie ze źródeł ludowych i jest związany z najwcześniejszymi wierzeniami oraz tradycjami plemiennymi.

Już na starych artefaktach, datowanych na 1000 r. p.n.e. można znaleźć kostiumy żeńskich i męskich szamanów w maskach dobrych i złych bóstw, którzy śpiewali i tańczyli w takt muzyki. Intencją inscenizacji były modły o długowieczność, bogate zbiory, pomyślność w czasie walk, zdrowie czy pokonanie zła czającego się na każdym kroku. Personifikowano istoty nadprzyrodzone poprzez maski, kostiumy, powtarzanie rytmicznej muzyki, aby móc zyskać przychylność postaci ze świata duchowego. Taniec, muzyka i dramat, będąc wyrazicielem wszelakich uczuć, zostały jakby naturalnie połączone z funkcją rytualną, a także tą związaną ze strategią władcy umożliwiającą mu panowanie.

Śpiew, pantomimę i taniec wprowadzono do obrzędów państwowych już za czasów dynastii Zhou (1046 – 256 r. p.n.e.). Jedna z anegdot opisuje przypadek realistycznego aktorstwa z 402 r. p.n.e., kiedy nadworny błazen tak wiernie naśladował niedawno zmarłego premiera, iż cesarz był przekonany o przywróceniu go do życia.

Jednak w przeciwieństwie do m.in. Greków i Rzymian, Chińczycy bardzo długo nie uważali sztuk scenicznych za godne szacunku ludzi wykształconych i traktowali je jako prostą rozrywkę ludu. Wtedy forma dramatu jeszcze się nie wykrystalizowała, jednak tworzono już większe przedsięwzięcia masque (forma muzyczna łącząca taniec, pantomimę, deklamację i śpiew), w których dziewczęta i chłopcy tańczyli przebrani za bogów i zwierzęta.

W II wieku p.n.e. z Azji Środkowej przywędrowały sztuki sceniczne bardziej kojarzące się nam z przedstawieniem cyrkowym, takie jak akrobacja, chodzenie na linie, połykanie miecza czy ognia, żonglerka i inne, które za czasów dynastii Han (206 r. p.n.e. – 220 r. n.e.) nazywano setką rozrywek. Natomiast pałacowi śpiewacy odgrywali przygody słynnych wojowników, prekursorów bohaterów sztuki wojennej, występujących w późniejszej operze.

Szerzej o sztuce akrobacji w następnym wpisie – zapraszam.

W kolejnych notkach zaznajomię z rozwojem teatru chińskiego w poszczególnych okresach dziejowych – polecam.