Wielki Yu

Wielki Yu (Da Yu,大禹,panowanie ok. 2205 – 2147 r. p.n.e.) to legendarny założyciel dynastii Xia (ok. 2205 – 1766 r. p.n.e.). Uważa się, że został przywódcą będących w sojuszu plemion północnych Chin.

W klasycznych chińskich tekstach Yu przedstawiany jest jako władca idealny; wzór pracowitości, uczynności i pobożności; uosobienie bezinteresownego oddania i wytrwałości.

Historycy chińscy przypuszczają, że czas panowania Yu to okres przejściowy od ustroju wspólnoty pierwotnej do początkowego stadium ustroju niewolniczego. Źródła, nie będące legendami i mitami, wspominają o jego wyprawach przeciwko obcym kulturowo plemionom zamieszkującym tereny wokół sojuszu domeny chińskiej. Szczególnie południowych „barbarzyńców” rugowano i spychano w dolinę Yangzijiang, a nawet jeszcze bardziej na południe. Zdobywano wielu jeńców, którzy bądź zostawali niewolnikami, bądź ginęli jako ofiary składane bogom i przodkom rodu panującego.

Największym osiągnięciem Wielkiego Yu było okiełznanie żywiołowej Huang He, której powodzie doprowadzały do śmierci tysięcy mieszkańców, a także zniszczenia gospodarstw i pól. Zamiast budowania coraz wyższych wałów, kopano kanały i kształtowano odpowiednio teren umożliwiając, stosownie do potrzeb natury, sterować nurtem rzeki. Pogłębianie i nawadnianie terenu poprzez kanały stało się wyróżnikiem sposobu gospodarowania i wykorzystywania żywiołu rzeki dla potrzeb rolnictwa i transportu. Najbardziej newralgicznym miejscem wzdłuż Huang He jest Góra Longmen w prowincji Shanxi (Long Men Shan,龙门山). To punkt, gdy rzeka opuszcza Wyżynę Lessową i płynie wzdłuż północnego i zachodnie zbocza góry, kierując się na równinę. Na południowo-zachodnim krańcu Long Men Shan rzeka przepływa przez Yu Men Kou (Brama Wejściowa Yu,禹门口), wąski kanał, który utrudniał swobodny przepływ rzeki na wschód w kierunku morza. To właśnie tu, dzięki tytanicznej pracy wielu ludzi, udało się otworzyć przejście dla nurtu rzeki, które w hołdzie jego twórcy zostało nazwane Bramą Yu.

Panowanie Wielkiego Yu dało ludziom upragniony spokój i umożliwiło przezwyciężenie żywiołu natury. Kraj się powoli odradzał ze zniszczeń spowodowanych wieloletnimi powodziami, pomału na obeschłych terenach wznoszono kryte trzciną lepianki, a wokół nich coraz większe połacie ziemi pokrywały się uprawami. Zwierzęta miały gdzie wychodzić na wypas, a rzemieślnicy powrócili do ceramiki, jedwabnictwa i metalurgii.

Każdy poddany miał prawo wejścia na teren posesji pałacu Wielkiego Yu i mógł królowi zasygnalizować o problemach, poskarżyć się na nieuczciwych urzędników czy możnowładców, a także wnieść własne propozycje dotyczące lepszego gospodarowania. Przed wejściem do pałacu Yu wisiały instrumenty do których każdy miał dostęp, a uderzenie w jeden z nich identyfikowało konkretny cel przybycia obywatela. Uderzenie w bęben oznaczało chęć rozmowy z władcą o jego cnotach. W gong – prośba o audiencję z powodu braku poparcia decyzji królewskiej. Uderzenie w qing (kamień muzyczny) sygnalizowało ważne wiadomości. W dzwon – chęć wyrażenia żalu osobistego. Dźwięk kołatki zwiastował skargę na sędziów.

Pewnego razu − całkiem przypadkowo − kuchmistrzowi dworu królewskiego udało się z zapomnianych w jakiejś kadzi resztek zwilgotniałego ryżu, wyprodukować wyśmienite wino o wspaniałym zapachu i smaku. Yi Ti bardzo cieszył się ze swego odkrycia i ofiarował dzban wybornego napitku Wielkiemu Yu. Król przyjętym darem tak bardzo delektował się, że nawet nie zauważył jak szybko pojawiło się dno dzbanka. Ciało Yu stało się przyjemnie ociężałe, w głowie poczuł przyjemny szum, a świat stał się nagle piękny i bez problemów. Jednak do własnego łoża już nie był w stanie samodzielnie dojść i musieli mu w tym pomóc słudzy. Yi Ti widząc, że władca wypił cały dzban wina, oczekiwał następnego dnia pochwały, a może nawet nagrody. Jakież było jego zaskoczenie, gdy wezwany przed oblicze królewskie, usłyszał kategoryczny zakaz produkcji tego wspaniałego napoju. Mimo, że panujący pochwalił smak i bukiet wina, jednak ze względu na szkodliwość jego działania zesłał swojego dobrego kuchmistrza na wygnanie w najdalszy zakątek kraju, aby brak silnej woli producenta i potencjalnych kupców nie sprowokował rozpicia społeczeństwa.

Wielki Yu przyczynił się do powstania ceremonialnego kroku tanecznego wykonywanego przez kapłanów taoistycznych podczas składania ofiar. Podobno przyszły władca, aby oddalić często nawiedzające powodzie, regulował bieg rzeki tańcząc przebrany za niedźwiedzia. Ten chód kulejącego, nazwany Yu bu (禹步) opiera się na stawianiu stóp w określonej kolejności w obrębie kwadratu podzielonego na 9 pól (3x3). W rzeczywistości taniec ten wywodzi się z archaicznych rytuałów szamańskich, w których stanowił imitację chodu trującego ptaka (zhen lub zhenniao鸩鸟). Krok Yu stał się wzorem dla technik pracy nóg w sztukach walki typu wushu czy taijiquan, jak również charakterystycznego chodu aktorów w przedstawieniach opery chińskiej.

Za panowania Wielkiego Yu nastąpiła zmiana w sposobie przekazywania władzy z elekcyjnej na dynastyczną. Poprzedni władcy wybierali swoich następców z pośród najlepszych i najmądrzejszych, którzy swoimi czynami przysłużyli się już swojej ojczyźnie. Otoczenie Yu nie zaakceptowało wskazanego przez niego następcy. Dlatego niedługo po śmierci króla, jego syn Qi Kai zyskując przychylność wodzów związku plemiennego, usunął z tronu wyznaczonego przez ojca następcę Boyi, i sam zagarnął władzę nad wszystkimi wspólnotami. Przeprowadzony manewr dał praktycznie początek pierwszej chińskiej dziedzicznej dynastii Xia.

Według Kroniki Bambusowej Yu objął władzę w bardzo zaawansowanym wieku, a pomimo to rządził ok. 45 lat. Istnieją dwie wersje przyczyny zgonu: z powodu choroby lub na skutek wypadku podczas polowania, u podnóża Góry Kuaiji (会稽山), na południe od dzisiejszego Shaoxing, prowincji Zhejiang. Tam właśnie został pochowany, a w VI wieku n.e., za czasów Dynastii Południowych i Północnych (420 − 589 r.) wybudowano mauzoleum (大禹陵). Główne części mauzoleum to grób Yu (禹陵), świątynia (禹庙) i pomnik (禹祠). Już w 210 r. p.n.e. pierwszy cesarz Chin Qin Shihuang osobiście przewodniczył uroczystościom ku czci Wielkiego Yu, inicjując w ten sposób tradycję składania ofiary wspaniałemu królowi sojuszu północnych rodów Chin. Choć wtedy jeszcze nie istniało mauzoleum, jednak zbierano się u podnóżaGóry Kuaiji.Z krótkimi przerwami, po wielokrotnych remontach i rekonstrukcjach mauzoleum, do dzisiaj istnieje tradycja celebracji pamięci Yu.