Jak Chińczyk ustalał datę

Kalendarz księżycowo-słoneczny - sam w sobie - nie zapewniał możliwości wskazywania daty. Dlatego od trzeciego tysiąclecia p.n.e., metodą jaką posługiwali się mieszkańcy domeny chińskiej, był cykl sześćdziesięcioletni.

Czasokres ten, jako jednostka pomocna w określaniu daty, prawdopodobnie wynikał z najwyższego ówcześnie osiąganego przez ludzi wieku lub panowania jednego władcy. Można go porównać do stulecia - jakie przyjęto stosować w naszej kulturze - za granicę życia ludzkiego, opierającego się w obliczeniach na systemie dziesiętnym (np. w toaście u nas śpiewa się sto lat). Technicznie, z powodzeniem, mógł funkcjonować cykl studwudziestoletni, gdyż z ilości potencjalnych kombinacji niebiańskich pni i ziemskich gałęzi istniała możliwość ich podwojenia. Przypuszczalnie właśnie postrzeganie świata zdeterminowało taką, a nie inną powtarzalność.

Po upływie sześćdziesięcioletniego okresu zaczynano liczenie od nowa, tzn. od roku pierwszego – a więc taka sama data pojawiała się w każdym poprzednim i kolejnym cyklu.

Mimo tych niedogodności, wprowadzenie jednolitego sposobu oznaczania terminu na tak rozległym terenie miało znaczenie epokowe. Ponieważ ówcześnie nie spisywano jeszcze kronik (w tego słowa znaczeniu), z prozaicznego powodu – braku dostatecznej ilości znaków chińskich oraz odpowiedniej materii, na której można by je uwidaczniać – kalendarz sześćdziesięcioletni wystarczał na codzienne potrzeby ludzi. Społeczeństwo operowało jedynie datami związanymi z faktami dotyczącymi jego życia. Na kościach wołów i skorupach żółwi tworzono napisy odnoszące się do najistotniejszych wydarzeń, głównie związanych z panującym oraz administracją (nadania ziemskie i umowy handlowe). Częstymi tematami była wojna, powódź, głód lub choroby władcy i jego następcy.

Ciekawostką jest to, że system ten funkcjonował aż do upadku cesarstwa, czyli do początku XX wieku. Dzisiaj natomiast odgrywa istotną rolę we współczesnej chińskiej astrologii i wróżeniu.

Cykl sześćdziesięcioletni jest kombinacją 10 znaków tian gan (niebiańskich pni) oraz 12 znaków di zhi (ziemskich gałęzi) – wg przedstawionej powyżej tabeli.

Ciąg niebiańskich pni znaków kalendarzowych ( tian gan) to: jia, yi, bing, ding, wu, ji, geng, xin, ren, gui. Natomiast ziemskich gałęzi (di zhi) to: zi, chou, yin, mao, chen, si, wu, wei, shen, sou, xu, hai. Jak widać w tabeli, kombinacje znaków obu ciągów, to tylko połowa możliwych zestawów jakie wykorzystano. Oznaczenia identyfikują kolejną nazwę roku w cyklu sześćdziesięcioletnim. Każdy sześćdziesięcioletni cykl zaczyna się rokiem jia zi, a kończy gui hai – zastosowana w tabeli numeracja spełnia jedynie funkcję pomocniczą.

W czasach dynastii Shang (1766 – 1046 p.n.e.) istniał mit o dziesięciu słońcach, które nieodpowiednio nadzorowane, w końcu pewnego razu się zbuntowały wywołując na ziemi suszę. Każde z tych słońc nosiło nazwę jednego z niebiańskich pni i ukazywało się na niebie podczas jednego z dziesięciu dni starochińskiego tygodnia (xun). Królowie Shang’ów umieszczali nazwy niebiańskich pni w swoich imionach. Przypuszcza się, że niebiańskie pnie odzwierciedlają dziesięć najważniejszych ówczesnych klanów. Z czasem niebiańskie pnie powiązano z teorią yin i yang oraz pięcioma pierwiastkami.

Współcześnie niebiańskie pnie są w Chinach powszechnie używane podobnie jak na Zachodzie litery alfabetu podczas enumeracji (różnych wyliczeń): jako oceny na studiach (po jia jako bardo dobry, występuje dodatkowo you jako celujący), sygnatury stron dokumentów prawnych, oznaczenie odpowiedzi do wyboru w testach, a także różne terminy specjalistyczne jak: chemiczne, chorób lub dawniej witamin.

Obecny sześćdziesięcioletni cykl kalendarzowy rozpoczął się w dniu 2 lutego 1984 roku, natomiast pierwszym dniem następnego cyklu będzie 30 stycznia 2044 roku.

Jednak współcześnie się używa kalendarza gregoriańskiego łączonego z księżycowo-słonecznym, a jak wygląda – najprostszą jego formę na bieżący rok można zobaczyć tutaj:

W mitologii chińskiej niebiańskim ministrem czasu, bóstwem opiekuńczym astrologii był Taisui. W świątyniach taoistycznych często przedstawiano go w otoczeniu 60 dostojników, uosabiających kolejne lata w cyklu astronomicznym wynikającym z kombinacji ziemskich gałęzi i niebiańskich pni.

Jedną z najważniejszych świątyń poświeconych Taisui jest Taoistyczna Świątynia w Changchun (obecnie dzielnica Wuhan).

Źródło zdjęć: Wikipedia i Wikimedia Commons

CHIŃSKI KALENDARZ 2

POWIĄZANE NOTKI:

Kalendarz księżycowo-słoneczny