Chiński kalendarz księżycowo-słoneczny

Myśmy świętowali początek Nowego Roku już blisko miesiąc temu, natomiast najliczniejsze państwo świata początek Roku Węża będzie obchodzić za 11 dni. Jest to związane z fazami Księżyca, a nowy rok zaczyna się zawsze podczas jego nowiu. Ten z kolei wypada w tym roku 10 lutego o godzinie 8:20 czasu polskiego. Chiński Nowy Rok wypada zawsze między 21 stycznia a 21 lutego, a więc z kilkutygodniowym opóźnieniem względem naszego kalendarza.

Obchody Chińskiego Nowego Roku (Chun Jie, dosłownie Święto Wiosny) trwają 15 dni i kończą się, Świętem Latarni (Yuan Xiao Jie), kiedy odbywają się różnokolorowe parady i tańce, przy pięknie rozświetlonych ulicach bogato zdobionymi lampionami.

Chociaż już od przeszło wieku, podobnie jak my, Chińczycy posługują się kalendarzem gregoriańskim - tradycyjny kalendarz jest nadal stosowany do określania terminów odwiecznych świąt oraz wskazywania terminów różnych uroczystości, jak pomyślnych dat zaślubin, oddania do użytku inwestycji.

Ciekawostką jest to, że współcześnie, podobnie jak Chińczycy z przyjemnością bawią się witając zachodni Nowy Rok, również na Zachodzie coraz częściej są organizowane wspaniałe zabawy z okazji Chińskiego Nowego Roku.

Według legendy, twórcą kalendarza był mityczny cesarz Huang Di, który wprowadził go w 2637 roku p.n.e. Kalendarz ten był również zwanym Zhuan Xu (2514 – 2436 p.n.e.), od mitycznego przodka królestwa Qin, wnuka Żółtego Cesarza, który wpisał się do historii jako astrolog, likwidator szamanizmu i zdecydowany zwolennik patriarchatu.

Udokumentowane początki chińskiego kalendarza sięgają XIV wieku p.n.e., który wraz z postępem astronomii i matematyki ulegał jedynie minimalnym zmianom. Kolejne poprawki dokonali legiści królestwa Qin, którym przewodził książę Xiao (381 – 338 p.n.e., również znany jako Duke Xiao Qin, Qin Xiao Gong, Quliang), a dzięki któremu wprowadzone reformy w czasach Siedmiu Walczących Królestw zaowocowały zjednoczeniem Chin.

Systemową reformę, opracowując pierwszy kompleksowy chiński kalendarz Tai Chu, zakończono w 104 r. p.n.e. Matematyk i astronom Luo Xia Hong (dzięki któremu można było przewidywać termin zaćmienia słońca i księżyca), Deng Ping wraz z kronikarzem Sima Qian sfinalizowali prowadzenie dokładnych pomiarów długości dnia (bambusową tyczką) i nocy (zegarem wodnym), ze skrupulatnym notowaniem wszystkich zaćmień słońca i księżyca. Kalendarz ten łączył dni, tygodnie, miesiące i tradycyjny cykl rolniczy (24 pory roku rolniczego). Zgodnie z nowym kalendarzem rok miał 365,2502 dni, a miesiąc 29,53086 dni. Początek nowego roku zmieniono na przełom stycznia i lutego, a nie października. A także ustalono 135-letni cykl zaćmień słońca. Ówcześnie kalendarz był najbardziej zaawansowanym w świecie i używano go bez zmian przez blisko dwa wieki.

Chiński kalendarz składa się z sekwencji (ciągu) księżycowych lat, które podzielone są na 12 lub 13 miesięcy księżycowych. Słoneczny rok rozpoczyna się w dniu przesilenia zimowego, czyli okolicach 22 grudnia kalendarza gregoriańskiego. Początek roku księżycowego jest trudny do zdefiniowania, ale zawsze zaczyna się od około 21 stycznia do około 21 lutego.

Kalendarz księżycowo-słoneczny jest kombinacją obydwu, gdzie trwający 365 dni rok, dzieli się na 12 miesięcy po 29 lub 30dni. Co pewien czas (7 razy w ciągu 19-letniego cyklu) dodaje się trzynasty miesiąc, tak jak jest to w tzw. cyklu Metona z Aten (ateński matematyk i astronom V wiek p.n.e.).

Miesiąc określa się czasem pełnego obrotu Księżyca wokół Ziemi. Miesiące nie mają nazw, a jedynie numery i podzielone są na dekady. Pojedyncze okrążenia Księżyca wokół Ziemi trwa 27,3 dnia.

Czas okrążania Ziemi wokół Słońca równa 365 dobom, 5 godzinom, 48 minutom i 46 sekundom.

Jeden rok słoneczny równał się 12 7/19 miesiąca księżycowego lub też 19 lat słonecznych równało się 235 miesiącom księżycowym. Dane te stały się podstawą sporządzania kalendarza księżycowo-słonecznego.

Pierwszego dnia każdego miesiąca Księżyc znajduje się pomiędzy Słońcem a Ziemią. W tym czasie Księżyc zwrócony jest do Ziemi nieoświetloną półkulą, dlatego noce są ciemne. Piętnastego dnia każdego miesiąca Księżyc oraz Słońce znajdują się po obu stronach Ziemi, dlatego z Ziemi można zobaczyć oświetloną Słońcem półkulę Księżyca. Dzięki czemu noce są jasne. Pełna zmiana faz Księżyca zachodzi w ciągu jednego miesiąca księżycowego. Czas jaki upływa między takimi samymi fazami Księżyca wynosi 29,5 dnia.

Aby powiązać księżycowe obliczenie czasu ze słonecznym, przyjęty został następujący sposób. 19-letniemu cyklowi lat słonecznych odpowiada 12 lat księżycowych po 12 miesięcy oraz 7 lat księżycowych po 13 miesięcy, przy czym 13-miesięczny rok księżycowy powtarzał się co każde 2 - 3 lata.

Rok słoneczny liczy około 365.25 dni, podczas gdy miesiąc księżycowy ma około 29.5 dni. Dlatego rok księżycowy liczy średnio 12 x 29.5 = 354 dni, tzn. 353, 354 lub 355 dni. Tak więc rok księżycowy jest krótszy od słonecznego o około 11 dni. Jest to rok zwykły. Rok przestępny ma jeden miesiąc więcej i liczy 383, 384 lub 385 dni. Żeby określić, czy dany rok jest rokiem przestępnym, należy obliczyć liczbę nowiów (tzn. kiedy Księżyc jest w koniunkcji ze słońcem, data nowiu jest pierwszym dniem nowego miesiąca) między 11 miesiącem roku (tj. miesiącem, w którym wypada zimowe przesilenie) i 11 miesiącem następnego roku. Jeśli od początku 11 miesiąca pierwszego roku do początku 11 miesiąca drugiego roku jest 13 nowiów, wtedy w pierwszym roku musi być wstawiony dodatkowy miesiąc. Rok przestępny w kalendarzu księżycowym różni się zatem znacznie od roku przestępnego w kalendarzu słonecznym.

Mimo dziejowego znaczenia powyższych ustaleń, kalendarz księżycowo-słoneczny nie definiował daty.

Ale o tym w następnym wpisie, na który serdecznie zapraszam.

Zdaję sobie sprawę, że ten wpis nawet w części nie wyjaśnił zawiłości kalendarza chińskiego - może przynajmniej wzbudził zainteresowanie i chęć poczytania czegoś więcej na ten temat. Jest jedynie próbą pokazania jak kilka tysięcy lat temu protoplaści Chińczyków radzili sobie z określaniem daty i płynącego czasu.

CHIŃSKI KALENDARZ 1

POWIĄZANE NOTKI:

Cykl sześćdziesięcioletni