Szczodre gody

Na dzień 5 stycznia, przypada tzw. szczodry wieczór, uroczyste domknięcie okresu świątecznego, po którym przychodził szczodry dzień. Jakie tradycje związane z tym szczególnym świętem utrwaliły się w naszej kulturze? 

Odpowiedzi znajdziecie poniżej. Warto pamiętać! 

1. Współcześnie wyraz kolęda dla większości ludzi to przede wszystkim pieśń o narodzinach Jezusa Chrystusa. Znaczenie to jest jednak względnie nowe – wyodrębniło się dopiero w XVI w. Przedchrześcijańska kolęda polegała na poświątecznym obchodzie po domach z winszowaniami, czyli życzeniami świątecznymi na nowy rok.

Mówiono wtedy na przykład tak:

Szczodrych Godów!

Niech Wam się darzy!

Niech Was wspierają Bogowie Starzy!

Ważnym elementem kolędy był turoń, człowiek przebrany za tura, wchodził z kolędnikami do domu i płatał figle i psikusy dopóki go nie przepędzono.

2. Współcześnie trudno sobie wyobrazić, aby już w początkach grudnia nie ujrzeć barwnie przystrojonej choinki. Polskie domy w pełni zaczęła zdobić jednak dopiero w XX wieku. Wcześniej podobne funkcje w słowiańskich domostwach pełniły diduchy i podłaźniczka.

- Diduch to niemłócony snop słomy, pierwszy ścięty na polu podczas żniw. Stawiano go zazwyczaj w kącie, miał zapewnić dostatek w nadchodzącym roku.

- Podłaźniczka to gałęzie drzew iglastych zawieszane u sufitu izby, przystrajane były tak jak choinka, z tą jedną różnicą, że igliwia nie ozdabiano sznurami czy łańcuchami, te stosowane były jako inna ozdoba.

Zdobienie całego drzewka przywędrowało do nas z Niemiec wschodnich a więc od Słowian Połabskich.

- Zdobienie choinki nie jest powiązane z Chrześcijaństwem w żaden sposób to zwyczaj pogański.

- Słowo choinka pochodzi z języka prasłowiańskiego [Chvoj-ina] i oznacza dosłownie „coś ostrego”, często nazywano też tak drzewa iglaste, zwłaszcza sosnę ale czasami również jodłę.

3. Sznurami i łańcuchami obwiązywano nogi stołu, miało to przywiązać do domostwa chleb jako synonim dostatku.

4. Pod obrus wkładano nie tylko siano, ale też żelazne narzędzia takiej jak ostrza kos czy sierpy. Siano po obrusem było przeznaczone dla bogów aby ich obłaskawić i spowodować ich przychylność w nadchodzącym roku, żelazo pod stołem miało uchronić pola od szkodników jak krety czy myszy.

5. Dawniej Słowianie świętowali przesilenie zimowe przez 12 dni, obowiązki i praca zamieniły jednak ten zwyczaj na 12 potraw, dlatego też dzisiaj święta są podzielone i 6 stycznia traktowane jest jak odrębne święto. 

6. Szczodre gody to święto zimowego przesilenia, czyli momentu kiedy dzień staje się coraz dłuższy a noc krótsza.

7. Starosłowiańskim zwyczajem w Szczodre gody obdarowujemy dzieci prezentami, nasi przodkowie piekli też specjalne ciastka na to święto, w formie przypominało dzisiejsze pączki ale nadzienie nie musiało być słodkie. 

8. Małym Słowianom prezenty przynosił „Spas Zimowy” a mogli oni je znaleźć w porozstawianych po izbach diduchach, Dużym Słowianom przynosił dostatek na nadchodzący rok. Nie do końca wiadomo kim był? Wielu badaczy historii skłania się jednak do teorii, że był to przebrany Weles. Święty Mikołaj zajął miejsce Welesa dopiero po nastaniu chrześcijaństwa. Zupełnym przypadkiem to właśnie ten święty podobnie jak Weles pilnuje wstępu w zaświaty i jest patronem pasterzy. Przypadek?

9. Puste nakrycie przy stole to także zwyczaj Słowiański z tą różnicą, że w kulturze przedchrześcijańskiej przeznaczone było dla zmarłego domownika.

Tekst zaczerpnąłem od swojego znajomego z fundacji Slavipole i za jego zgodą zamieszczam tutaj.

https://www.facebook.com/Slavipole