Dulag 121 (skrót od niemieckiego Durchgangslager 121) – niemiecki obóz przejściowy utworzony na terenie byłych Warsztatów Kolejowych w Pruszkowie dla wypędzonych ze stolicy podczas Powstania Warszawskiego i tuż po jego zakończeniu. Obóz funkcjonował od 6 sierpnia 1944 do 16 stycznia 1945 roku. W tym okresie – według różnych szacunków – przeszło przez niego od 340 tys. do 650 tys. warszawiaków oraz mieszkańców podwarszawskich miejscowości, z czego od 60 tys. do 70 tys. trafiło do obozów koncentracyjnych. Główną funkcją obozu było pozyskanie spośród wypędzonych jak największej liczby osób zdolnych do przymusowej pracy na terenie III Rzeszy. Osoby, które uznano za niezdolne do pracy, transportowano do wsi i miejscowości na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Okresowo Dulag 121 pełnił też rolę obozu jenieckiego. Dzięki temu, że w obozie pracował polski personel, od kilkudziesięciu nawet do 100 tys. osób udało się uratować od wywózki w nieznane.
.
Po przybyciu na teren obozu wypędzeni kierowani byli zwykle do największej na terenie warsztatów hali numer 5, gdzie oczekiwali od kilku godzin do kilku lub nawet kilkunastu dni na segregację. Według relacji niektórych byłych więźniów obozu, zdarzało się, że segregacje przeprowadzono od razu po przybyciu transportu z pominięciem pobytu w hali nr 5. Segregację przeprowadzali w brutalny sposób funkcjonariusze Arbeitsamtu i Gestapo z pomocą niemieckich kolejarzy. Więźniowie dzieleni byli na dwie kategorie: zdolnych i niezdolnych do pracy. Kryterium przydatności do pracy był wiek (od 14 do 60 a nawet 65 lat) oraz stan zdrowia więźnia, oceniane „na oko”, bez sprawdzania dokumentów. Wyjątkowy status przyznawany był jedynie kobietom z małymi dziećmi, które uznawano za niezdolne do pracy. W trakcie segregacji często rozdzielano rodziny, stąd część wysiedlonych decydowała się na wyjazd do pracy na teren III Rzeszy całymi rodzinami lub zwracała się o pomoc do polskiego personelu.
Zgodnie z przypisaną kategorią więźniowie kierowani byli do poszczególnych hal, a następnie wysyłani transportami kolejowym w miejsca docelowe. Najliczniejszą grupę stanowiły osoby uznane za niezdolne do pracy: osoby starsze, chore, kobiety z małymi dziećmi. Trafiały one do hali nr 1, gdzie w oczekiwaniu na podstawienie transportu odjeżdżającego w głąb Generalnego Gubernatorstwa spędzały od kilku do kilkunastu dni. Osoby zakwalifikowane do pracy w III Rzeszy umieszczane były w halach 3 i 4. Hala nr 6 przeznaczona była dla osób podejrzewanych przez Gestapo o udział w Powstaniu, które kierowano do obozów koncentracyjnych.
( )
CAŁOŚĆ
Inne tematy w dziale Kultura
