Z ukazu cara moskiewskiego Mikołaja I do Rządzącego Senatu, z początków maja 1852 roku, dowiadujemy się, iż –pomimo przeważającej ilości urzędników Polaków w administracji Ziem Zabranych Rzeczypospolitej w połowie XIX wieku (co ,jak się okazywało, nie prowadziło przeważnie lub prawie w ogóle do odstepowania od polskości) – car zdecydowanie negatywnie oceniał współudział/ zaangażowanie polskiej szlachty w jego wynaradawiających zamiarach.
W ukazie z poczatków maja czytamy bowiem:
„«Stałym przedmiotem życzeń naszych było, iżby szlachta polskiego pochodzenia w guberniach zachodnich Cesarstwa: kowieńskiej, wileńskiej, grodzieńskiej, mińskiej, wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej, współzawodniczyła ze szlachtą wielkorosyjską wszelkich wyznań, drugich guberni Cesarstwa, w szlachetnem uczuciu powinności wiernych poddanych, służenia w zwycięskich szykach wojsk naszych, lub poświęcała się służbie cywilnej.”
Następnie car stwierdzał wprost:
„Ku największemu naszemu ubolewaniu, nadzieje nasze nie ziściły się; prócz nielicznych wyjątków, tym bardziej zasługujących na pochwałę i szacunek. W większej zaś części, młodzi szlachta, należący do najzamożniejszych rodzin, pozostają w próżnowaniu, unikając wszelakiej służby. Uczucia do tyla przeciwne koniecznemu obowiązkowi prawego szlachcica, dalej cierpiane być nie mogą"”
Mikołaj I wprowadził zatem przymus wstępowania do armii carskiej nawet bogatej szlachty polskiej (jako podchorążych, junktórw lub prostych żołnierzy).
Z ukazu z maja 1852 roku dowiadujemy się bowiem, co następuje:
„ Przeto rozkazujemy:
1.) Synów szlachty, obywateli wyznania nie-prawosławnego, w guberniach wyżej pomienionych, którzy sami, lub ich żony, posiadają niemniej jak sto dusz włościan, po dojściu lat ośmnastu, wysyłać do służby, dla zaliczenia na podchorążych lub junkrów,za zdanym examinem, lub jeżeli takowego nie zdadzą, na prostych żołnierzy, z prawami szlacheckimi
2.) Od tego zostają wyłączeni ci, którzy się stawią dobrowolnie do służby, mając nie mniej od lat 16 i niewięcej nad 18; takowym pozostawia się do wyboru pułk lub rodzaj wojska, w jakim życzą sobie służyć, nie inaczej wszakże, jak za zdaniem examinu.
3.) Życzący wejść do służby wojskowej, powinni objawić dokąd życzą sobie być przyjętymi, lecz koniecznie w gubernijach wielkorosyjskich.
4.) Wyłączają się również ci, którzy, za osobistym przeświadczeniem się Jenerał-Gubernatorów, okażą się niesposobnemi dla przywar ciała lub słabości zdrowia; w takowym przypadku ogląd ma być ponawiany corocznie, aż do dojścia lat 25.
5.) Również wyjęci są od obowiązku służenia synowie jedynacy w rodzinach.
6.) Ogląd i wysyłanie do służby odbywać dwa razy do roku: 1 Stycznia i 1 Lipca, zaczynając od Lipca bieżącego roku.
7.) Wykonanie niniejszego w zupełnej ścisłości pozostaje na surowej odpowiedzialności Jenerał-Gubernatorów, Gubernatorów i Gubernialnych Marszałków Szlachty.
8.) Prawidła o examinach i rozmieszczeniu w służbie, będą szczegółowo ułożone w Ministerstwie Wojny, i udzielone komu należy.”
Jak się zatem okazuje, opór polskiej zamożniejszej szlachty przeciwko wynarodowieniu (przeciwko jednodworcom . stosowano już od roku 1832 bardziej bezwzględne praktyki, pozbawiając ich np. szlachectwa) był w połowie XIX wieku na terenie Ziem Zabranych tak duży, iż car angażował aparat państwa moskiewskiego do prób jawnego przymusowego wręcz wynaradawiania tej , poprzez zmuszanie 16/18latków do długoletniej służby w wojsku rosyjskim, i to koniecznie z dala od polskiego środowiska
@copyright Marek Rutkowski
Inne tematy w dziale Kultura
