Gdy w roku 1739 Moskwa przejęła od Turcji pełny zarząd Zaporoża i Dzikich Pól natychmiast przystąpiono do organizacji jednostronne ustanowionej granicy z Rzeczpospolitą (pomimo iż Traktat Andruszowski gwarantował wspólne użytkowanie i zarządzanie tych ziem).
W miejscu gdzie rzeczka Targowica wpadała do Sinicy (Sinuchy) pobudowano gródek Archangielsk (południowy), później przemianowany na Nowoarchangielsk. Ów Archangielsk południowy, (szczególnie na początku swego istneinia), cieszył się względnym bezpieczeństwem. Już chociazby dlatego, że po drugiej stronie Sinicy znajdowało się niesławnej dzisaj z renegackiej historii miasteczko Targowica. Najbliższa moskiewska miejscowość Cybulewo (Cybulew) znajdowała się jednak od niego w odległości ok. 70 miorst (ok. 73 km). Urzędujący w Kijowie moskiewski pułkownik Tansk(oj) posiadł zaś jako pierwszy generalnie uprawnienie do budowania i zasiedlania siół, zlokalizowanych po moskiewskiej stronie Sinuchy.
Z biegiem czasu w istniejącej od dawna miejscowości Cybulewo ustanowiono atamana i jednocześnie „osadczyka”/osadzcę (kozaka z pułku mirgorodzkiego) Sachajdancznego, w nowozbudowanym Archagielsku (południowym) funkcję „osadczyka” przejął urzędnik celny Stepan Tagan. Sachajdaczny wypełniał swoje zadanie zgodnie z oczekiwaniami władz moskiewskich i osiedlił na swoim terenie ok. trzystu osadników (jak podają źródła moskiewskie: uchodzących z Polski). Tagan zaś ani nie urzędował na miejscu i ani nie podejmował żadnych starań związanych ze ściągnięciem ludności na osadzenie. Stąd Tagan wkrótce został zamieniony przez kozaka z lewobrzeżnego pułku mirgorodzkiego – nazwiskiem, nomen omen, Mirgorodzki.
Wobec natychmiast się pojawiających napadów moskiewskich kozaków na tereny Rzeczypospolitej (np. „osdadczyk zwenigorodkij” został schwytany na polskim terytorium i podany kaźni) Polacy wkrótce podjęli kroki odwetowe: miał miejsce najazd na Archangielsk czy Cybulewo Polacy oraz inną miejscowość po stronie moskiewskiej: Dawidówkę. Moskwa tymczasem zaczęła budować w okolicach Archangielska dalsze umocnienia i tzw. „karauły” (wieże strażnicze na szczytach wzgórz). To zadanie poruczono pułkownikowi mirogrodzkiego lewobrzeżnego pułku kozackiego - Kalińskiemu.
W roku 1744 w tych okolicach rozlokowano 13 swobód, a w nich ponad 350 kozaków. Pobudowano też ponad 560 zwyczajnych domostw. Tutaj, tak jaki w drugich okolicach, podstawę „materiału kolonizacyjnego” stanowiły osoby zwolnione od wielu podatków. Od ochroną pobudowanych „karaułów”, Moskwa zaczęła zasiedlać swoja stronę jednostronnie wyznaczonej granicy; w roku 1752 znajdowało się tam ok. 4000 domostw. Byli to przeważnie ludzie z lewobrzżnej Ukrainy, z pułkow swobodzkich, z Zaporoża i uciekinierzy z terenów polskich.
A zatem samo powstanie początków moskiewskiej „Noworosji” (Dzikie Pola i Zaporoże), objętej w jednostronne posiadanie w roku 1739 wbrew zapisom Traktatu Andruszowskiego, wiążą się jednoznacznie z zasiedleniem pasa granicznego z Rzeczpospolitą w latach 1744-1752.
Faktyczni „ojcowie założyciele” zaś tejże „Noworosji”: to kozacy z pułku mirgorodzkiego: Sachajdaczny i Mirgorodzki.
@copyright Marek Rutkowski
Rzeka Sinica (Sinucha) w Nowoarchangielsku tu: ( tu też można zobaczyć mapę słynnej mieiscowości Targowicy, połozonej po polskiej stronie Sinuchy (Sinicy); dzis czesc Nowoarchangielska):
http://ua-travel.info/pl/catalog_details/580/2158.html
Ujście rzeki Targowicy do Sinicy (Siniuchy) tu:
http://ua.geoview.info/targowica_rzeka_siniucha_torgovica_ricka_sinuha,79774485p
Inne tematy w dziale Kultura
