Po wprowadzoniu w roku 1762 ogólnego zakazu osiedlania się żydów na moskiewskich terenach zajmowanych/zajętych na Turcji wokół północnych wybrzeży Morza Czarnego (tzw. „Noworosji”), w roku 1769 zakaz ten uchylono. Wówczas zaczęli przesiedlać się na tereny tzw. „Noworosji’ tzw. żydzi talmudyści, pochodzący zarówno z ziem Rzeczypospolitej jak i z Rosji. Z zapisów dotyczących ich warunków osiedlenia (z roku 1777) można odtworzyć na jakich zasadach przyjmowano w „Noworsji” tzw. żydów talmudystów: a) musieli oni przede wszsytskm sami pobudować sobie domy, szkoły, ale za to posiadali prawo do zakładania winnic; przy budowie domów, etc musieli oni jednak najmować rosyjskich robotników. Żydzi talmudyści uzyskiwali też roczne zwolnienia podatkowe oraz zwolnienia od umieszczania u siebie żołnierzy (postoi wojskowych) na rok. Opłaty skarbowe czyli podatki uiszczali albo od kapitału (kopiejka od posidanego rubla) albo od tzw. duszy (2 ruble na rok). Podobnie jak zagraniczni koloniści, żydzi talmudyści mogli ze sobą przywieźć towary „na osiedlenie” w kwocie nie przekraczającej 300 rubli. Co jednak było najważniejsze to pozyskanie przez nich gwarancji swobodnego wyznawania swojej wiary. Moskiewskie władze oczekiwały zresztą pierwotnie przyjazdu do guberni taurydzkiej, jekatersynosławskiej i chersońskiej głównie żydowskich rzemieślników czy kupców i dlatego osiedlano ich zasadniczo w miastach czy miasteczkach. Pomimo tez tego, że zwolnienia podatkowe, etc były stosunkowo niewielkie, wzrost zaludnienia tych miejscowości w element żydowski odbywał się w miarę sprawnie. Władze carskie pozostawiały osiedlającym się na terenach guberni taurydzkiej, jekatersynosławskiej i chersońskiej własne organizacje kachalne, pozotswiając poza tym pierwotnie żydów talmudycznych „samym sobie”.
Zupełnie inaczej rozwinęła się sytuacja z żydowskimi koloniami ziemskimi. Prawo do powstania takich kolonii na północ od wybrzeży Morza Czarnego władze carskie uchwaliły dopiero w roku 1804. Faktyczny początek powstania wiejskich (ziemskich) kolonii żydowskich na terenie „Noworosji” datuje się w praktyce jednak na rok 1807, gdy pierwsza partia żydowskich przesiedleńców pojawiła się w powiecie chersonskim, w koloniach: Bobrowyj Kut, Sejdeminuch, Dobra, oraz Izrailewka. Akcję osiedlenczą potraktowano poważnie. W latach 1807 do 1812 państwo moskiewskie na osiedlenie na terenie wiejskim (często na pustkowiu) żydów na terenach na północ od Wybrzeży Morza Czarnego wydało niebagatelną sumę: ponad 345 tysiecy robli, z czego głównie przynawano pieniądze na budowę domów. Rezultaty okazały się jednak nienajlepsze, szczególnie ze uprawa ziemi nie udawała się za bardzo przyjezdnym żydom, a oni sami gromadnie starali się przesiedlać do miast. Z oficjalnych danych zebranych przez niejakiego Nikitina, który w roku 1887 wydał na ten temat w Petersburgu monografię wynikało, iż „przychodzili oni na miejsce w najbiednieszym [swoim] położeniu, rzadko kto z nich miał najniezbędniejsze ubranie; u większej części z nich ubranie to składało się z łachmanów/…/." Znaczna część wiejskich kolonii ziemskich na terenach guberni taurydzkiej, jekatersynosławskiej i chersońskiej uległa opuszczeniu lub wymarciu.
@copyright Marek Rutkowski
Addendum: Uwaga wyjaśniająca do moskiewskiej nomenklatury "Noworosja" (odnoszącej się do moskiewskich źródeł z czasów carskich):
Pamietajmy ze tereny na południe od pasa stałego zasiedlenia na Ukrainie miały być- zgodnie z Traktatem Andruszowskim - wspólnie zarządane przez Rrzeczpospolitą i Carstwo Moskiewskie, ktore nie dotryzmało tegoż warunku traktatu. Stąd też m.in. uzywany przez władze carskie także po rozbiorach Polski, a szczególnie w XIX wieku, termin "Noworosja" (odnoszacy sie faktycznie do niezasiedlonej częsci Ukrainy) był oczywiście z punktu widzenia Polski i Ukrainy nie do przyjęcia jako nieadekwatny
Inne tematy w dziale Kultura
