Realizowana od lat trzydziestych XIX wieku najezdnicza polityka poboru co każde dwa –trzy lata kilku tysięcy mężczyzn z Królestwa Polskiego na 20/25 lat służby w wojsku carskim, spotkała się z różnymi formami oporu społeczeństwa . Poza ucieczkami przed poborem i z samego wojska, często dochodziło do samookaleczeń młodych mężczyzn do 30 roku życia. Szczególnie często w okresie paskiewiczowskim „znaczna bardzo liczba spisowych okazuje się niezdatnych do służby wojskowej dla braku członków u palcy rąk”.
Spotkawszy się z tym problemem, carski namiestnik w Królestwie Polskim postanowił wiosną roku 1848 formalnie (ponownie) przeciwdziałać próbom samookaleczenia. Wydano wówczas tzw. uzupełnienie przepisów „o rozmyślnym kaleczeniu się spisowych i podejrzanych”.
W artykule pierwszym tego postanowienia zapisano: „Jeżeli spisowy okaleczy się przypadkowo, obowiązany jest natychmiast donieść o tym władzy miejscowej, to jest: w miastach prezydentom lub burmistrzom, po wsiach wójtom gmin lub sołtysom, którzy bezzwłocznie donieść ma o tym wójtowi, a w razie nieobecności tychże, oznajmic gospodarzowi domu , w którym jest zamieszkały, lub u którego pracuje i władzy miejscowej, najpóźniej w dniach 3ch od daty nastąpionego okaleczenia, stawiając przy tym świadków, jeżeli takowi byli obecni przy okaleczeniu się przypadkowym.
O kalectwach zdarzających się przypadkowo małoletnim i niedoszłym wieku spisowego rodzice tychże lub zastępujący ich obowiązani są w powyższym czasie czynić doniesienia, pod zagrożeniem zagrożenia ich o samowolne okaleczenie”
Paskiewicz przewidział oczywiście za samowolne okalecznie kary, które opisano w art. 5 postanowienia z wiosny 1848 roku. Czytamy tu: „Spisowy, który o okaleczeniu się swoim /…/ w ciagu trzech dni nie objawi, lub chociaż objawi, jednakże ludzie wiarygodni z miejsca w którym zamieszkuje, zeznają iż zadał sobie rozmyślnie kalectwo dla uniknienia służby wojskowej, z takim postąpić należy według przepisów o zadających sobie rozmyślnie kalectwo, oddając go pod śledztwo i sąd”
Przewidziano też nagrody dla donosicieli o samookaleczeniach. Pisz eo tym art. 5, gdzie możemy przeczytać, iż „Donoszący o spisowych zadających sobie rozmyślne kalectwo, którzy to udowodnią, otrzymają nagrodę z kasy powiatowej za asygnacją naczelnika powiatu za każdego w takiej ilości, jaka wyznaczona jest za ujęcie dezerterów i zbiegłych spisowych”.
Jak widać z powyższego, poza zbiegostwem i koniecznością ukrywania się wielu młodych mężczyzn w Królestwie Polskim okresu po roku 1831, moskiewski pobór przynosił ze sobą także dla polskiego społeczeństwa wymierne szkody zdrowotne. Otóż realizowana w Królestwie Polskim epoki paskiewiczowskiej polityka często poboru do wojska rosyjskiego prowadziła między innymi także i do znacznej degradacji stanu fizycznego społeczeństwa, a to wobec częstej praktyki samookaleczenia poprzez obcinanie sobie palców u rąk – co czyniło tych ludzi także w życiu cywilnym niezdolnymi do szeregu prac wymagających podstawowej chociażby zdolności manualnej.
@copyright Marek Rutkowski
Inne tematy w dziale Kultura
