Podwójne obywatelstwo w Polsce epoki paskiewiczowskiej

Decyzja Rady Administracyjnej z sierpnia 1832 roku o braku możliwości nabycia podwójnego obywatelstwa w drodze kupna ziemi

Podczas jednej z sierpniowych sesji roku 1832 rektywowanej w początkach epoki paskiewiczowskiej w Polsce Rady Administracyjnej zajęto się problemem prawnym, jaki postawił rezydent i konsul cesarsko-królewski w Wolnym Mieście Krakowie - radca stanu Zarzecki - w zakresie możliwości wizowania paszportów należących do tzw. dwupaństwowców. Jako konsul polski w Krakowie spotykał się bowiem Zarzecki z koniecznością dawania wiz (w oryginale „wizowania”) paszportów wystawianych przez Rząd Tymczasowy obywatelom Królestwa Polskiego, których władze warszawskie, na mocy Traktatu Wiedeńskiego z 3 maja 1815 roku, uważały za osoby posiadające podwójne obywatelstwo.

Konsul Zarzecki, z obawy przed możliwością zaistnienia nadużyć wynikających z ewentualnego nieprawidłowego interpretowania art. 18 traktatu z maja 1815 roku, w specjalniej odezwie z maja 1832 roku zażądał od władz warszawskich klarownego sprecyzowania „/.../ o duch tegoż artykułu, a mianowicie, czyli nabycie własności przez kupno, daje nabywcy prawo poddanego dwurządowego?”.

Rozwijając tę kwestię, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego w sierpniu 1832 roku (w tej samej dacie, kiedy odbyło się, dotyczące m.in. tej kwestii posiedzenie Rady Administracyjnej) przedstawiła swoją opinię. Wynikało z niej, iż art. 18 Traktatu Wiedeńskiego stanowił klarownie o stawaniu się "poddanym podwójnego obywatelstwa" każdego, kto w okresie ratyfikacji tegoż traktatu posiadał własność w jednym z państw podpisujących wskazany traktat, a następnie stawał się właścicielem posiadłości na terytorium innego państwa traktatowego. Dotyczyło to jednak - według ministerstwa - wyłącznie sukcesji, zapisu, darowizny, ewentualnie małżeństwa, a „/..../o kupnie zaś [traktat] nie wspomina[ł]”.

Wobec powyższego KRSWDiOśP dochodziła do konkluzji, iż trzymając się ducha i litery Traktatu Wiedeńskiego, a szczególnie w nawiązaniu do art. 18 tegoż traktatu, „/.../ przez nabycie nikt różnorządnym poddanym stać się nie może”.

Opierając się zatem o wskazane stanowisko KRSWDiOśP, Rada Administracyjna swojej sesji z sierpnia 1832 roku zgodziła się z opinią ministerialną, nakazując zarazem Komisji Rządowej przesłanie konsulowi Zarzeckiemu zgodnej z przyjętym już stanowiskiem odpowiedzi formalnej.

Jak się wydaje, powyższe rozwiązanie miało in spe zabezpieczać władze paskiewiczowskie przed infiltracją emigrantów / obywateli innych dzielnic Polski na terytorium Królestwa oraz przed zwiększeniem możliwości podróżowania samych obywateli Królestwa Polskiego. Głównym zaśmotywem postanowienia Rady Administracyjnej z sierpnia 1832 roku mogło być (i zapewne było) ogólne zwiększenie odcięcia kraju od kontaktów z zagranicą.