Opór mieszkańców Królestwa wobec wprowadzenia nowych rozwiązań prawnych w funkcjonowaniu edukacji elementarnej po upadku Powstania Listopadowego
Działalność szkół elementarnych w Króestwie Polskim epoki kontytucyjnej była w znacznym stopniu finansowana ze składek przeznaczanych na ten cel przez tzw. osoby stowarzyszone (lokalnych mieszkańców). Tę właśnie sytuację władze ministerialne okresu paskiewiczowskiego (KRSWDiOśP uznawały za główną przyczynę, iż zarówno personel, jak i uczniowie szkół elementarnych Królestwa musieli być szczególnie narażeni na„/.../ szkodliwy wpływ okoliczności krajowych”.
Zaznaczano, iż zgodnie z istniejącymi w okresie przedpowstaniowym przepisami, tak sama wewnętrzna struktura organizacyjna jak i zakres uposażenia szkół elementarnych w zasadzie w całości zależała od intencji i działań lokalnych właścicieli dóbr ziemskich oraz współdziałania miejscowych dozorów szkolnych. Takie postawienie sprawy oznaczało, iż popowstaniowe władze Sekcji Oświecenia KRSWDiOśP uznawały wpływ, wywierany na szkoły elementarne przez lokalne środowisko samorządowe jako zjawisko o charakterze zdecydowanie negatywnym.
Sytuację zmieniło dopiero „/.../usuniecie tych przeszkód i przyprowadzenie szkół elementarnych tego stopnia do porządku i zakresu naukowości, jakiego właściwsze a zarazem nader ważne ich przeznaczenie we względzie religijno-moralnej [naprawy?] ludu wymaga”. Cel ten stanowił w początkach okresu paskiewiczowskiego bodajże jeden z najważniejszych wyznaczników ogólnego kierunku postępowania ówczesnej władzy edukacyjnej. Wprowadzenie odpowiednich zmian wiązało się z koniecznością przezwyciężenia licznych przeszkód i utrudnień w ich faktycznej realizacji. Powodem były tu przede wszystkim ogromne koszta przeprowadzanej reorganizacji szkolnictwa elementarnego.
Inną przyczyną pojawiania się przy reorganizacji systemu nauczana elementarnego znacznych trudności było też niejednokrotnie „/.../wsteczne częstokroć działanie samych mieszkańców”. KRSWDiOśP przypisywała pojawienie się znaczącej niechęci społecznej do akceptacji wprowadzanych zmian brakiem odpowiedniego wyrobienia świadomościowego i niezrozumieniem intencji, „starającego się” o ogólną korzyść społeczną rządu.
W praktyce okazywało się, iż obywatele Królestwa niejednokrotnie uchylali się w pierwszej połowie lat trzydziestych od ponoszenia obciążeń finansowych, związanych z działalnością zreorganizowanych szkół elementarnych, doprowadzając tą drogą do pojawienia się znacznych opóźnień w realizacji postawionych przez władze rządowe celów. Ministerstwo oceniało też, iż w zaistniałych okolicznościach jedynie stałe i wytrwałe wdrażanie postanowień ogólnorządowych mogło gwarantować sukces w zakresie uzyskania sprawnego funkcjonowania, działających już na nowych zasadach szkół elementarnych Królestwa Polskiego.
Po ogłoszeniu części drugiej (drugiego tytułu) nowej ustawy szkolnej oraz po wprowadzeniu w życie instrukcji dotyczących zarówno jej zakresu ekonomicznego, jak i stricte naukowego władze KRSWDiOśP zarządziły szczegółową weryfikację stanu znacznej ilości z istniejących w Królestwie szkół elementarnych. Uzyskane w ten sposób spostrzeżenia i uwagi posłużyły następnie do przeprowadzenia zmian (zgodnie z terminologią używaną przez KRSWDiOśP: „ulepszeń”) w zakresie: a) uposażenia materialnego szkół tego właśnie typu, b) rewindykacji należnych tym placówkom szkolnym funduszy, c) naprawy zniszczonych oraz wybudowania wciąż jeszcze potrzebnych budowli szkolno-elementarnych, d) ustanowienia w pełni nowych Stowarzyszeń Szkolnych.
@copyright Marek Rutkowski
Inne tematy w dziale Kultura
