W okresie emiędzypowstaniowym, na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych XIX wieku rządzący samodzielnie w podbitym Krółestwie Polskim feldmarszałek Iwan Paskiewicz miał otrzymywać prośby od obywateli Królestwa w zakresie umieszczenia synów polskiej szlachty w „wojenno-naukowych zakładach” Cesarstwa Rosyjskiego.
Analizując problem Paskiewicz zauważył, iż ojcowie i krewni często starają się o umieszczenie polskiej młodzieży już po osiągnięciu przez nią wieku, „/…/w którym, aby przyjęta być mogła do pomienionych zakładów, a szczególniej do pułku szlacheckiego, wypada zdawać trudny z wyższych nauk examen”.
W tej sytuacji - jak zauważał namiestnik carski - niekiedy się zdarzało, iż wysyłana z Królestwa do St. Petersburga z przeznaczeniem do pułku szlacheckiego młodzież, nie będąc w stanie zdać tam egzaminów, bywa odsyłana z powrotem do kraju. Taka sytuacja powodowała zarazem niepotrzebne, spore wydatki ze strony Skarbu Króelstwa.
Iwan Paskiewicz zaproponował zatem aby przedstawić do publicznej wiadomości poprzez druk w dziennikach gubernialnych i wychodzących periodykach szczególowy program egzaminu obowiązującego przy wstępie do tzw. pułku szlacheckiego wojenno-naukowych zakładów Petersburga. Jednocześnie miano przedrukować skład przedmiotów wykładanych w cesarskim korpusie paziów, we wszystkich korpusach kadeckich i w pułku szlacheckim.
W początkach roku 1842 Paskiewicz polecił zarazem podać do wiadomości wszystkich, którzyby wyrażali chęć wysłania swoich synów czy krewnych do wojenno- naukowych zakładów Cesarstwa Rosyjskiego, aby najpierw (wstępnie) udawali się z nimi do lokalnego gimnazjum gubernialnego celem przeprowadzenia stosownego egzaminu według wydrukowanego programu.
Po uzyskaniu tam świadectw o „należytym usposobieniu”, zaświadczenia takie miały być załączone - wraz z innymi dowodami – do próśb o przyjęcie danego dziecka do instytutów „wojenno-naukowych” w St Petersburgu. Paskiwicz wyraźnie przy tym zaznaczał, iż może jedynie chodzić o młodzieńców w wieku lat 13, /…/lub bliskich dojścia tego wieku”.
W dniu 10/22 stycznia 1842 roku Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych Duchownych i Oświecenia Publicznego wydała reskrypt w tej kwestii, o nr 22495/ 41025. W resktypcie wydanym do powszechnej wiadomości zaznaczono zarazem, iż namiestnik Paskiewicz zlecił kuratorowi Warszawskiego Okręgu Naukowego wydać stosowne rozporządzenie aby na terenie gimnazjów gubernialnych „/…/słuchano niezwłocznie rzeczoną młodzież egzaminów wedle programu i wydawano jej stosowne świadectwa”.
Poprzez wprowadzenie wskazanych, publikowanych w styczniu roku 1842, obostrzeń w ewentualnym ekspediowaniu polskich dzieci do szkół militarnych Cesarstwa Rosyjskiego, carski namiestnik uzyskiwał kilka ważnych korzyści.
Formalnie oczywiście najważniejsza korzyść polegała na ewentualnym uchronieniu Skarbu Królestwa od niepotrzebnych wydatków, związanych z ekspediowaniem kandydatów na słuchaczy szkół militarnych, których – po ewentualnym niezdaniu przez nich egzaminu wstępnego, należało odesłać na koszt Królestwa do domu.W praktyce jednak takie sytuacje zdarzały się nieczęsto, a zatem nie o to musiało tu naturalnie chodzić.
Większe znaczenie miała możliwość dokładnego selekcjonowania ewentualnych kandydatów do szkól militarnych Petersburga pod kątem ich „należytego usposobienia”, jak też - przede wszystkim – wskazanie na potrzebę wysyłania do Rosji dzieci w wieku lat 13, względnie zbliżonym in minus, co dawałoby oczywiście większą możliwość ich wynarodowienia.
@copyright Marek Rutkowski
Inne tematy w dziale Kultura
