80 lat temu państwo polskie liczyło około dwudziestu lat, było bardzo młode. Dziś jest oczywiste, że znajduje się ono na politycznej mapie Europy. W okresie międzywojennym Europejczycy za normalną uważali sytuację sprzed I wojny światowej, kiedy państwa polskiego nie było. Nie tylko Niemcy i Sowiety (Rosja), ale także gdzie indziej, np. w Czechach, wyrażano pogląd, że II RP jest „państwem sezonowym”, czymś nienormalnym, jakimś kaprysem losu – i że szybko przestanie istnieć. W Polsce obawiano się, że może dojść do konfliktu, na przykład z Niemcami, który jako kraj słabszy Polska przegra, a Europa uzna, że państwa polskiego nie ma i wszystko „wraca do normy”.
Józef Piłsudski i jego współpracownicy poszukiwali rozwiązań, które nawet w najgorszych warunkach zapewnią istnienie państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego. Starano się o dobre relacje z mocarstwami zwycięskimi w I wojnie światowej tworzącymi porządek wersalski zdając sobie sprawę, że one rozstrzygnęły o obecności Rzeczypospolitej w ustanowionym ładzie międzynarodowym. Dlatego też Polska zagrożona od strony Rosji i Niemiec starała się chronić się przed tymi zagrożeniami utrzymując związki sojusznicze z mocarstwami zachodnimi. Piłsudski prowadząc politykę balansowanie między Niemcami a Rosją zalecał współpracownikom, aby w chwili, gdy stanie się to niemożliwe „podpalili świat”. Strategicznym celem Polski było niedopuszczenie do sytuacji, by doszło do konfliktu lokalnego w rezultacie którego Niemcy, lub Rosja mogłyby przy aprobacie Londynu i Paryża zlikwidować państwo polskie. Wojna w której Anglia i Francja zmierzyłyby się z wrogiem atakującym Polskę taką perspektywę przekreślały. Dlatego wypowiedzenie wojny Niemcom 3 września 1939 r. przez Francję i Wielką Brytanię oznaczało, że Polska swój najważniejszy cel strategiczny osiągnęła.
Państwo
Ostatnim dokumentem państwowym podpisanym przez marsz. Piłsudskiego tuż przed śmiercią była konstytucja RP z kwietnia 1935 r. Po przewrocie majowym 1926 r. Piłsudski nakazał podjęcie prac nad przebudową ustroju państwa. Marszałek interesował się tymi pracami, ale nie ponaglał prawników pracujących nad nową konstytucją. Dlatego finał prac miał miejsce dopiero w 1934 r. W tym okresie ciężko chory Piłsudski nie zajmował się kwestiami ustrojowymi, ale zarówno kierujący komisją konstytucyjną Walery Sławek, jak i referent generalny komisji Stanisław Car (prawnik do lat współpracujący z Piłsudskim) podkreślali, że projekt konstytucji zawierał „postulaty Komendanta”. W konsekwencji przyjęto model ustrojowy przyznający prezydentowi nadrzędną pozycję nad pozostałymi organami państwa, które podlegały jego zwierzchnictwu. Prezydent – zapisano – stoi na czele państwa, w jego osobie „skupia się jednolita i niepodzielna władza”. Prezydent posiadał uprawnienia osobiste (prerogatywy), bez wymogu ich kontrasygnowania oraz uprawnienia zwykłe (wymagające kontrasygnaty premiera i ministra). Do prerogatyw należało m.in. powoływanie rządu i wskazywanie swego następcy, gdyby nie było możliwości przeprowadzenia wyborów, np. w czasie wojny. Było to rozwiązanie dalekowzroczne bowiem pozwalało zachować państwo jako podmiot prawa międzynarodowego także w sytuacji, gdyby jego terytorium było okupowane przez agresora.
1935 Prezydent Ignacy Mościcki podpisuje konstytucję kwietniową.
1990 Ostatni prezydent II RP Ryszard Kaczorowski wraca z konstytucją do kraju.
Już w trakcie kampanii w Polsce Stalin opowiedział się za całkowitą likwidacją państwa polskiego. W depeszy ambasadora Niemiec w Moskwie von Schulenberga z 25 września czytamy: „[…] o godz. 20 Stalin oświadczył co następuje: przy ostatecznym uregulowaniu kwestii polskiej trzeba unikać wszystkiego, co w przyszłości może spowodować zadrażnienia między Niemcami a Związkiem Sowieckim. Z tego punktu widzenia uważa on za niesłuszne pozostawienie niepodległej resztki państwa polskiego”. Według władz ZSRR państwo polskie miało na zawsze zniknąć z mapy Europy. Do tego zdania przychylił się Hitler i Niemcy podjęły liczne starania nakłaniające władze rumuńskie do internowania władz RP, co miało uniemożliwić im funkcjonowanie i skutkować likwidacją państwa polskiego. Jak się jednak okazało internowaniu władz RP przez Rumunów nie przekreśliło podstaw prawnych polskiej państwowości. Po internowaniu pozbawiony swobody działania prezydent Ignacy Mościcki przekazał swój urząd zgodnie z konstytucją wskazanemu przez siebie następcy. Tym samym ciągłość prawna państwa polskiego została zachowana. Mimo klęski i okupowania terytorium II RP państwo polskie istniało a Niemcy i Sowieci dążący do jego likwidacji nie osiągnęli swego celu.
Konspiracja
Józef Piłsudski, tworząc w czasie zaborów formacje zbrojne do walki o niepodległość, musiał posłużyć się konspiracją. Pomocne okazały się doświadczenia uzyskane w czasie Powstania Styczniowego 1863 r. Piłsudski je analizował i zwracał uwagę nie tylko na aspekty wojskowe konspiracji, ale także na kwestie polityczne, w tym zorganizowane wówczas państwo podziemne. Wskazywał na fenomen „rządów powstańczej pieczątki”. Pisał: „Gdym czytał, gdym szukał, gdym badał, natrafiałem powoli na to, co ten ruch cały trzymało tak długo.[…] W roku 1863 istniał taki symbol, który silnie, ba – nieraz wszechwładnie panował nad ludźmi. Była nim pieczęć – pieczęć Rządu Narodowego”. Ten wzór państwa podziemnego został zastosowany po wrześniu 1939 r.
Aktywność ruchu tworzonego przez Piłsudskiego nawiązującego do Powstania Styczniowego była kontynuowana w akcjach Organizacji Bojowej PPS, w konspiracji związków strzeleckich i wreszcie w utworzonej Polskiej Organizacji Wojskowej, która w latach 1918–1920 stanowiła sprawny instrument rozpoznania i dywersji na zapleczu frontów na których Wojsko Polskie toczyło boje. Szczególnie skuteczną okazała się działalność POW w czasie wojny z bolszewikami na terenie Białorusi i Ukrainy.
Kierując się tym po odzyskaniu niepodległości Piłsudski uznał za niezbędne przeniesienie doświadczeń z walki konspiracyjnej do struktur organizowanej obrony odradzającego się państwa polskiego. Przewidywał, że w razie kolejnej wojny działania zbrojne podejmie nie tylko regularna armia, ale też specjalna formacja, zdolna do przeprowadzania akcji sabotażowo-dywersyjnych na tyłach wroga w razie, gdyby zdołał on zająć terytorium RP.
Po przewrocie majowym 1926 r. marszałek Piłsudski nakazał rozwinąć stosowne prace organizacyjne. W kwietniu 1929 r. w Oddziale II Sztabu Głównego WP utworzono specjalną komórkę, Ekspozyturę Nr 2, którą do wybuchu wojny w 1939 r. kierował 
wybitny ekspert działań specjalnych mjr Edmund Charaszkiewicz. Utworzono też Samodzielne Referaty Informacyjne przy Dowództwach Okręgów Korpusu i powołano Inspektorów Terenowych ukrytych na etatach Komendy Głównej Związku Strzeleckiego. Do obowiązków terenowych przedstawicielstw należało założenie na wyznaczonym terenie siatki przyszłej dywersji, która podlegała Oddziałowi II. Wykonywane zadania dyktowały oficerom konieczność kamuflowania wojskowego charakteru służby cywilnymi zajęciami. Stosowano wówczas różne formy: fikcyjne przenoszenie w stan nieczynny, takież zwolnienie z wojska, oddelegowanie do ministerstw Spraw Zagranicznych i Spraw Wewnętrznych, do Związku Strzeleckiego itp. W rzeczywistości oficerowie przesunięci do służby cywilnej mieli zagwarantowane pełne świadczenia finansowe związane ze stanowiskiem etatowym i funkcją wojskową i nadal pozostawali w służbie.
Ekspozytura podlegała bezpośrednio szefowi Oddziału II, a jej organizacja i zadania regulowane były odrębnymi tajnymi zarządzeniami. Jako wzór działania dla przewidywanych grup dywersyjnych przyjęto „Grupę Wawelberg”, oddział przeznaczony do działań specjalnych w czasie Powstań Śląskich. Był to zespół bojowy zorganizowany przez kpt. Tadeusza Puszczyńskiego, byłego legionistę (używał pseudonimu „Konrad Wawelberg”). Grupa Destrukcyjna „Wawelberga” wykonała wiele udanych akcji dywersyjnych, głównie na liniach kolejowych, i cieszyła się opinią „piekielnie skutecznej dywersji”. 
Początkowo budowano sieć grup dywersyjnych, które w razie wybuchu wojny miały działać na terenie Wolnego Miasta Gdańsk i na terenach przygranicznych po stronie niemieckiej (Śląsk Opolski, Warmia, Mazury), a także czeskiej (Śląsk Cieszyński, Ruś Podkarpacka) i litewskiej (Kowieńszczyzna). Grupy tworzono pozyskując chętnych wśród mieszkających tam Polaków.
W kwietniu 1934 r. ministrowie spraw zagranicznych (Józef Beck) i wojskowych (marszałek Piłsudski) polecili, aby ppłk Józef Englich, szef Oddziału II SG WP, i Wiktor Tomir Drymmer, Dyrektor Departamentu Konsularnego MSZ, powołali zakonspirowany Komitet Siedmiu (K-7) do koordynowania przyszłej działalności dywersyjnej. Dwa lata później powołano w Oddziale II Wydział ds. Wywiadowczo-Dywersyjnych, który miał być odpowiedzialny za przeprowadzanie akcji na tyłach wroga.
Marszałek Piłsudski osobiście interesował się tymi pracami. Po jego śmierci w maju 1935 r. ta działalność przebiegała przy akceptacji i wsparciu nowego Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych gen. Śmigłego-Rydza. Była elementem przygotowań obronnych planowanych na czas spodziewanego konfliktu z Niemcami.
W 1938 r. zajęto się tworzeniem sieci grup dywersyjnych przeznaczonych do wykorzystania na niemieckich tyłach. Pojawiła się też koncepcja tworzenia oddziałów partyzanckich na terenach okupowanych przez wroga. W ten sposób doszło do utworzenia tajnej struktury zbrojnej nazwanej dywersją pozafrontową.
W marcu 1939 r. dywersję określono – jak wspomina jeden z jej organizatorów mjr Feliks Ankerstein – „drugą bronią Naczelnego Wodza”, obok armii regularnej. Marszałek Śmigły przewidywał wykorzystanie dywersji do działań na terenach okupowanych przez wroga.
Wiosną 1939 r. prace zintensyfikowano. Uruchomiono tajne szkolenie przyszłych dywersantów. Ocenia się, że do połowy września 1939 r., a więc także w czasie działań wojennych, przeszkolono kilka tysięcy osób. Tworzono trzy- i pięcioosobowe patrole oraz większe kilkunastoosobowe grupy bojowe. Na terenie kraju rozmieszczono zakonspirowane magazyny broni i materiałów wybuchowych.
W tym czasie także Brytyjczycy uznali za istotne działania dywersyjno-sabotażowe, gdyby wyspy brytyjskie znalazły się pod okupacją niemiecką. Z czasem w Anglii utworzono Special Operations Executive, SOE (Kierownictwo Operacji Specjalnych) – tajną agencję rządową, której zadaniem było m.in. prowadzenie dywersji, koordynacja działań politycznych i propagandowych, wspomaganie ruchu oporu w okupowanych państwach Europy w czasie II wojny światowej. Szczególną rolę odgrywała współpraca SOE z polskim podziemiem.
W czerwcu 1939 r. do Warszawy przybyła misja brytyjskich ekspertów od działań specjalnych, która przedtem zaznajomiła się z sytuacją w państwach bałtyckich i w Rumunii. Okazało się, że Polacy wyróżniali się pod względem zaawansowania planów działań dywersyjnych. Brytyjczycy stwierdzili, że zostały one uwzględnione w planie obrony kraju. Z uznaniem potraktowano efekty wspólnej pracy wojska (Oddziału II) i MSZ. Okazało się, że prace w Polsce przebiegały nieomal identycznie jak w Anglii. Głównym zagadnieniem w obu krajach była kwestia działań na wypadek okupacji części lub całości kraju.
Po wybuchu wojny 1 września 1939 r. siatki dywersji pozafrontowej podjęły działalność. Z czasem pod własnymi nazwami, jako oddzielne formacje zbrojne, np. na terenie Prus Wschodnich była Tajna Organizacja Konspiracyjna, która wysadzała słupy wysokiego napięcia, niszczyła tory kolejowe. Na Śląsku podobną akcję prowadziła Grupa Przemysłowa, która po pewnym czasie weszła w skład Organizacji Orła Białego, też utworzonej na bazie dywersji pozafrontowej. Na Śląsku Cieszyńskim siatka dywersji pozafrontowej działała jako Organizacja Bojowa (utworzona jeszcze w maju 1939 r.). Natomiast na Pomorzu Gdańskim na bazie dywersji pozafrontowej powstała organizacja „Grunwald”. Takich organizacji było kilkanaście.
16 września 1939 r. marsz. Śmigły-Rydz wydał rozkaz utworzenia ogólnopolskiej organizacji konspiracyjnej do walki zbrojnej z okupantem niemieckim. Miała nią być Tajna Organizacja Wojskowa. Mimo wkroczenia Sowietów została ona powołana 17 września 1939 r. TOW ze względu na wyszkolone kadry oraz przejęcie znacznej części zorganizowanej sieci terenowej dywersji pozafrontowej (w tym jej magazynów broni), była dobrze przygotowana do działań. Niestety paraliż działań II Oddziału w następstwie akcji opozycji, która przy wsparciu strony francuskiej przejmowała władzę sprawiły, że TOW nie zdołała w pełni podjąć planowanej działalności
Jednak marszałek Śmigły nie zrezygnował z stworzenia konspiracji. Wkrótce doszło do powołania ogólnopolskiej organizacji, skupiającej struktury konspiracyjne utworzone głównie na bazie grup dywersji pozafrontowej w ramach Służby Zwycięstwa Polski (SZP). Rozkazy w tej sprawie marsz. Śmigły-Rydz wydał już w trakcie internowania na terenie Rumunii.
26 września 1939 r. w Dowództwie Obrony Warszawy zapadła decyzja o kapitulacji. W tym samym dniu na znajdującym się pod niemieckim ostrzałem Polu Mokotowskim wylądował bombowiec „Sum”. Samolot został porwany przez polskich pilotów z rumuńskiego lotniska w Bukareszcie. Akcję przeprowadzono w porozumieniu z internowanym Naczelnym Wodzem. „Sumem” przyleciał do Warszawy wysłannik marsz. Śmigłego mjr Edmund Galinat. Miał on podpisany in blanco rozkaz Marszałka o mianowaniu pierwszego dowódcy konspiracyjnych sił zbrojnych przyszłego Polskiego Państwa Podziemnego. Marszałek Śmigły-Rydz polecił Galinatowi, aby przekazał ten rozkaz pierwszemu spotkanemu generałowi wywodzącemu się z Legionów i posiadającemu doświadczenie konspiracyjne.
W tym czasie decyzję o przejściu do konspiracji podjął zastępca dowódcy obrony Warszawy gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. Generał był w Legionach (dowodził pułkiem) i konspirował w latach 1918–1919, będąc w Polskiej Organizacji Wojskowej. Po wojnie 1920 r. jako jeden z najmłodszych pułkowników w Wojsku Polskim uzyskał awans generalski. Był bardzo wysoko oceniany przez marsz. Piłsudskiego. Spełniał wszystkie wymagania określone przez marsz. Śmigłego-Rydza. Major Galinat przekazał rozkaz Naczelnego Wodza gen. Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu, który natychmiast (27 września) powołał organizację pod nazwą „Służba Zwycięstwu Polsce”. Wraz z tym zaprzysiągł grupę oficerów tworzących dowództwo organizacji. Jednym z pierwszych zaprzysiężonych był płk Stefan Rowecki, były dowódca Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, mianowany przez Karaszewicza-Tokarzewskiego szefem sztabu SZP.
Internowanie władz polskich w Rumunii, w tym Naczelnego Wodza i przejecie przez antysanacyjna opozycję (gen. Władysław Sikorski) władzy spowodowało zamieszanie w relacjach między ośrodkiem rządowym a konspiracją w kraju. Sikorski nie miał zaufania do powołanego przez marszałka Śmigłego kierownictwa SZP. Jednak mimo tego działalność konspiracyjna ruszyła i z czasem, po przekształceniu SZP w Związek Walki Zbrojnej, na tej bazie powstała Armia Krajowa, a jej pierwszym dowódcą został awansowany na generała Stefan Rowecki.
Władysław Jan Jasiński, ps. Jędruś, nauczyciel, harcerz, przywódca Związku Strzeleckiego, oficer przysposobienia wojskowego, przeszkolony w zakresie dywersji pozafrontowej do zadań specjalnych na tyłach wroga. Założyciel i dowódca oddziału partyzanckiego "Jędrusie".
Utworzenie w warunkach okupacji, w podziemiu, kilkuset tysięcznej armii, stanowiącej część podległych władzom polskim sił zbrojnych było wyczynem niebywałym. Trudno jednak przyjąć, że zbudowanie tak potężnej struktury to dzieło przypadku, czy też jakaś improwizacją ludzi, którzy po wrześniu 1939 r. chcieli kontynuować walkę zbrojną z okupantami. Jest oczywiste, że bez pracy wykonanej w Polsce przed wybuchem wojny i bez działań podejmowanych bezpośrednio przez marszałka Śmigłego powstanie konspiracji zbrojnej w okupowanym kraju byłoby co najmniej trudne.
Wojsko
Władze RP będąc koalicjantem Anglii i Francji chciały kontynuować walkę z Niemcami. Uwzględniając przegraną na terenie Polski przewidziały tworzenie sił zbrojnych poza granicami kraju, na uchodźstwie. Z tego względu w polskim MSZ i w dowództwie wojskowym jeszcze przed wybuchem wojny powstał zamiar sformowania jednostki Wojska Polskiego we Francji.
W kwietniu 1939 r. w ambasadzie polskiej w Paryżu opracowano projekt utworzenia dywizji wraz z niezbędnymi oddziałami wsparcia; oceniano wówczas, że we Francji zdolnych do służby wojskowej będzie 60–70 tys. Polaków. Ponadto sądzono, że można będzie pozyskać 30 tys. Polaków z Belgii i nawet do 170 tys. z Kanady (większość z nich miała polskie obywatelstwo). Była to baza ludzka do sformowania nie tylko dywizji, ale całej armii. Projekt ambasady zyskał aprobatę marszałka Śmigłego i placówki dyplomatyczne ogłosiły nabór ochotniczy do wojska starając się o zawarcie umowy z Francuzami, która umożliwiłaby przeprowadzenie poboru.
W maju 1939 r., w czasie rokowań nad polsko-francuską konwencją wojskową strona polska zgłosiła zamiar sformowania wspomnianej dywizji. 16 maja władze francuskie wyraziły aprobatę, aby 25 tys. zmobilizowanych we Francji Polaków znalazło się w szeregach polskiej dywizji. Sztab Główny WP zadeklarował, że na potrzeby realizacji projektu wyśle generała przewidzianego na dowódcę dywizji oraz grupę oficerów i podoficerów, strona francuska miał wskazać miejsce formowania jednostki. 
Polska przed wybuchem wojny zakupiła 150 francuskich myśliwców Morane-Saulnier MS.406. Nie dotarły one do Polski. Na takich samolotach polscy lotnicy latali później we Francji.
Opóźnienia przy podpisaniu porozumień politycznych sprawiły, że umowę o sformowaniu dywizji zawarto już po wybuchu wojny, 9 września, natomiast protokół wykonawczy umowy podpisano 21 września. Jego postanowienia wskazywały, że strona polska zapowiadała organizowanie jednostek Wojska Polskiego w większym wymiarze. Na początku października 1939 r. opracowano plan odbudowy polskich sił zbrojnych na Zachodzie. Przewidywano utworzenie 4 dywizji piechoty (2 korpusy), jednostki pancernej, w sile co najmniej brygady oraz 15–20 eskadr lotniczych. Częścią PSZ była też Marynarka Wojenna, niszczyciele wysłane na Zachód przed wybuchem wojny, dwa okręty podwodne, które przedarły się z Bałtyku i zmobilizowane statki Polskiej Marynarki Handlowej, które na polecenie władz polskich schroniły się w portach angielskich i francuskich jeszcze przed wybuchem wojny.
Rozkaz marsz. Śmigłego nakazujący wojskom wycofywanie się do Rumunii i na Węgry sprawił, że pojawiły się nowe możliwości kadrowe przy formowaniu armii na Zachodzie. W Rumunii znalazło się 30 tys. żołnierzy i 20 tys. cywilów (w poważnej części rezerwistów lub w wieku poborowym). Na Węgrzech było ponad 40 tys. żołnierzy. Dużą grupę stanowił personel lotniczy (10 tys., w tym 1,5 tys. oficerów). Byli też pancerniacy (brygada gen. Stanisława Maczka) i sporo oficerów starszych, sztabowców.
Ze względu na postawę Rumunii, która ulegała naciskom niemieckimi i sowieckim, sporym problemem było przetransportowanie tych ludzi do Francji. Do tego tworzący nowy rząd RP obóz przeciwników sanacji blokował ewakuację wojskowych, którzy byli uważani za piłsudczyków, w praktyce obejmowało to wszystkich wyższych oficerów. Pozostawiwszy na boku walkę o władzę przeciwników sanacji można jednak stwierdzić, że możliwości wojskowe uruchomione na terenie Francji przez Śmigłego-Rydza wskazywały, że powstanie tam licząca się polska siła zbrojna.
10éme Brigade de cavalerie blindée, czyli odtworzona 10 brygada kawalerii pancernej gen. Stanisława Maczka.
Kierowanie wysiłkiem zbrojnym w warunkach okupacji terytorium kraju przez wroga jest niezwykle trudne. W tym stanie rzeczy opuszczenie terytorium RP przez prezydenta i rząd w 1939 r. stawało się koniecznością (po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 r. rząd sowiecki został ewakuowany do Kujbyszewa oddalonego o 3 tys. km od Moskwy).
Kwestia przeniesienia władz RP na terytorium Francji, pojawiła się jako propozycja zgłoszona ministrowi Beckowi przez ambasadora Francji Noëla już 9 września 1939 r. Ambasador wskazywał, że należy zastosować tzw. precedens belgijski z okresu I wojny światowej. Według tego wzoru, przekonywał ambasador Francji, powinny postąpić polskie władze. (3 sierpnia 1914 r. Niemcy wypowiedziały wojnę Francji i następnego dnia wojska niemieckie zaatakowały Belgię. Armia belgijska zaskoczona atakiem broniła się przez 10 dni i wycofała się na terytorium Francji. Wraz z wojskiem ewakuowały się władze państwowe. Belgia, mimo okupowania całego terytorium przez Niemcy, uczestniczyła nadal w wojnie jako sojusznik Anglii i Francji, członek Ententy.)
Minister Beck ze swej strony rozpatrywał ewentualność ewakuacji jako zasadną w miarę jak wojska niemieckie wdzierały się w głąb Polski. Po uzgodnieniach z prezydentem Mościckim, marsz. Śmigłym-Rydzem, premierem Składkowskim minister podjął rozmowy w tej sprawie ze stroną rumuńską. Otrzymał uroczyste zapewnienie Bukaresztu, że władze RP będą mogły skorzystać z prawa gościny, swobodnie przejechać przez terytorium Rumunii, wsiąść na pokłady angielskich i francuskich okrętów wojennych, które miały czekać w rumuńskich portach i udać się do sojuszniczej Francji.
Przekroczenie granicy rumuńskiej 17 września 1939 r., około północy, gdy wojska sowieckie były o kilkanaście kilometrów od miejsca pobytu polskich władz, było posunięciem zrozumiałym, ale było to też działanie wcześniej przemyślane. Z racji na wkroczenie Sowietów zmieniła się tylko sytuacja Naczelnego Wodza. Przedtem zakładano, że do Francji uda się prezydent i rząd, natomiast marsz. Śmigły pozostanie w kraju z walczącym wojskiem. Po wkroczenia wojsk sowieckich okazało się, że kontynuowanie działań przez polską armię regularną będzie niemożliwe. Natomiast pozostanie Naczelnego Wodza oraz jego sztabu w okupowanym kraju byłoby zachowaniem samobójczym. Marszałek Śmigły uznał, że względy natury państwowej nakazują także jemu udanie się do Francji. Marszałek uważał, że pozostaje mu: „dopilnowanie by zobowiązania wobec Polski zostały dopełnione i by doświadczenia Kampanii polskiej nie zostały zmarnowane. Byłem i jestem przekonany – wspominał Śmigły – że dokonać tego skutecznie mógł przede wszystkim ten rząd, który otrzymał zobowiązania sojuszników i który tę wojnę rozpoczął, tak jak właściwą ocenę wojny polsko-niemieckiej mogli dać tylko ci dowódcy, którzy tę wojnę prowadzili”.
Internowanie w Rumunii przekreśliło plany polskich władz. Naciski niemieckie i sowieckie na rząd rumuński zbiegły się w czasie z podobnymi zabiegami wychodzącymi z kręgów opozycji antysanacyjnej skupionej wokół gen. Władysława Sikorskiego i wspierających opozycję polityków francuskich. Po stronie francuskiej uznano, że pojawiła się okazja odsunięcia od władzy piłsudczyków, w tym zwłaszcza niezależnego i dlatego nielubianego w Paryżu ministra Becka. Francuzi chcieli też uniknąć spotkania z Beckiem i Śmigłym-Rydzem, zdając sobie sprawę, że musieliby tłumaczyć się z niewykonania zobowiązań sojuszniczych. Uzależnieni od Francuzów przeciwnicy sanacji, doszukujący się win po polskiej stronie, byli w Paryżu pożądanymi i wygodnymi partnerami. Francuzi więc głównie zadbali o to, aby w „rumuńskiej pułapce” zamknąć prezydenta i rząd oraz Naczelnego Wodza.
Sytuację w jakiej znalazły się władze RP charakteryzował Józef Beck: „Nie wchodząc w szczegóły sytuacji wytworzonej na terenie Rumunii, dzięki działaniom mocarstw wrogich, jak Niemcy i Rosja, mocarstwa sprzymierzonego Francji oraz czynników polskich szukających na tle wielkiego dramatu dziejowego rozgrywek wewnętrzno-politycznych pragnę stwierdzić, że z chwilą kiedy materialne przeniesienie najwyższych władz państwa polskiego na teren Francji zgodnie z zawartymi umowami okazało się niemożliwe, Prezydent RP w całkowitym porozumieniu z rządem internowanym nie wahał się przed zrzeczeniem się swej najwyższej godności i przekazaniem jej osobistości politycznej polskiej będącej na terenie Francji”. Minister dodawał: „Członkowie dawnego rządu RP, powiadomieni o tej decyzji Prezydenta bezzwłocznie podali się do dymisji, wyrażając hołd jego następcy, ponieważ praca ich od chwili przekroczenia granicy miała jedynie na celu niedopuszczenie do zniknięcia z zespołu aliantów władz państwa polskiego, jako reprezentacji tego państwa sprzymierzonego, które pierwsze poniosło najwyższe ofiary w obronie wspólnie wyznawanych idei”. Minister Beck podkreślał – „Nie było w rządzie RP nikogo, kto by sprawę swej osoby stawiał wyżej interesu państwa”.
Marszałek Piłsudski stworzył warunki, aby państwo polskie przetrwało w najtrudniejszych warunkach. Minister Beck i marszałek Śmigły uczynili co konieczne, aby powstały polskie siły zbrojne na Zachodzie i konspiracja zbrojna w okupowanym kraju. Skorzystali z tego później ich przeciwnicy polityczni wykorzystując dramat klęski 1939 r. aby odsunąć ich od sterów państwa. Tymczasem w świadomości wielu Polaków utrwalił się fałszywy obraz ministra Becka prowadzącego podobno fatalną politykę i „nieudolnego” marszałka Śmigłego, który rzekomo stchórzył i uciekł z pola walki. Do dziś czarna legenda przesłania fakty świadczące o postawie i zasługach piłsudczyków.
Szef sztabu Naczelnego Wodza w 1939 r. gen. Wacław Stachiewicz w swoich wspomnieniach stwierdza że marsz. Śmigły-Rydz: „Zawsze uważał, że walka Polski z Niemcami jest tylko wstępem do wojny, pierwszą fazą wojny koalicyjnej państw zachodnich i Polski z Niemcami i tylko w takiej wojnie oczekiwał zwycięstwa”. Odnosząc się do tego współcześni autorzy zauważają że: „Świadczyłoby to o niepospolitości umysłu marszałka i wielkim ciężarze odpowiedzialności, jaki świadomie wziął na swoje braki, zdając sobie sprawę, że na niego w przyszłości może spaść odium klęski za przegraną kampanię.” (Czesław Grzelak i Henryk Stańczyk („Kampania polska 1939 roku: początek II wojny światowej”, Warszawa 2005),
1940. Polska piechota będzie bronić Francji.
Inne tematy w dziale Kultura
