W 1996 r. współtworzyłem Akcję Wyborczą Solidarność i zorganizowałem Zespół Bezpieczeństwa Narodowego do opracowania programu w zakresie obronności. Mimo włączenia tego programu do postulatów wyborczych AWS nie znalazł on uznania w oczach szefa rządu AWS-UW Jerzego Buzka i popierającego politykę premiera przewodniczącego „Solidarności” Mariana Krzaklewskiego. Ministrami obrony zostali politycy, którzy nie rozumieli programu obronnego AWS i nie chcieli go realizować. Moje usiłowania wprowadzenia programu w życie napotkało na opór, niechęć, a nawet wrogość. Myślę, że takie też w istocie były powody ataku na mnie (zarzut rzekomej korupcji) i usuniecie w lipcu 2001 r. ze stanowiska sekretarza stanu w MON.
=======
Zespół Zadaniowy AWS ds. Polityki Obronnej
Celem pracy zespołu jest opracowanie części programu wyborczego AWS dotyczącej obronności kraju.
Dotychczasowe „reformy”, tworzenie nowych stanowisk i jednostek organizacyjnych na szczeblu centralnym MON nie pozwalają na podejmowanie od nowa kolejnych wielkich zamierzeń reorganizacyjnych. Trzeba opracować program usunięcia (zminimalizowania) bolączek w codziennym funkcjonowaniu resortu obrony, wojska i obronności. Punktem wyjścia jest obecny stan MON i Sił Zbrojnych RP i możliwości poprawy bez radykalnych zmian i znacznych nakładów finansowych. Należy oczywiście wskazać kierunki przyszłych ambitniejszych zmian i określić czas ich realizacji, jednak podstawą prac będzie zamiar uporządkowania obecnego stanu obronności RP w trakcie najbliższej kadencji sejmu (okres 1997-2001).
Problemy proponowane do opracowania:
1. Ludzie. Polityka personalna w armii, warunki służby, awansu, zarobki i opieka nad rodzinami żołnierzy ich uprawnienia i ewentualne przywileje. Emerytury wojskowe. Sytuacja żołnierza po przejściu do cywila: co zrobić, aby młodemu człowiekowi opłacała się służba w WP? Sytuacja żołnierza zawodowego po przejściu do rezerwy. Sprawa szkolnictwa wojskowego, stan, programy, metody nauczania.
2. Struktury. System kierowania obronnością i dowodzenia wojskami. Usprawnienie MON i dowództw. Rola Sztabu Generalnego, dowództw Rodzajów SZ, okręgów wojskowych i wojsk OT w siłach zbrojnych i systemie obrony państwa. Powiązanie układu militarnego z pozamilitarnym. Zagadnienie sojuszu NATO i samodzielności (samowystarczalności) obronnej RP. Zobowiązania w sferze organizacyjno-prawnej administracji i samorządów na rzecz obronności.
3. Finanse. Racjonalne wykorzystanie budżetu MON i innych nakładów na obronność. Sposoby finansowania zadań obronnych ze środków pozabudżetowych. Przemysł obronny, powiązanie z MON, możliwości uzdrowienia obecnego stanu. Handel sprzętem wojskowym i uzbrojeniem – świadczenia na obronność z tej działalności. Zobowiązania natury finansowej, materialne gospodarki, administracji i samorządów na rzecz obronności.
Proponowany tryb pracy Zespołu:
1. Zespół zostanie powołany w dniu 1 września 1996 r. Na swym posiedzeniu wybierze kierowników odpowiedzialnych za prace w wymienionych wyżej trzech grupach problemowych.
2. Pracami Zespołu kieruje organizator Zespołu, który powoła sekretariat roboczy dla technicznego zabezpieczenia pracy Zespołu.
3. Zespół dzieli się na komisje problemowe dla opracowania poszczególnych zagadnień.
4. Raz w miesiącu odbywa się zebranie plenarne Zespołu dla przyjęcia opracowań poszczególnych komisji.
5. Najpóźniej na 6 miesięcy przed spodziewanym terminem kampanii wyborczej kierownictwo Zespołu przedstawi propozycje programowe w zakresie polityki obronnej władzom AWS.
Ponadto przewiduje się zorganizowanie serii odczytów i wykładów dla członków Zespołu w celu przedstawienia aktualnego stanu obronności kraju i sił zbrojnych RP.
Część programu AWS dot. obronności
V. OBRONA NARODOWA
Interes narodowy Polski oznacza konieczność zabezpieczenia przed agresją i zachowanie suwerenności państwowej, zachowanie i wzbogacanie tożsamości narodowej, podnoszenia standardu życia obywateli oraz utrzymania stabilności politycznej w kraju i jego zewnętrznym otoczeniu. Podstawową gwarancję bezpieczeństwa narodowego Polski stanowić powinien wiarygodny Narodowy System Obronny Państwa obejmujący nowoczesne i dobrze dowodzone Siły Zbrojne RP oraz skutecznie zarządzane elementy militarnego i pozamilitarnego potencjału RP.
Głównym czynnikiem wyznaczającym skuteczność obronną Polski będzie członkostwo w NATO. Z dumą podkreślamy, że środowiska i ludzie tworzący dziś AWS byli tymi, którzy jako pierwsi formułowali potrzebę włączenia Polski do NATO. Robili wszystko, aby członkostwo to uzyskać. Ten postulat jest istotnym fragmentem programu wyborczego AWS i zostanie zrealizowany przez rząd AWS. Zadaniem zasadniczym będzie sprawne włączenie Polski i jej struktur wojskowych do Sojuszu oraz sprostanie czekającym nas wyzwaniom.
Członkostwo w NATO nie zwalnia Polski z obowiązku zmodernizowania armii, usprawnienia systemów dowodzenia i kierowania, unowocześnienia przemysłu obronnego. Te zdania są zapisane w programie wyborczym AWS opracowanym przez Zespół Bezpieczeństwa Narodowego AWS. Umożliwia on stworzenie skutecznego systemu obronnego.
Obrona militarna Polski nie może być improwizowanym zrywem podejmowanym dopiero w obliczu agresji. Jest ona podstawą trwałości państwowości polskiej umożliwiającą realizację pozostałych funkcji państwa w polityce zagranicznej i wewnętrznej.
Do głównych środków obrony gwarantujących Polsce bezpieczeństwo należą:
1. Duch i wola obrony społeczeństwa polskiego. Powszechne, obronne przygotowanie w zakresie walki zbrojnej i szeroko rozumianej obrony cywilnej.
2. Siły zbrojne, składające się z dwóch komponentów:
3. wojsk operacyjnych – mobilnej siły uderzeniowej;
4. wojsk obrony terytorialnej – masowej siły obronnej, będącej formą organizacji wojskowej społeczeństwa.
5. Wiarygodna strategia obronna – przygotowanie, powszechnej obrony narodowej o charakterze działań obronno-zaczepnych. Zespalająca manewrowo-uderzeniowe działania wojsk operacyjnych z działaniami w masowej skali obrony terytorialnej oraz przygotowanego i obronnie zorganizowanego społeczeństwa, w formie działań regularnych i nieregularnych, połączonych z powszechnym oporem niezbrojnym.
6. Działania nieregularne w masowej skali, jako podstawowa forma walki wojsk obrony terytorialnej z przeważającymi siłami agresora, polegająca na unikaniu czołowego, frontalnego starcia z silniejszym przeciwnikiem oraz atakowaniu z zaskoczenia, przy maksymalnym wykorzystaniu walorów obronnych terenu, słabych elementów w ugrupowania wojsk przeciwnika, w jego infrastrukturze wojskowej – logistyce, komunikacji, dowodzeniu itd.
7. Wykorzystanie walorów obronnych oraz przygotowanie obronne terytorium realizowane w ramach Operacyjnego Przygotowania Obszaru Kraju (OPOK) do obrony.
8. Pomoc innych państw – często określonej postanowieniami sojuszniczymi, dwu – lub wielostronnymi, w formie wsparcia politycznego i społecznego, restrykcji wobec agresora oraz dostaw uzbrojenia i środków zaopatrzenia, a także ograniczonych działań zbrojnych.
Wymienione środki właściwe dla obrony Polski ujęte w struktury organizacyjne i funkcjonalne powinny stanowić siłę obronną Polski – właściwą siłę militarną dla obrony państwa, stanowiącą przeciwieństwo siły ofensywnej, tworzonej przez agresora w celu wykonania uderzenia i wtargnięcia do innego państwa.
Siłę obronną III RP stanowić muszą:
1. Wojska operacyjne, komponent uderzeniowy i mobilny sił zbrojnych – ograniczony (układem CFE) co do liczby środków i żołnierzy (wysoki stopień uzawodowienia i nowoczesne uzbrojenie). Powinny być zdolne do działań w ramach operacji sojuszniczych NATO poza terytorium RP i do manewru na kierunki uderzenia agresora oraz wykonania przeciwuderzeń (kontruderzeń) w trakcie obrony kraju przed agresją.
2. Wojska obrony terytorialnej – masowy, oparty na przeszkolonych rezerwach, komponent sił zbrojnych, mobilizowany i wykorzystywany na miejscu (do obrony rejonu zamieszkania żołnierzy), uzbrojony w broń strzelecką, środki do zwalczania czołgów, samolotów i śmigłowców – nowoczesne przenośnie granatniki, rakiety przeciwpancerne i przeciwlotnicze. Wojska te muszą być zawczasu przygotowane m.in. do natychmiastowego – z chwilą wtargnięcia agresora – podjęcia działań nieregularnych w masowej skali.
3. Przygotowanie obronne całego społeczeństwa, instytucji i zakładów do wsparcia wysiłku wojsk oraz ratowania ludzi, dobytku i środowiska przed skutkami wojny, katastrof technicznych i klęsk żywiołowych. Tworzenie regionalnych Wspólnot Obronnych. Innym ważnym elementem tych przygotowań jest posiadanie odpowiedniego przemysłu obronnego i lotniczego, który będzie zdolny dostarczyć nowoczesnej broni i wyposażenia siłom zbrojnym RP.
4. Wykorzystanie i przygotowanie obronne terytorium. W tym do najpilniejszych zadań należy zaliczyć:
5. tworzenie obrony terytorialnej (terytorialnych organów dowodzenia – z przekształconych Wojewódzkich Sztabów Wojskowych , Wojskowych Komend Uzupełnień w Rejonowe Sztaby Wojskowe, Rejonowe Komendy OT oraz wojsk obrony terytorialnej;
6. zmianę charakteru obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej z długoterminowej 12 miesięcy na krótkoterminowe szkolenie podstawowe (3 miesiące) w jednostkach (ośrodkach) szkoleniowych OT;
7. podjęcie masowej produkcji, przez własny przemysł, przy współpracy z Zachodem (nowoczesnych, przenośnych środków przeciwpancernych, przeciwlotniczych i przeciwokrętowych;
8. obsadę wszystkich stanowisk dowódczych w wojsku oraz kierowniczych w MON przez oficerów (urzędników) rozumiejących potrzeby obrony militarnej, wykształconych (przeszkolonych) w Polsce po 1989 r.
Do największych zagrożeń w tworzeniu siły obronnej RP można zaliczyć:
1. Zajmowanie stanowisk dowódczych i kierowniczych przez oficerów (urzędników) nie dysponujących pogłębioną wiedzą o obronie militarnej państwa.
2. Sprowadzenie obrony militarnej Polski do koncepcji „małej, sprawnej armii zawodowej”.
3. Niedostateczny stan szkolenia wojskowego młodzieży i brak szkolenia wojskowego studentów.
4. Preferowanie wojsk i środków ofensywnych (wojsk operacyjnych) przy lekceważeniu sił OT.
5. Niedocenianie czynnika ludzkiego w obronie państwa – jako najważniejszego „środka” obrony militarnej Polski.
Utworzenie Narodowego Systemu Obrony Państwa, a w nim systemu wojskowego obejmującego elitarne i profesjonalne wojska operacyjne oraz powszechną obronę terytorialną jest działaniem o dużym znaczeniu dla bezpieczeństwa Polski. Zapewni Polsce trwałe i pewne podstawy bezpieczeństwa narodowego a także będzie istotnym elementem wzmocnienia NATO oraz wiarygodności obronnej Polski jako członka tego sojuszu.
Obrona Powszechna - opracowanie Zespołu Programowego AWS ds. Bezpieczeństwa Narodowego
Wzorem demokratycznych państw – w tym także członków NATO, Polska musi przystąpić do organizacji Obrony Powszechnej; systemu łączącego specyficzny podsystem organizacji wojsk (określanej jako obrona terytorialna, regionalna, czy krajowa) z bardzo szeroką sferą przygotowań pozamilitarnych; przygotowań mających ogromne znaczenie dla funkcjonowania tych wojsk. System ten sprawdzony w wielu krajach jest – co podkreślają specjaliści z AON, najbardziej efektywną formą przygotowań średniej wielkości państwa do obrony. Owa efektywność, to w pierwszym rzędzie względnie niski w porównaniu np. do armii typu zawodowego koszt wyposażenia, szkolenia oddziałów wojsk terytorialnych.
W większości krajów zachodniej Europy porównawcze koszty wyposażenia jednostek obrony regionalnej są mniejsze około 20 razy od analogicznych kosztów wyposażenia jednostek wojsk operacyjnych. Wedle wyliczeń oficerów Sztabu Generalnego WP koszt wyposażenia batalionu Obrony Terytorialnej są 21 razy tańsze od kosztów wyposażenia batalionu zmechanizowanego, zaś aż 42 razy tańsze od kosztów wyposażenia batalionu czołgów. Zarazem skuteczność w działaniach obronnych batalionu zmechanizowanego jest większa 1,66 razy, a batalionu czołgów 2,5 razy od batalionu OT; za cenę jednego batalionu zmechanizowanego można wystawić dywizję OT, a za cenę batalionu czołgów Korpus! W RFN od kilku lat następuje konwersja sił operacyjnych – Bundeswehry, na siły obrony lokalnej – Landwehry. W efekcie Niemcy mają dziś mniej dywizji niż Polska.
Innym nie mniej ważnym aspektem efektywności tego systemu jest wiarygodna i sprawdzona doktryna użycia tych formacji, w formie tzw. obrony przestrzennej, eliminującej takie czynniki działające na korzyść agresora, jak zaskoczenie, czy swobodę manewru.
Ilustracją możliwości jakie daje zastosowanie tej strategii były klęski Rosjan w Czeczenii, i Afganistanie; najlepszym jednak jej sprawdzianem perfekcyjna obrona Finlandii przed sowiecką agresją w czasie wojny zimowej w 1940 r.
Fakty te spowodowały, że w 1992 r. podjęto decyzję o tworzeniu takiej formacji – Obrony Terytorialnej. Jednakże w ciągu 5 lat udało się powołać zaledwie 4 bataliony OT, zaś ostatnio podjęto decyzję o tworzeniu 4 dalszych.
Tymczasem w ciągu 2 lat – od 1937 do 1939 r., w Polsce mimo ogromu innych wydatków, prac organizacyjnych udało się stworzyć 85 batalionów Obrony Narodowej, powołać kilkanaście dowództw brygad, zaś w kampanii 1939 r. wystawić całą 55 DP. rez.
Ta mizeria ilościowa nie jest jedynym problemem – wszystko wskazuje na to, że zamiast budowania wzorem armii zachodnich systemu obrony terytorialnej, mamy do czynienia z próbą odbudowywania struktur wojsk obrony wewnętrznej (dawnych wojsk Obrony Terytorialnej Kraju); formacji droższej i mniej skutecznej, w dawnych czasach służącej zabezpieczeniu przemarszów wojsk sowieckich na Zachód. Wreszcie jak by tego wszystkiego było mało, na mocy ostatnich decyzji Sztabu Generalnego rozpoczęto prace nad nową strukturą wojsk. W jej ramach docelową liczebność wojsk OT określa się na 30-40 tys. żołnierzy. Taka wielkość nie zagwarantuje nawet ochrony i obrony infrastruktury NATO na terytorium Polski. Nie trzeba tłumaczyć, jak w perspektywie przenoszenia infrastruktury paktu na wschód – czyli właściwie do Polski, informacja taka będzie odebrana przez naszych sojuszników.
Przed 1989 rokiem docelową liczebność oddziałów służących do ochrony i obrony infrastruktury NATO na terenie RFN szacowano na 300-400 tysięcy ludzi i w całości funkcję tą wypełniały jednostki Landwehry. Polska wchodząc do NATO przejmie rolę państwa przyfrontowego i będzie zobowiązana do zapewnienia osłony przenoszonej infrastruktury paktu. Zadania tego nie mogą wypełnić jednostki operacyjne – trudno do pełnienia wart wyznaczać jednostki pancerne, czy zmechanizowane; takie działanie byłoby nieracjonalne.
Jesteśmy przekonani, że obecne kierownictwo resortu nie radzi sobie z organizacją wojsk OT, nie mówiąc już o daleko poważniejszym problemie, czyli tworzenia wspomnianego systemu Obrony Powszechnej. Wiele zresztą wskazuje na to, że obecny minister ON i jego współpracownicy po prostu nie mają ani wizji tego systemu, ani tym bardziej programu jego tworzenia.
Taką wizję systemu Obrony Powszechnej, jak i program jego tworzenia chcemy dziś zaprezentować.
Naszym celem jest obywatelska rewolucja w dziedzinie obronności. System obrony państwa musi odpowiadać standardom społeczeństwa demokratycznego, otwartego, obywatelskiego. Oznacza to, że struktury i mechanizmy właściwe dla państwa totalitarnego muszą być nie tylko bezwzględnie usunięte, ale zastąpione rozwiązaniami przystającymi do rzeczywistości państwa demokratycznego i suwerennego, które będą skłaniały, a nie zaganiały ludzi do wypełniania obowiązków obronnych. Pozwolą one ustanowić skuteczny i wiarygodny dla naszych sojuszników system obronny. System obejmujący cały kraj, którego zbrojne ramię – Obrona Terytorialna, po mobilizacji liczyć będzie 1,5 mln. żołnierzy.; taka – zdaniem specjalistów z AON, jest optymalna wielkość tej formacji, w stosunku do powierzchni kraju, liczby mieszkańców, długości granic, ukształtowania terenu, poziomu dochodu narodowego, wreszcie oczekiwań naszych przyszłych sojuszników. By ten cel osiągnąć musimy rozwiązać szereg problemów, zadań:
1. Stworzyć społeczne zaplecze systemu. W systemie sowieckim państwo oczekiwało od obywatela wyłącznie posłusznego wykonywania dyrektyw i zarządzeń. Państwo demokratyczne ze swej istoty oparte na obywatelskim modelu społeczeństwa w taki sposób działać nie może. System obrony powszechnej nigdzie nie funkcjonuje w próżni. Istotną cechą każdej demokracji jest zdolność wyzwalania postaw spontanicznego zaangażowania się obywateli w rozwiązywanie różnych zagadnień życia zbiorowego; w tym także i zagadnień obronności. W chwili obecnej państwo polskie wykazuje szczątkową aktywność na tej niwie. Nie dość że podległe mu struktury same nie są w stanie generować jakichkolwiek inicjatyw obywatelskich na tym polu, to jeszcze nie potrafią spożytkować już istniejących i pojawiających się. Od 7 lat MON nie jest w stanie wypracować modelu współpracy ze Związkiem Strzeleckim. Inicjatywa samorządowców z Kościerzyny (Fundusz Obrony Kraju) została przez władze zignorowana. Taka postawa uniemożliwia zmianę nastawienie społeczeństwa – a zwłaszcza młodzieży, do służby wojskowej i obowiązku obrony kraju. Obrona państwa pozostaje celem abstrakcyjnym, nie pozostającym w żadnym związku z bezpieczeństwem obywatela – jego rodziny, domu, bliskich, warsztatu pracy. Pokutuje przekonanie, że obrona narodowa jest wyłączną sprawą państwa i jego armii. Te zaś, brak społecznego zainteresowania pozbawia motywacji do silniejszego angażowania się w sprawy obronności. Taki stan rzeczy – co pokazują rozliczne doświadczenia naszego stulecia, tworzy podglebie militarnych klęsk; przykład Francji r. 1940 jest chyba tu najwymowniejszy. Tolerowanie zatem przez władze obojętności opinii publicznej wobec zagadnienia bezpieczeństwa państwa w bardzo poważny sposób osłabia obronność naszego kraju i z całą pewnością nie wywołuje zachwytu naszych przyszłych sojuszników.
2. Zmienić system administrowania pozamilitarną sferą przygotowań obronnych. Dotyczy to w pierwszym rzędzie szczebla lokalnego. Ułożenie dobrej współpracy ze społecznościami lokalnymi jest zasadniczym warunkiem stworzenia systemu obrony powszechnej. Odziedziczona po czasach PRL sytuacja alienacji wojska, jego odseparowania od problemów życia społeczności lokalnych, a jednocześnie osłabienia (czy nawet częściowego zaniku) więzi lokalnych, stanowi ogromną przeszkodę w ustanowieniu systemu opartego na ścisłym współdziałaniu formacji Obrony Terytorialnej z lokalną społecznością, którego podstawową cechą jest powszechny i solidarny udział społeczności lokalnych w przygotowaniach obronnych systemu – co warto podkreślić, wyzwalającego zdolności społeczeństwa do samo organizacji i w pełni premiującego w sytuacjach zagrożeń, nie koniecznie zresztą wojennych. Istotnym czynnikiem decydującym o skuteczności działań formacji obrony terytorialnej, jest znajomość terenu i wparcie miejscowej ludności. Znakomitą ilustracją wagi tego czynnika była wojna w Czeczenii. Jego znacznie nabiera dodatkowej mocy, gdy system obrony tworzony jest systematycznie w okresie pokoju. Istnieje potrzeba inicjatywy, wyzwalającej owe zdolności., postulat połączenia odkładanego wciąż drugiego etapu reformy samorządowej ze zmianami w systemie obronnym, celem stworzenia sprawnego mechanizmu koordynacji działań wojska i społeczności lokalnych.
3. Stworzyć programy szkolenia kadry dowódczej wojsk OT. We wszystkich krajach cała kadra podoficerska i gros niższej kadry oficerskiej tworzą rezerwiści (jest to jedno z istotnych źródeł względnie niskich kosztów utrzymania owych wojsk). W Polsce skutkiem zaniedbań, czy celowej polityki władz PRL od lat 80-tych praktycznie nie prowadzi się szkolenia oficerów rezerwy, zaś od początku lat 90-tych do bieżącego r. praktycznie zawieszono szkolenie podoficerów-rezerwistów. Powoduje to poważną barierę w tworzeniu formacji OT – bez rozwiązania tego problemu proces formowania jednostek OT zawiśnie w kadrowej próżni. W 1998 r. ostatni rocznik oficerów rezerwy odejdzie w stan nieczynny. Pierwszych nowo naszkolonych roczników oficerów rezerwy można będzie oczekiwać najwcześniej za 3-4 lata, a i to pod warunkiem natychmiastowego wdrożenia programów ich szkolenia. Wymienione wyżej trzy problemy określają generalny kierunek podjętych przez nasz zespół prac, wyznaczając zadania, których wykonanie powinno w rozsądnym czasie je rozwiązać.
4. Zmiana generalnej koncepcji obowiązków obronnych obywateli oraz zasad ich egzekwowania. W systemie obrony powszechnej państwo musi stworzyć skuteczny i sprawiedliwy system egzekwowania obowiązków obronnych od ogółu męskiej części społeczeństwa. Na tle różnych doświadczeń proponujemy wprowadzenie żelaznej zasady służ albo płać. Uważamy, że podatek wojskowy jest jedynym uczciwym ekwiwalentem służby wojskowej. Środki uzyskane od osób uchylających się od służby byłyby automatycznie przekazywane na szkolenia poborowych w wymiarze ponad standardowym, celem doskonalenia umiejętności innych poborowych. Oczywiście podatek wojskowy powinien być zatrzymywany na poziomie lokalnym, a więc tam, gdzie odczuwany jest konkretny ubytek kadrowy. Wraz z tym przewidujemy wprowadzenie systemu preferencji dla osób szkolących się ponadobowiązkowo (np. chorążowie i oficerowie rezerwy); poza gratyfikacjami finansowymi przewidujemy wprowadzenie dla tej kategorii pewnych przywilejów zawodowych i socjalnych. Wszystkie te posunięcia powinny generalnie rozwiązać kwestie egzekwowania obowiązków obronnych obywateli państwa, tworząc system uczciwy i czytelny.
5. Wprowadzenie nowego systemu szkolenia poborowych. Jego istotą jest dostosowanie trybu odbywania służby do wymagań i oczekiwań społeczeństwa zarazem uwzględniających potrzeby tworzenia systemu obrony powszechnej. Docelowo zasadniczym elementem nowego systemu szkolenia będzie powszechna 3 miesięczna służba zasadnicza odbywana w strukturze OT na obszarze zamieszkania, bez skoszarowania (noclegi w domu). Obok niej przewidujemy wprowadzenie wzorem Brytyjczyków alternatywnego szkolenia kadeckiego, odbywanego dobrowolnie w ciągu 4 lat nauki w szkołach średnich. Spośród młodzieży kończącej szkolenie kadeckie chcemy rekrutować żołnierzy nadterminowych, kontraktowych i zawodowych dla zawodowych jednostek wojsk operacyjnych
o Nowy system szkolenia rezerw dowódczych. Równolegle do zmian w systemie szkolenia poborowych chcemy wprowadzić nową metodę szkolenia rezerw dowódczych – podoficerów, chorążych i oficerów rezerwy, celem wypełnienia potrzeb kadrowych tworzonej OT. Obowiązkowym szkoleniem podoficerskim trwającym 6 miesięcy chcemy objąć wszystkich absolwentów szkół wyższych; dla ochotników chcemy stworzyć możliwość szkolenia chorążackiego i oficerskiego. Analogicznie jak w przypadku poborowych szkolenie odbywać się będzie bądź po ukończeniu nauki, bądź – w systemie kadeckim, w trakcie studiów.
o Nowy system administrowania sprawami obronnymi. Zamierzamy wzorem takich państw jak Austria podporządkować całą sferę zagadnień z tzw. pozamilitarnego segmentu spraw obronnych lokalnej administracji samorządowej. To przesunięcie kompetencji i środków finansowych w kierunku samorządów powinno uprościć system administrowania sprawami obronności w skali lokalnej. Dotyczy to zarówno ewidencji i poboru, finansowania przedsięwzięć o znaczeniu obronnym oraz struktur OT, jak i dokonywanie uzgodnień inwestycyjnych (drogi, mosty, obiekty inżynieryjne). Poza sferą kontroli i dyspozycji cywilnej pozostawałyby jedynie sprawy szkolenia i planowania obronnego, które znajdowałyby się w gestii Sztabu Generalnego i podległych mu struktur. W celu realizacji tej koncepcji chcemy utworzyć specjalne struktury samorządowe – Lokalne Wspólnoty Obronne, wyposażone we wspomniane kompetencje, ale i w odpowiednie środki finansowe przesunięte z budżetu centralnego. Uważamy, że optymalnym rozwiązaniem byłoby podporządkowanie tych struktur staroście powiatowemu, choć (w przypadku zahamowania reformy powiatowej) można je powołać jako celowe związki gmin.
o Nowego systemu edukacji obronnej młodzieży. Jego istotą jest funkcjonalny podział zadań realizowanych dotąd z żałosnym skutkiem na lekcjach PO. I tak PO pozostawałby obowiązkowym przedmiotem szkolnym obejmującym szkolenie typowe dla zakresu zadań ratowniczych służb Obrony Cywilnej. W szkołach średnich młodzież miałaby możliwość wyboru: albo PO, albo przysposobienie wojskowe – przedmiot fakultatywny, stanowiący integralną część szkolenia wojskowego młodzieży we wspomnianym już systemie kadeckim. W odróżnieniu jednak od brytyjskiego wzorca chcemy, aby praca wychowawcza i formacyjna znajdowała się w gestii pro obronnych stowarzyszeń młodzieżowych, takich jak STRZELEC, mających zdecydowanie lepszy wpływ na kształtowanie się postaw i charakterów młodzieży niż szkoły. Uważamy, że wzorem II Rzeczypospolitej organizacje te powinny być partnerem państwa i uzyskiwać stosowne wsparcie dla swojej działalności, jako organizacje pozarządowe realizujące zadania państwa.
Zaproponowane przez nas rozwiązania powinny w krótkim czasie przynieść szereg korzyści, zaś ich docelowym efektem będzie:
1. radykalne obniżenie kosztów podstawowego szkolenia, przy utrzymaniu równorzędnego poziomu wyszkolenia w podstawowych segmentach szkolenia obronnego; zaoszczędzone środki można będzie przeznaczyć na zakupy nowoczesnego sprzętu i uzbrojenia.
2. stworzenie naturalnego, kilkustopniowego mechanizmu selekcji młodzieży pragnącej na stałe związać się z armią i ustabilizowania systemu naboru i szkolenia kadry zawodowej sił zbrojnych.
3. objęcie szkoleniem wojskowym całej populacji młodych mężczyzn (dotychczasowy system obejmuje 15%), oraz odbudowy potencjału przeszkolonych rezerw.
4. radykalna poprawa warunków odbywania służby (krótszy czas, ciągły kontakt z rodziną, eliminacja „fali”, przyjazne otoczenie – służba z kolegami ze szkoły i z sąsiedztwa).
5. stworzenie warunków społecznego „zakorzenienia” sił zbrojnych w społecznościach lokalnych otwierające możliwość budowy systemu obrony powszechnej.
6. możliwość rozpoczęcia częściowej konwersji wojsk operacyjnych na wojska OT, wraz z uzawodowieniem i doposażeniem tych pierwszych.
7. stabilizacji sektora obronnego (zbrojeniowego) gospodarki opartego na długofalowych zamówieniach uzbrojenia i sprzętu dla OT – narodowego komponentu sił zbrojnych, mogącego także użytkować sprzęt nie będący standardem natowskim
8. racjonalizacji wydatków na obronność, głównie dzięki oddaniu części budżetu przeznaczonego na obronność samorządom, efektywniej i oszczędniej wykorzystującym posiadane środki.
Nasz program zapowiada ważne przemiany; ale taka jest skala potrzeb państwa, oczekiwań naszego społeczeństwa i naszych sojuszników z NATO.
Zaproponowane przez nas rozwiązania są standardami w wielu państwach demokratycznych; część z nich stanowi własny dorobek polskiej myśli obronnej – trwały acz już zapoznany dorobek choćby z okresu II Rzeczypospolitej. Czerpiąc z tych źródeł tworzymy wizję systemu obronnego na miarę czekających Polskę wyzwań – stanowiącego solidny fundament bezpieczeństwa naszego państwa, wiarygodnego dla sojuszników Polski i przyjaznego dla naszych obywateli.
Chcemy też wszystkich zapewnić – nie będzie żadnego ryzykownego eksperymentowania, żadnych posunięć wystawiających na szwank naszą obronność.
Romuald Szeremietiew
Przewodniczący Zespołu
Warszawa, 1-17 września 1997 r.
Inne tematy w dziale Kultura
