Poczet ministrów obrony III RP

 W Polsce ten resort nosi nazwę – Ministerstwo Obrony NARODOWEJ. Wnosząc z nazwy chodzi w nim nie tylko o sprawy wojskowe, ale o całokształt obrony w wymiarze ogólnym, narodowym. To istotna konstatacja bowiem w wielu krajach mamy po prostu ministerstwa obrony (ministry of defence), gdy w przypadku Polski jego nazwa przyjęta jeszcze w czasie II wojny światowej - w 1942 zmieniono Ministerstwo Spraw Wojskowych na Ministerstwo Obrony Narodowej - wyraźnie mówi coś więcej. To musi skłaniać do refleksji, czy minister obrony w Polsce odpowiada tylko za siły zbrojne, ich uzbrojenie, wyszkolenie, czy też także za przygotowania całego kraju i wszystkich obywateli (nie tylko tych w mundurach WP) do obrony państwa. 

 MON jest specyficzny także dlatego, że stojący na czele resortu polityk ma wyraźnie inną pozycję niż pozostali członkowie rządu. W MON obowiązują wojskowe reguły postępowania, czyli zgodnie z zasadą wojskową jednoosobowego dowodzenia na każdym szczeblu  resort jest JEDNOOSOBOWO kierowany/dowodzony, a minister jest de facto traktowany jak najwyższy „dowodzący”. To zaś oznacza, że bardzo dużo od niego zależy, np. stan obronności państwa i sił zbrojnych, sprawność wojska, wyszkolenie, uzbrojenie i jakość dowodzenia.

 W MON minister, jeśli zechce i jeśli potrafi, może decydować w zasadzie o wszystkim. Stąd tak ważne jest kto zostaje ministrem, jaką on ma wiedzę, kompetencje i wolę działania, co wie i co potrafi zrobić, czy nie ulega wpływom lobbystów i karierowiczów, a nade wszystko, czy ma – jak wskazywał marszałek Piłsudski – zdolność strategicznego myślenia.

 Aby minister mógł coś zrobić ważne też jest jak długo zajmuje stanowisko szefa resortu. Im dłużej tym ma większe szanse przeprowadzenia przyjętych planów odnośnie armii, jej modernizacji i w ogóle stworzenia systemu obrony państwa.

Postscriptum  

W gronie ministrów obrony musiałem wymienić także siebie. Szanse na zrobienie czegoś jako minister miałem jednak mizerne będąc tylko tolerowanym przez dwa tygodnie „kierownikiem” MON. W 1997 po wygranych przez AWS wyborach teoretycznie miałem szanse na objęcie MON, ale moja pozycja okazała się zbyt słaba i ostatecznie znalazłem się w resorcie w niewdzięcznej roli „pierwszego zastępcy” ministra. Musiałem wydzierać od niego zgodę na wszystko, co zamierzałem zrobić.

Mimo to udało się w podległym mi pionie MON przygotowywać do zakupu samolotów wielozadaniowych, kołowych transporterów opancerzonych, systemów rakiet ppanc., uruchamialiśmy programy armato-haubic 155 mm, korwet dla MW, kupiliśmy samoloty transportowe CASA. Rozpoczęliśmy rokowanie ze stroną niemiecką w sprawie projektu nowego czołgu. Trwały prace nad programami śmigłowcowym i rakiet plot. Nadzorowałem też budowę systemu Obrony Terytorialnej i restrukturyzację przemysłu obronnego. Moi następcy wykorzystali przygotowane przez nas przetargi i kupili samoloty F-16, transportery Patria, rakiety ppanc. Spike. Gorzej było z resztą moich planów. Nie udało się przeforsować proponowanego przez nas wydawania na obronność 2,2% PKB (min. ON Komorowski zgodził się, aby to było 1,95% PKB). Program armato-haubic jako „niepotrzebny” wstrzymano, MW nie dostała nowych okrętów, nie pozyskano śmigłowców, nie pojawił się nowy sprzęt rakietowy w obronie plot., rozwiązano utworzone już brygady OT.  

W miesięczniku „Nowa Technika Wojskowa” (marzec 2011) zamieszono artykuł „Meandry modernizacji sił zbrojnych RP”. Autor krytycznie odnosił się do poczynań kierującego w tym czasie MON-em Bogdana Klicha. Stwierdził, że jeden tylko raz w MON określono sensownie i nowatorsko kierunki modernizacji sił zbrojnych i wdrożono te działania. Było to w latach 1997 – 2001. Tak się złożyło, że w tym czasie zajmowałem - jak wspomniałem wyżej - stanowisko sekretarza stanu i kierowałem pionem uzbrojenia i infrastruktury MON. Trochę mnie ucieszyło, iż ktoś docenił naszą pracę w latach 1997-2001, ale "Nowa Technika Wojskowa" jest pismem specjalistycznym docierającym do osób zorientowanych w problematyce techniki wojskowej, pismem, którego sięgający po gazetę „Rzeczpospolita” raczej nie czytają.

***** 

MON - od komucha generała do magistra historyka 

1. SIWICKI Florian

- na stanowisku ministra 56 miesięcy, z czego 10 miesięcy w III RP;

- sołdat Armii Czerwonej, gen. LWP, Akademia Sztabu Generalnego w Moskwie.

W LWP od 1943 w 1 dywizji piechoty im. Tadeusza Kościuszki w ZSRR. Działacz partii komunistycznej. W okresie od 1945-1946 uczestniczył w likwidowaniu oddziału Józefa Kurasia ps. „Ogień”. W 1968 jako dowódca śląskiego okręgu wojskowego dowodził siłami LWP skierowanymi do pacyfikacji Czechosłowacji (operacja „Dunaj”). Współodpowiedzialny za wprowadzenie stanu wojennego 1981 r. Od 1983 min. obrony w PRL, a następnie minister obrony w pierwszym „niekomunistycznym” rządzie Tadeusza Mazowieckiego. W 2006 IPN postawił Siwickiego w stan oskarżenia za popełnienie zbrodni komunistycznej polegającej na uczestnictwie w zorganizowanym związku przestępczym o charakterze zbrojnym mającym na celu popełnianie przestępstw.  

2. KOŁODZIEJCZYK Piotr

- był dwa razy ministrem (pierwszy raz – 18, drugi raz – 7) łącznie 25 miesięcy;

- wiceadmirał, Wyższa Szkoła Marynarki Wojennej w Baku, Akademia Marynarki Wojennej w Leningradzie, Akademia Sztabu Generalnego w Moskwie.

Od 1956 w Marynarce Wojennej, po szkole oficerskiej na stanowiskach dowódczych. W latach 1986–1989 dowódca Marynarki Wojennej, poseł na sejm PRL z ramienia PZPR. Od 1989 szef Głównego Zarządu Wychowawczego Wojska Polskiego. Od lipca 1990 do grudnia 1991 minister obrony narodowej. Po przekazaniu urzędu Janowi Parysowi przeniesiony do rezerwy. Ponownie objął stanowisko ministra ON po obaleniu rządu Jana Olszewskiego. W czasie odprawy kadry dowódczej w Drawsku Pomorskim generałowie skrytykowali działalność Kołodziejczyka i został on zdymisjonowany przez Wałęsę.

3. PARYS Jan

- na stanowisku ministra 5 miesięcy;

- doktor socjologii (pierwszy cywilny min. ON).

Działacz konspiracyjnej Polskiej Partii Niepodległościowej. Od 1989 w Centralnym Urzędzie Planowania odpowiedzialny za politykę gospodarczo-obronną. W grudniu 1991 minister obrony narodowej w rządzie Jana Olszewskiego. Opowiadał się za wejściem Polski do NATO i opuszczeniem terytorium RP przez wojska rosyjskie. Odwołany ze stanowiska w maju 1992 przez premiera Olszewskiego po konflikcie z prezydentem Wałęsą dążącym do utrzymania osobistej kontroli nad wojskiem.

4. SZEREMIETIEW Romuald

- pełniący obowiązki ministra przez 1/2 miesiąca – 14 dni;

- por. WP, doktor hab. nauk wojskowych.

Działacz niepodległościowy (KPN, PPN), więzień polityczny w PRL, wiceminister ON, a po odwołaniu min. Parysa kierownik MON. Usunięty ze stanowiska po obaleniu rządu Olszewskiego. W latach 1997-2001 sekretarz stanu w MON kierujący pionem uzbrojenia i infrastruktury, odpowiedzialny za techniczną modernizację armii. Twórca systemu obrony terytorialnej, programów modernizacji armii, wprowadzał na uzbrojenie m.in. armato-haubicę Krab. Oskarżony fałszywie o korupcję i usunięty z MON został uniewinniony wyrokami sądowymi po 9 latach postępowań i procesów.

5. ONYSZKIEWICZ Janusz

- był dwa razy ministrem (pierwszy raz – 17, drugi raz – 32) łącznie 49 miesięcy;

- doktor matematyki.

Działacz KSS „KOR”, rzecznik prasowy NSZZ „Solidarność”. Od 1990 pierwszy cywilny wiceminister obrony, zastępca Siwickiego. Po obaleniu rządu Olszewskiego objął stanowisko ministra obrony, które zajmował do 1993. Od października 1997 do czerwca 2000 minister ON w rządzie Jerzego Buzka. Twierdził, że jest świetnym kandydatem na „cywilnego” ministra obrony bowiem nie ma żadnych związków z wojskiem. Zasłynął powiedzeniem, że nie jest ministrem obrony polskiego przemysłu obronnego. Doradzał ministrowi Klichowi (2010). Został powołany przez prezydenta Komorowskiego do opracowania Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego.

6. MILEWSKI Jerzy

- pełniący obowiązki ministra przez 4 miesiące;

- doktor fizyki.

Od 1982 do 1991 kierował Biurem Koordynacyjnym NSZZ „Solidarność” w Brukseli. W 1991-1994 szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego; w 1994-1995 p.o. min. obrony narodowej, od 1995 szef BBN przy Aleksandrze Kwaśniewskim.

Znajdował się na liście agentów SB: „63. JERZY JAN MILEWSKI (sekretarz stanu w BBN) TW “Franciszek” Figuruje w księdze inwentarzowej wydz. III BEiA, w kartotece ogólno-informacyjnej wydz. II BEiA UOP i kartotece ZSKO. Zarejestrowany przez wydz. III KW MO Gdańsk pod nr I-179. Nr archiwalny 21713/I, data archiwizacji 6.01.89. Miejsce złożenia akt BEiA W-wa. Akta archiwalne zachowane”.

7. OKOŃSKI Wojciech,

- na stanowisku ministra 10 miesięcy;

- mgr ekonomii, inż. rybołówstwa morskiego.

Pracował w handlu zagranicznym. W 1991 wiceminister Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, ponownie w latach 1992–1995, odpowiedzialny za stosunki gospodarcze z krajami byłego ZSRR. Popierany przez Wałęsę w 1995 minister obrony narodowej. Złożył dymisję przed zaprzysiężeniem Aleksandra Kwaśniewskiego na stanowisko prezydenta.

8. DOBRZAŃSKI Stanisław

- na stanowisku ministra 10 miesięcy;

- mgr historii.

Należał do ZSL/PSL. Pracował jako bibliotekarz. W 1985 dyrektor departamentu w Min. Kultury i Sztuki, następnie w Banku Cukrownictwa, 1996-1997 minister obrony w rządach Oleksego i Cimoszewicza. W listopadzie 2007 tyg. „Wprost” poinformował, że Dobrzański był zarejestrowany przez SB jako kontakt operacyjny „Równy”. „Ze Służbą Bezpieczeństwa kontaktował się [Dobrzański] z własnej inicjatywy. Donosił na swoich przełożonych, podwładnych i kolegów z ówczesnego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W zamian przyjmował od SB drogie alkohole.”

9. KOMOROWSKI Bronisław

- na stanowisku ministra 17 miesięcy;

- mgr historii.

Działacz opozycyjny, ożenił się z córką pułkownika UB. 1992–1993 wiceminister obrony narodowej, zastępca Siwickiego, 2000–2001 minister obrony. Jako minister ogłosił, że wykrył korupcję w MON i usunął pierwszego zastępcę MON sekretarza stanu Szeremietiewa ze stanowiska. Był następnie wicemarszałkiem i marszałkiem Sejmu, a od 2010 prezydentem RP. Zapowiadał, że odejdzie z polityki jeśli okaże się, że Szeremietiew jest niewinny, nie dotrzymał danego słowa.

10. SZMAJDZIŃSKI Jerzy

- na stanowisku ministra 35 miesięcy;

- mgr ekonomii.

Działacz komunistyczny, od 1986 w Komitecie Centralnym PZPR, przewodniczący Zarządu Głównego ZSMP; kierownik Wydziału Organizacyjnego KC PZPR (1989-1990). Jako etatowy działacz partyjnych przybudówek młodzieżowych został zwolniony z obowiązku służby wojskowej. Minister obrony w 2001. Zginął 10.04.2010 na pokładzie Tu-154 pod Smoleńskiem.

11. SIKORSKI Radosław

- na stanowisku ministra 15 miesięcy;

- licencjat z politologii (Uniwersytet w Oksfordzie).

Emigrant w Wielkiej Brytanii, korespondent prasy angielskiej w Afganistanie. W 1992 wiceminister obrony zdymisjonowany przez premiera Olszewskiego. W latach 1998–2001 wiceminister spraw zagranicznych. W 2005 minister obrony w rządzie PiS. W 2007 podał się do dymisji w następstwie konfliktu z szefem kontrwywiadu wojskowego Macierewiczem. Wstąpił do PO i stał się jednym z najostrzejszych krytyków PiS.

12. SZCZYGŁO Aleksander

- na stanowisku ministra 9 miesięcy;

- mgr prawa.

Asystent senatora Lecha Kaczyńskiego, towarzyszył mu w NSZZ „Solidarność”, później był z prezesem Kaczyńskim w NIK i z prezydentem Kaczyńskim jako szef BBN. W lutym 2007 mianowany ministrem ON. Zginął 10.04.2010 na pokładzie Tu-154 pod Smoleńskiem.

13. KLICH Bogdan

- na stanowisku ministra 45 miesięcy;

- lekarz psychiatra.

Działacz pacyfistycznej organizacji „Wolność i Pokój” skupiającej przeciwników służby wojskowej. Lekarz w szpitalu neuropsychiatrycznym. Jako minister obrony zlikwidował wojska Obrony Terytorialnej i wprowadził zawodową służbę wojskową zawieszając pobór i szkolenie rezerw. W okresie jego rządów doszło do kilku katastrof lotniczych, w tym pod Smoleńskiem, w których zginęło ponad 120 osób, w tym prezydent RP, wszyscy najwyżsi dowódcy sił zbrojnych i wyżsi dowódcy lotnictwa.

14. SIEMONIAK Tomasz

- na stanowisku ministra 52 miesiące;

- mgr handlu zagranicznego.

Działacz Kongresu Liberalno-Demokratycznego, Unii Wolności i Platformy Obywatelskiej. Pracownik TVP, dyrektor Biura Prasy i Informacji w MON (1998–2000), radny gminny i wiceprezydent Warszawy, od 2007 wicemarszałek województwa mazowieckiego, następnie wiceminister MSWiA. W 2011 objął urząd ministra obrony narodowej w rządzie Donalda Tuska, zajmował też ten urząd w rządzie Ewy Kopacz.

15. MACIEREWICZ Antoni

- na stanowisku ministra 25 miesięcy;

- mgr historii.

Współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. minister spraw wewnętrznych (1991–1992), w 2006 i w 2007 wiceminister MON i szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Od 2015 minister Obrony Narodowej, zapowiadał wielkie zakupy uzbrojenia i głęboką przebudowę sił zbrojnych RP. Wdrożył odbudowę wojsk Obrony Terytorialnej. Odwołany ze stanowiska w 2018. Podjął się wyjaśnienia katastrofy samolotu rządowego pod Smoleńskiem w 2010 r. otrzymał wszelkie środki kieruje specjalna komisją, brak rezultatów. 

16. BŁASZCZAK Mariusz

- na stanowisku ministra 34 miesiące – jak dotąd;

- mgr historii.

Działacz Porozumienia Centrum, następnie Prawa i Sprawiedliwości. Pracował w administracji samorządowej w Urzędzie Miasta Legionowo. W 2015 powołany na ministra spraw wewnętrznych i administracji w rządzie Beaty Szydło, a następnie w rządzie Mateusza Morawieckiego. W 2018 mianowany ministrem obrony narodowej w miejsce Macierewicza. Zapowiada duże zakupy uzbrojenia w USA.

******

Napoleon Bonaparte miał powiedzieć: „Armia baranów, której przewodzi lew jest silniejsza od armii lwów prowadzonej przez barana.”

Przeglądając poczet ministrów Obrony Narodowej III RP nie można ustalić, kogo zaliczyć do” lwów” obronności III RP, a kogo do „baranów”. Możemy jednak sprawdzić ile czasu każdy z ministrów miał na wdrożenie pomysłów i rozwiązań, które powinny posłużyć bezpieczeństwu narodowemu Rzeczpospolitej i rozważyć jaki jest efekt podejmowanych przez każdego z nich wysiłków.

---------------------------------

Opublikowano na