Straty polskiej generalicji, cd.
36. Tadeusz Sulimirski (74 lata)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Krzyż Waleczny
Od 1886 oficer zawodowy armii austro-węgierskiej. Zajmował stanowiska dowódcze w kawalerii. Uczestnik walk na frontach I wojny światowej.
Uczestniczył w obronie Lwowa. Jako dowódca kawalerii walczył z Ukraińcami w 1919. Później na froncie poleskim w składzie 9 Dywizji Piechoty. Mianowany dowódcą brygady jazdy, którą dowodził do czerwca 1920. Z powodu złego stanu zdrowia przeniesiony do służby sztabowej. Został zastępcą dowódcy Okręgu Generalnego “Kielce”, przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy Okręgu Korpusu w Przemyślu.
Od 1922 przeniesiony w stan. Zamieszkał we Lwowie. Działał w Straży Mogił Polskich Bohaterów.
W listopadzie 1939 aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu Brygidki we Lwowie. W następstwie trudnych warunków więziennych zachorował na zapalenie nerek, w lutym 1940 zmarł.
Żona Generała Bogdana została aresztowana na drugi dzień po zatrzymaniu męża. W kwietniu 1940 deportowana do Kazachstanu, gdzie zmarła z głodu.
Córka Generała Felicja (21 lat), uczestniczyła w obronie Lwowa, odznaczona Krzyżem Walecznych. Zmarła w następstwie rany postrzałowej
Syn Wojciech Jan, oficer WP walczył w kampanii polskiej 1939, następnie w 1 dywizji pancernej gen. Maczka.
37. Stefan Suszyński (68 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – dwukrotnie.
Od 1894 oficer zawodowy kawalerii w armii rosyjskiej. Przeszedł kolejne szczeble dowódcze w jednostkach , pułkownik. W czasie I wojny światowej odznaczył się w walkach.
W 1917 objął dowództwo i przystąpił do organizacji pułku ułanów w I Korpusie Polskim, uczestniczył w walkach z bolszewikami. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim. W 1919 dowódca brygady kawalerii. Zasłużył się bohatersko w wojnie 1920.
Po wojnie w 1921 wyznaczony na komendanta miasta stołecznego Warszawy. Podczas przewrotu majowego 1926 organizował w Warszawie opór przeciw piłsudczykom. W 1927 przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w Warszawie.
We wrześniu 1939 znalazł się na Kresach Wschodnich RP w listopadzie 1939 w Wilnie został aresztowany przez NKWD. Był więziony w Białymstoku, Mińsku, Orszy i Witebsku, a następnie został przewieziony do łagru w Karagandzie. Zmuszony do pracy katorżniczej zmarł z wycieńczenia organizmu w grudniu 1941.
38. Leopold Szyjkowski (81 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
W 1888 uzyskał stopień doktora nauk medycznych , oficer służby zdrowia w armii austro-węgierskiej. Lekarz jednostek liniowych w czasie I wojny światowej, pułkownik.
W 1918 lekarz załogi Lwowa, od 1919 w Wojsku Polskim, szef sanitarny garnizonu miasta Lwowa. Organizował wojskową służbę zdrowia. W 1921 przeniesiony w stan spoczynku. Mieszkał we Lwowie. Tam praktykował jako lekarz laryngolog
W 1939 ciężko zachorował. Po zajęciu Lwowa przez Sowiety miał być deportowany w głąb ZSRR do czego nie doszło. Generał był w stanie agonalnym i zmarł. Deportowano jego żonę, osobę w podeszłym wieku, chorą, zmarła w czasie transportu na zesłanie.
39. Kazimierz Antoni Tumidajski „Edward”
Pułkownik z prawem posługiwania się stopniem generała brygady WP
Virtuti Militari (IV i V klasy), Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
W wieku 17 lat 18.08.1914 wstąpił do Legionów Polskich, służył w 2 pułku piechoty wraz z bratem Aleksandrem. Walczył w Karpatach i Besarabii, uczestniczył w walkach na Wołyniu. Wyróżnił się bohatersko.
W 1917 po kryzysie przysięgowym internowany i wcielony do armii austro-węgierskiej, zdezerterował w 1918, wstąpił do II Korpusu Polskiego w Rosji. Brał udział w bitwie pod Kaniowem, wzięty do niewoli niemieckiej, zbiegł. W Kijowie wstąpił do Oddziału Lotnego Leopolda Lisa-Kuli w Polskiej Organizacji Wojskowej i brał udział w akcjach sabotażowych przeciw Niemcom.
W listopadzie 1918, wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W Sztabie Dowództwa Frontu Wołyńskiego oraz Oddziale II Sztabu 3 Armii i Grupy Operacyjnej gen. Śmigłego- Rydza Śmigłego. Odznaczony za bohaterstwo.
Po zakończeniu wojny ukończył kurs dowódców piechoty w Rembertowie, pełnił służbę 6 pułku piechoty Legionów w Płocku i w Oddziale V Ministerstwa Spraw Wojskowych oraz w Departamencie Piechoty Min. Spr. Wojsk. Od 1924 w Dowództwie Okręgu Korpusu w Brześciu, następnie kwatermistrz 36 pułku piechoty Legii Akademickiej. W 1934 dowódca batalionu w 2 pułku strzelców podhalańskich. Mieszkał w Sanoku, działał społecznie na rzecz miasta. Małżeństwo Tumidajskich otrzymało Krzyże Zasługi za tę działalność.
Po wybuchu wojny w 1939 walczył koło Bochni, Brzeska, Wiśnicza i w lasach radłowskich. Po zakończeniu działań w konspiracji, pod koniec 1939 organizował komórki Służby Zwycięstwu Polski w Tarnowie. W 1940 inspektor rejonowy Związku Walki Zbrojnej w Tarnowie, następnie zastępca komendanta Obszaru 
Południowego ZWZ w Krakowie. Od 1941 szef sztabu Lubelskiego Okręgu Armii Krajowej. W 1942 odrzucił prośbę Michała Rola-Żymierskiego przyjęcia do Armii Krajowej w stopniu generalskim. Od 1943 komendant Lubelskiego Okręgu AK. W 1944 organizował akcję „Burza” na terenie Lubelszczyzny.
Po wkroczeniu Sowietów na Lubelszczyznę odmówił wcielenie podległych mu oddziałów do 1 Armii „ludowego” Wojska Polskiego. Aresztowany przez NKWD, więziony w Moskwie, w Charkowie od 1946 w obozie NKWD w Diagilewie koło Riazania. W obozie był przywódcą strajku głodowego, 4.07.1947 podczas przymusowego karmienia został uduszony.
Poszukująca zaginionego męża Janina Tumidajska (łączniczka KG AK) została na cztery miesiące aresztowana przez UB.
Syn Leszek żołnierz Kedywu AK, został rozstrzelany w publicznej egzekucji w Warszawie.
Córka Wanda działała w Szarych Szeregach, w 1944 została wywieziona do KL Ravensbrück
Prawnukiem Kazimierza Tumidajskiego jest sędzia Kamil Zaradkiewicz.
40. Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (49 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Od 1913 w Polskich Drużynach Strzeleckich. W 1914 w I Brygadzie Legionów Polskich. Od 1918 w Wojsku Polskim. Uczestnik wojny polsko-ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej – walczył na Podolu. Został ciężko ranny i dostał się do niewoli ukraińskiej. W 1919 dowódca III Brygady Legionów. Później dowodził I Brygadą Legionów i ponownie III Brygadą. W maju 1920 komendant Kijowa. Następnie dowodził 6 Dywizją Piechoty, samodzielną grupą w składzie 3 Armii i brygadą piechoty. W 1921 brał udział w ochronie III powstania śląskiego.
Od 1923 szef wydziału w Departamencie Inżynierii i Saperów Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1924 przeniesiony do organizującego się Korpusu Ochrony Pogranicza, dowódca brygady KOP w Baranowiczach. W 1925 dowódca brygady KOP w Zdołbunowie. W 1927 dowódca 10 Dywizji Piechoty w Łodzi. W latach 1936–37 dyrektor Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W 1938 dowódca Okręgu Korpusu w Grodnie.
We wrześniu 1939 dowodził Grupą Operacyjną “Grodno”. Organizował pierwsze w kraju grupy konspiracji zbrojnej. Podróżując 22.09.39 wraz z żoną i adiutantem w kierunku granicy litewskiej został zatrzymany przez sowieckie czołgi. Pasażerów samochodu Sowieci ograbili, a generała i adiutanta zamordowali strzałem w tył głowy. Ciała obu zmasakrowali. Rosjanie zakrwawioną czapkę generała pokazywali jako swoje trofeum.
41. Mariusz Zaruski (74 lata)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – pięciokrotnie.
Za działalność patriotyczną został zesłany w 1894 do Archangielska. Po odbyciu kary zsyłki przeniósł się (1907) do Zakopanego. Inicjator i pierwszy naczelnik dzisiejszego GOPR.
Po wybuchu I wojny światowej w Legionach Polskich, organizował pułk ułanów. W wojnie z bolszewikami wsławił się brawurowo dokonanym atakiem na dworzec kolejowy podczas walk o Wilno. W stan spoczynku przeszedł w 1926 roku.
Poświęcił się działalności na rzecz zrozumienia przez Polaków wartości morza w aspekcie gospodarczym i moralno-politycznym. Propagował sport żeglarski. Dążył do realizowania morskiego wychowania młodego pokolenia. Zorganizował Yacht Klub Polski, był też pierwszym komandorem YKP. Z jego inicjatywy powstała Liga Morska i Rzeczna. Był projektodawcą Inspektoratu Wychowania Morskiego Młodzieży. Silnie związany z harcerstwem. W 1935 kapitan na szkunerze “Zawisza Czarny”.
Generał świadomie zwlekał z wyruszeniem w przygotowany na sierpień 1939 rejs. Wierny swym zasadom, postanowił nie opuszczać ojczyzny w zagrożeniu wojną, choć mógł ratować się wypływając w rejs.
Po agresji sowieckiej w 1939 ukrywał się we Lwowie, używając fałszywych dokumentów. Został aresztowany przez lwowskie NKWD w 1940 r. na skutek donosu jako „element społecznie niebezpieczny” skazany na zesłanie do Kraju Krasnojarskiego. Zapadł na cholerę, pozbawiony opieki lekarskiej wycieńczony zmarł w 1941 w więzieniu sowieckim w Chersoniu.
Generał był postacią wyjątkową – fotografik, malarz, poeta i prozaik, marynarz, żeglarz i podróżnik. Konspirator, zesłaniec, legionista, ułan, adiutant prezydenta RP. Taternik, grotołaz, ratownik górski, instruktor i popularyzator narciarstwa i turystyki górskiej. Założyciel Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Instruktor harcerski ZHP i wychowawca młodzieży.
42. August Emil Fieldorf „Nil” (58 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Virtuti Militari (IV, V klasy), Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Od 1910 w ruchu strzeleckim. W 1914 zgłosił się na ochotnika do Legionów Polskich, uczestniczył w walkach. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim, jako dowódca plutonu, a od 1919 dowódca kompanii CKM. W latach 1919–1920 uczestniczył w kampanii wileńskiej. Brał udział w wyzwalaniu Dyneburga, Żytomierza, w wyprawie kijowskiej i bitwie białostockiej.
Po wojnie w 1 pułku piechoty Legionów w Wilnie, dowódca batalionu, a od 1931 zastępca dowódcy pułku. Następnie w dyspozycji dyrektora Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie. W 1935 przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza dowódca batalionu KOP „Troki”. W 1937 zastępca dowódcy pułku KOP „Wilno”. W 1938 dowódca 51 pułku Strzelców Kresowych w Brzeżanach.
Walczył w kampanii polskiej 1939. Usiłował przedostać się do Francji, zatrzymany na granicy słowackiej i internowany zbiegł z obozu, przedostał się na zachód, gdzie zgłosił się do tworzącej się polskiej armii. Ukończył kursy sztabowe. Po kapitulacji Francji przybył do Anglii. Został wyznaczony pierwszym emisariuszem Rządu i Naczelnego Wodza do kraju. Z Londynu przez Afrykę, Stambuł, Belgrad, Budapeszt 6.09.1940 dotarł do Warszawy.
Działał w warszawskim Związku Walki Zbrojnej, a od 1941 w Wilnie i Białymstoku. W 1942 mianowany dowódcą Kedywu KG AK. Wydał wiele rozkazów likwidacji przedstawicieli niemieckiej administracji w okupowanej Polsce, w tym generała SS Franza Kutschery, zastrzelonego podczas „Akcji Kutschera” w Warszawie.
W kwietniu 1944 otrzymał zadanie stworzenia i kierowania głęboko zakonspirowaną organizacją „Niepodległość” (NIE), do działań w warunkach okupacji sowieckiej. W październiku 1944 został zastępcą dowódcy Armii Krajowej, gen. Leopolda Okulickiego.
W marcu 1945 aresztowany przez NKWD pod fałszywym nazwiskiem, nierozpoznany został wywieziony do obozu na Uralu. Powrócił do Polski w 1947 i osiedlił się pod fałszywym nazwiskiem w Białej Podlaskiej. Nie powrócił do pracy konspiracyjnej. Po ogłoszeniu zapowiedzi amnestii w lutym 1948 ujawnił się, podając prawdziwe imię i nazwisko oraz stopień generała brygady.
Aresztowany przez UB torturowany odmówił współpracy z komunistami. Został skazany na karę śmierci przez powieszenie, wyrok wykonano 24.02.1953 w więzieniu Warszawa-Mokotów przy ul. Rakowieckiej.
Prokurator Witold Gatner uczestniczący w egzekucji: „Postawę skazanego określiłbym jako godną. Sprawiał wrażenie bardzo twardego człowieka. Można było wprost podziwiać opanowanie w obliczu tak dramatycznego wydarzenia”.
.43. Franciszek Herman „Bogusławski” (48 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Virtuti Militari
W 1918 brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich. W 1920 wstąpił na ochotnika do Wojska Polskiego. Ukończył Oficerską Szkołę Piechoty w Warszawie z pierwszą lokatą, otrzymując pamiątkową szablę od Prezydenta RP. Służył w 3 pułku Strzelców Podhalańskich W 1930 został dowódcą plutonu w Kompanii Zamkowej Prezydenta RP. Studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie i École Supérieure de Guerre w Paryżu – otrzymał tytuł naukowy oficera dyplomowanego. Przeniesiony do 14 Dywizji Piechoty w Poznaniu, od 1938 dowódca kompanii w 42 pułku piechoty w Białymstoku.
Brał udział w kampanii polskiej 1939 jako oficer operacyjny w sztabie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Od 1940 w Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Zastępca szefa Oddziału II KG ZWZ/AK. Od 1944 zastępca szefa Oddziału II do spraw wywiadu ofensywnego. Brał udział w powstaniu warszawskim, jako pełnomocnik dowódcy AK uczestniczył w rozmowach kapitulacyjnych, osadzony w oflagu II C Woldenberg.
Po zakończeniu wojny powrócił do Polski i wstąpił do LWP, został zastępcą szefa Wydziału Operacyjnego SG WP. Od 1949 szef Studiów Akademii Sztabu Generalnego.
W 1949 aresztowany przez Informację Wojskową. W czasie przesłuchań wielokrotnie bestialsko torturowany i zmuszany do składania fałszywych zeznań. Skazany na dożywotnie więzienie. Zmarł z wycieńczenia 12.12.1952 w więzieniu mokotowskim w Warszawie.
44. Aleksander Krzyżanowski „Wilk” (56 lat)
Pułkownik z prawem posługiwania się stopniem generała brygady WP
Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – dwukrotnie.
W czasie I wojny światowej w armii rosyjskiej. W 1917 przeniósł się do I Korpusu Polskiego, służył w I Brygadzie Artylerii. W 1918 przyjechał do Warszawy, brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich. Wstąpił do Wojska Polskiego, po kursie oficerskim w 3 pułku artylerii ciężkiej, w 1919 wyruszył na front. Wyróżnił się męstwem w boju. W 1920 uczestniczył w ciężkich walkach pod Dyneburgiem, jako dowódca baterii.
Od 1921 odkomenderowany do Szkoły Strzelania Artylerii w Toruniu na kurs dowódców baterii. Następnie zajmował różne stanowiska w dywizjonie 5 pułku artylerii ciężkiej. Od 1924 w Instytucie Badań Materiałów i Uzbrojenia. W 1929 dowódca baterii w 15 pułku artylerii polowej w Bydgoszczy. W 1932 dowódca dywizjonu.
Z kampanii polskiej 1939 w Armii „Poznań", uczestniczył w bitwie nad Bzurą, z grupę ocalałych żołnierzy podjął działania partyzanckie w Górach Świętokrzyskie.
Przedostał się do Warszawy działał w Służbie Zwycięstwu Polski, wysłany na Wileńszczyznę został szefem sztabu i zastępcą komendanta Okręgu, po aresztowaniu przez NKWD komendanta Okręgu Wileńskiego ZWZ przejął dowodzenie organizacją. Jako komendant Okręgu usiłował porozumieć się z przedstawicielami litewskiej konspiracji niepodległościowej, i z Sowietami w celu uniknięcia wzajemnych walk. Odrzucił niemiecką ofertę współdziałania.
W 1944 podjął decyzję przeprowadzenia operacji „Ostra Brama” wyzwolenia Wilna. Po zakończeniu walk o Wilno wystąpił wobec Sowietów z propozycją kontynuowania współpracy wojskowe po zorganizowaniu dwóch dywizji piechoty i zmotoryzowanej brygady kawalerii, pod polskim dowództwem w składzie 3 Frontu Białoruskiego.
Sowieci aresztowali Krzyżanowskiego i jego sztab, podległe oddziały AK internowali w obozach. Krzyżanowski uciekł z obozu dotarł do Wilna, został ponownie aresztowany przez Sowietów. W 1947 znalazł się w kraju, podjął pracę w administracji, został aresztowany przez UB. Zmarł 29.09.1951 w szpitalu więziennym na gruźlicę.
45. Adam Mohuczy (62 lata)
Kontradmirał Marynarki Wojennej RP.
Virtuti Militari.
Ukończył Korpus Morski w Petersburgu (1911), oficerską szkołę okrętów podwodnych (1915). W latach 1912–1917 pływał na okręcie szkolnym, krążowniku pancernym i pancerniku oraz okrętach podwodnych. Dowódca dywizjonu okrętów podwodnych, 4-krotnie odznaczony. Następnie wykładowca Akademii Morskiej.
W 1919 wstąpił do Marynarki Wojennej RP. Podczas wojny z bolszewikami w 1920 brał udział w walkach jako dowódca II batalionu morskiego i p.o. dowódcy pułku morskiego.
W latach 1921–24 komendant Kursów dla Oficerów i pierwszy dowódca kanonierki ORP „Generał Haller”. W 1924 komendant Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu następnie dowódca dywizjonu torpedowców. Słuchacz Morskiej Szkoły Wojennej (École de Guerre Navale) w Paryżu (1924-26). Następnie komendant Portu Wojennego w Gdyni, opracował plan obrony Gdyni i Helu. W 1928 komendant Szkoły Specjalistów Morskich i dowódca ORP „Bałtyk”, po czym dowódca dywizjonu ćwiczebnego. W 1929 dyrektor Szkoły Morskiej w Tczewie, potem w Gdyni.
W 1931 przeniesiony w stan spoczynku z powodu stanu zdrowia. N stanowisku dyrektora Szkoły Morskiej w Gdyni pozostawał do 1936. Od 1937 kierownik Działu Zaopatrzenia i Zakupów w przedsiębiorstwie Żegluga Polska.
W 1939 zmobilizowany uczestniczył w obronie Helu. Podjął nieudaną próbę ucieczki do Szwecji na kutrze rybackim. W latach 1939–45 w niewoli niemieckiej.
Po zakończeniu wojny naczelnik Wydziału Żeglugi i Portów w Izbie Przemysłu i Handlu. W 1945 powołany do służby, dyrektor nauk Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Następnie dowódca garnizonu Gdynia oraz p.o. dowódcy Marynarki Wojennej. W 1947 prezes Rady Głównej Ligi Morskiej.
W 1949 aresztowany przez Informacji Wojskową w Gdyni, brutalnie torturowany. W 1950 skazany na 13 lat więzienia wraz z trzema wyższymi oficerami MW pod fałszywym zarzutem dokonania sabotażu. Zmarł w więzieniu w Sztumie 7.05.1953 bez udzielenia pomocy lekarskiej..
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
