Państwo w należyty sposób nie zapewnia opieki paliatywnej i hospitacyjnej!

Organizacja opieki nad chorymi w zaawansowanej fazie nieuleczalnej choroby stanowi wyzwanie dla systemu ochrony zdrowia. Rozpoczęty w Polsce, w 1976 r., ruch opieki hospicyjnej i paliatywnej rozwijał się dynamicznie w latach 90-tych ubiegłego wieku i pierwszej dekadzie obecnego i spowodował, że w tej dziedzinie Polska znalazła się w czołówce krajów europejskich. Przyczyniły się do tego np. inicjatywy oddolne, działalność organizacji pozarządowych i towarzystw naukowych, a także działania rządowe, takie jak powołanie konsultantów krajowych i wojewódzkich w dziedzinie medycyny paliatywnej i pielęgniarstwa opieki paliatywnej. Od 2009 r., opieka paliatywna jest odrębnym gwarantowanym świadczeniem zdrowotnym, finansowanym ze środków publicznych. Ukształtowany model tej opieki został oparty o świadczenia realizowane w czterech formach: opieki stacjonarnej, domowej, ambulatoryjnej oraz perinatalnej (finansowanej ze środków NFZ od 2018 r.). W ostatnich latach corocznie świadczeniami OPH objętych było 90 tysięcy osób, na które NFZ ponosił koszty w wysokości średnio 600 mln zł rocznie. W 2017 r. znacznie podniesiono cenę jednostkową świadczeń zaś w 2018 r., do katalogu chorób uprawniających do świadczeń OPH dodano jedną jednostkę chorobową.

W europejskich rankingach rozwoju opieki paliatywnej Polska zajmuje nadal wysoką pozycję, jednak w ostatnich latach notuje największy spadek. Według międzynarodowych standardów opieka paliatywna ma na celu poprawę jakości życia chorego i jego bliskich, zmagających się z problemami związanymi z postępującą chorobą zagrażającą życiu. W ramach tej opieki pacjent może liczyć na uśmierzenie bólu i innych objawów somatycznych oraz na pomoc w rozwiązaniu problemów psychosocjalnych i duchowych. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby opieką paliatywną obejmować chorych jeszcze podczas leczenia choroby zasadniczej oraz nie ograniczać się tylko do pacjentów z chorobą nowotworową. Tymczasem w Polsce opieką paliatywną objęci są głównie pacjenci z chorobami nowotworowymi, którzy stanowią 90% wszystkich pacjentów OPH.

W ocenie NIK, system opieki paliatywnej i hospicyjnej nie zapewnia dostępu do odpowiedniej jakości świadczeń wszystkim pacjentom, którzy potrzebują takiej opieki. Ograniczenia w dostępie do opieki paliatywnej i hospicyjnej mają charakter wielowymiarowy: Lista chorób kwalifikujących do OPH jest zbyt wąska, należy zauważyć, iż corocznie 45 tys. pacjentów umiera ze zdiagnozowanymi chorobami nienowotworowymi – na przykład cierpiących na niewydolność serca lub nerek, które to choroby nie uprawniają do OPH. Istotne jest niewątpliwie również miejsce zamieszkania, które może w istotny sposób utrudniać możliwość leczenia, ze świadczeń OPH korzystało o ponad 30% mniej pacjentów z gmin wiejskich niż miejskich — zatem dostęp do pomocy jest nierówny! Ogromnym defektem jest również limitowanie świadczeń. Świadczenia te nie mogą być sfinansowane przez NFZ ponad limit określony w kontrakcie, ponieważ przepisy przewidują taką możliwość jedynie w odniesieniu do świadczeń ratujących życie. Tymczasem świadczenia OPH to świadczenia szczególne, ponieważ nie są ukierunkowane na ratowanie życia, lecz na zapewnienie godnych warunków w ostatnim stadium choroby terminalnej. W całym okresie objętym kontrolą tylko w przypadku 10 skontrolowanych hospicjów, 763 osoby, które oczekiwały na OPH, zmarły nie otrzymawszy tej opieki.

Działania Ministra Zdrowia na rzecz poprawy jakości i dostępności OPH były nieskoordynowane i fragmentaryczne. Nie opracowano założeń systemowych i pożądanych kierunków rozwoju tej opieki. Zdaniem NIK, w konsekwencji tych wszystkich ograniczeń, mimo że nakłady na OPH w okresie objętym kontrolą corocznie wzrastały, wciąż nie można dokonać oceny efektywności wydatkowania tych środków przez NFZ.

Należy stanowczo zaapelować do klasy politycznej o ponadpartyjne porozumienie i rozpoczęcie realnych działań!