Stanisław Mikołajczyk — koncepcja ochrony Polski przed ingerencją ZSRR

    Wkraczaniu Armii Czerwonej na ziemie polskie towarzyszyły gwałty, rabunki, terror i nachalna propaganda. W połowie sierpnia NKWD oraz UB przystąpiły do dalszych aresztowań członków organizacji niepodległościowych na podstawie dekretu PKWN, akcję wspomagały struktury Milicji Obywatelskiej. Obok zastraszania ludności celem tej akcji były rekwizycje. Aresztowanych wywożono do więzienia na Zamku Lubelskim, do obozu na Majdanku, Krzesimowie, Nowinach i Poniatowej, a następnie najczęściej w głąb ZSRR. Do końca września 1944 roku, aresztowano kilkadziesiąt tysięcy osób. Nie czekając na krajowe ani międzynarodowe uznanie nowej granicy Polski PKWN podpisał umowę o wymianie ludności z Białoruską, Ukraińską i Litewską SSR. 24 VIII 1944 nakazano rozwiązanie wszystkich organizacji konspiracyjnych z zaleceniem, aby ich członkowie wstępowali do WP. Dekretem PKWN, z dnia 23 IX 1944 roku, wprowadzony został WP, a 20 X 1944 roku Komitet wydał dekret o ochronie państwa przewidujący karę śmierci wszystkich jedenastu artykułów, m.in. za próbę obalenia ustroju, przeszkadzanie w czynnościach KRN i PKWN, a nawet za posiadanie radioodbiornika. Na podstawie wyżej wymienionych dekretów, a także artykułu 58 kodeksu karnego Rosyjskiej FSRR, wydziały informacji obu armii WP dokonywały pod nadzorem NKWD sądowych mordów na żołnierzach i oficerach AK. W warunkach okupacji wojskowej Polska Partia Robotnicza swobodnie manewrowała koncesjonowanymi partiami politycznymi.

    Stanisław Mikołajczyk był jednym z polityków, którzy zdawali sobie sprawę, iż warunkiem, który musi zostać spełniony, aby powojenna Polska miała charakter państwa demokratycznego, państwa prawa z zachowanym pluralizmem politycznym, prawami obywatelskimi jest konieczność zahamowania ingerencji ZSRR w sprawy Polskie zarówno w aspekcie politycznym, jak i ekonomicznym. Jeszcze podczas Powstania Warszawskiego premier RP Mikołajczyk opracował plan porozumienia z ZSRR zakładający, iż premier przybędzie do wyzwolonej Warszawy i utworzy tymczasowy rząd z udziałem czterech partii rządowych i PPR oraz zawrze umowę o współpracy z dowództwem Armii Czerwonej. W możliwie najkrótszym czasie miały odbyć się wybory do Sejmu, uchwalenie nowej konstytucji oraz wybór nowego prezydenta. Zjednoczony rząd miał przygotować układ z ZSRR zawierający zobowiązanie do nieingerencji w sprawy wewnętrzne. Przewidywał włączenie Wilna i Lwowa oraz dyskusję na temat granicy wschodniej w nowym Sejmie.

    29 VIII 1944 rząd RP uchwalił tekst memorandum do rządu ZSRR zgodny z tezami Stanisława Mikołajczyka. Władze ZSRR próbowały ignorować sprawę wyżej wymienionego memorandum, sam Józef Stalin argumentował, iż on nie jest stroną w tym konflikcie, deklarując, iż kwestie koncepcji funkcjonowania przyszłej Polski winny być opracowane przez rząd RP oraz PKWN. Manewr ten miał uwiarygodnić PKWN i KRN, które należy stanowczo nadmienić, nie miały legitymacji społecznej, nie były wybrane przez polskie społeczeństwo a ich istnienie i wydawane dekrety były uzurpacją i bezprawiem. Rząd RP nie był wówczas w stanie przeprowadzić koncepcji opracowanej przez Stanisława Mikołajczyka jednym z decydujących czynników, które uniemożliwiły jej przeprowadzenie, był brak dostatecznego wsparcia ze strony USA i Wielkiej Brytanii dla rządu RP. Pod koniec wojny w latach 1944 – 1945 Stalin coraz mniej liczył się zachodnimi sojusznikami, umacniając polityczną rolę i znaczenie ZSRR na obszarze Europy Środkowo – Wschodniej, natomiast Polska pogrążała się w zależności od Moskwy. Reasumując wówczas kiedy Stanisław Mikołajczyk jako premier RP a przede wszystkim Polski patriota i mąż stanu przygotowywał koncepcję ograniczenia ingerencji ZSRR na obszar powojennej polski, wykazywał się polityczną odpowiedzialnością i realną walką o polski interes narodowy.