Działalność Związku Młodzieży Wiejskiej w okresie II wojny światowej.

Głównym celem działalności ZMW RP było – jak głosił statut – Uzgadnianie i ogniskowanie pracy nad podniesieniem duchowego i gospodarczego poziomu oraz poczucia obywatelskiego młodzieży wiejskiej. W przeddzień wybuchu II wojny światowej ZMW RP liczył blisko 100 tysięcy członków, ale oddziaływanie jego było znacznie szersze, ogniskując nierzadko społeczność całych wsi. Reprezentanci ZMW rozbudzali w młodych mieszkańcach wsi ambicje i marzenia o wydźwignięciu wsi z biedy, o stworzeniu chłopom godnych warunków bytu i możliwości uczenia się. Lata okupacji hitlerowskiej stały się sprawdzianem patriotyzmu i zdolności organizacyjnych pokolenia „wiciarzy”. Łączyli dwa atrybuty – żołnierza i działacza polityka, przenosząc do organizacji konspiracyjnej wszystkie doświadczenia zdobyte w okresie międzywojennym. Powołane w połowie 1940 r. decyzją Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego Bataliony Chłopskie stanowiły swojego rodzaju fenomen nie tylko w ponad stuletniej działalności politycznego ruchu ludowego i wiciowego, lecz również w dziejach narodu polskiego. Utworzone przez chłopów i przez nich w okresie całej okupacji dowodzone, dały dowód głębokiego patriotyzmu rzesz chłopskich oraz zdecydowania całego ruchu ludowego w urzeczywistnieniu idei Polski Ludowej – demokratycznej i sprawiedliwej. Utworzenie własnej siły zbrojnej było bez wątpienia wielkim osiągnięciem myśli politycznej i zdolności organizacyjnych konspiracyjnego ruchu ludowego, a ukształtowana przezeń struktura wojskowa okazała się jedną z najbardziej trwałych i rozwijających się dynamicznie organizacji ruchu oporu. W różnych strukturach organizacji zbrojnej ruchu ludowego walczyło w okresie okupacji ponad 157 tys. żołnierzy, a łącznie z sanitariuszami Zielonego Krzyża ponad 165 tys. Była to więc druga pod względem liczebności organizacja zbrojna polskiego podziemia o klasowym i demokratycznym charakterze. W strukturze organizacyjnej ruchu ludowego Bataliony Chłopskie zajmowały szczególną pozycję. Powołane do określonych zadań wojskowych i polityczno-wychowawczych stały się jego głównym trzonem, a zarazem jego przednią strażą. Stworzyły też wsi, a zwłaszcza młodzieży wiejskiej szansę zaspokojenia swoich patriotycznych i klasowych dążeń. Przede wszystkim jednak broniły wsi, walczyły o niepodległość kraju i jego ludowy kształt. Koncepcja BCh walki z okupantem była realistyczna: nie formułując celów na wyrost, starała się dostosować formy walki do specyfiki życia w środowisku wiejskim i tak prowadzić działania, by jak najmniej narażać ludność na barbarzyńskie represje okupanta. Główną osią walki BCh było przeciwdziałanie eksterminacji biologicznej oraz eksploatacji gospodarczej wsi. Taki też cel miała również walka BCh w obronie Zamojszczyzny. W okresie okupacji formacje BCh przeprowadziły ok. 6 tys, różnorodnych akcji bojowych, co stanowiło piątą część wszystkich działań antyniemieckich przeprowadzonych na ziemiach polskich, stawiając BCh w czołówce organizacji zbrojnych polskiego ruchu oporu. Komendantem głównym Batalionów Chłopskich był „wiciarz” – gen. dyw. Franciszek Kamiński. Był działaczem niezłomnych, uosobieniem najlepszych nieprzemijających wartości ruchu ludowego, te które chciało pielęgnować młode pokolenie wsi polskiej. Podobnie wiciarki, zrzeszone w tajnych komórkach współdziałającego z Batalionami Chłopskimi Ludowego Związku Kobiet, pełniły odpowiedzialne funkcje łączniczek, sanitariuszek i kolporterek podziemnej prasy. W czasie okupacji nastąpiła największa percepcja wiciowej ideologii. W szeregach „Rocha” i BCh myśl polityczna ruchu ludowego została wzbogacona i pogłębiona. Zadaniem ZMW była troska o młodego człowieka, o związanie go z ruchem ludowym, wychowanie na przyszłego działacza i ofiarnego patriotę, aktywnego w walce o godne miejsce i rolę chłopów w państwie