Kryzys gospodarczy PRL. Załamanie koncepcji „manewru gospodarczego”.

Od roku 1976 coraz gorzej prezentowała się sytuacja gospodarcza PRL, nieodpowiedzialna polityka ekonomiczna doprowadziła gospodarkę do stanu katastrofalnego. Rzeczywiste nakłady inwestycyjne były systematycznie wyższe od planowanych. Liczba inwestycji stale rosła, ale ich cykl realizacji ciągle się przedłużał co opóźniało i obniżało efekty produkcyjne. W okresie 1976-1980 dochód narodowy spadł o 0,7 %. Gospodarka znalazła się w stagnacji, zmniejszyła się wydajność pracy, a płace nominalne ciągle rosły co zwiększało napięcia rynkowe. Kolejki przed sklepami ciągle się wydłużały kwitła spekulacja i korupcja. Dysharmonia w gospodarce pogłębiała się nieustannie, a sytuacja stawała się właściwie bez wyjścia. System centralnego planowania prawie nie funkcjonował, tuby propagandowe apelował o poprawę efektywności, ale praktyka szła w przeciwnym kierunku.

W latach 1976-1980 produkcja przemysłowa wzrosła o 25 % co przy przyroście wartości przemysłowych środków trwałych o 51 % oznaczało, że produktywność majątku trwałego ciągle się pogarszała. Zahamowanie inwestycji energetycznych spowodowało załamanie dostaw energii, prawdziwą plagą stały się wyłączenia prądu powodujące liczne straty, więzi kooperacyjne zakładów pracy stale się pogarszały. Zmniejszyła się wytwórczość maszyn elektrycznych, kwasu siarkowego, nawozów sztucznych, cementu, cegły, tarcicy, papieru, mebli, tkanin oraz cukru. Rozwój przemysłu charakteryzowały dysproporcje: szybko rosła produkcja przemysłu metalowego i maszynowego, wolniej zaś wytwórczość paliw i energii oraz dóbr konsumpcyjnych. Sytuacja w rolnictwie była równie trudna, gospodarstwa indywidualne produkowały z hektara więcej niż kółka rolnicze i PGR, mimo to władze z uporem nalegały by rolnicy oddawali ziemię państwu, w 1974 roku. stworzono ustawę o przekazywaniu gospodarstw prywatnych za rentę, a w 1977 roku. wprowadzono ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym rolników indywidualnych. Dyskryminowana ekonomicznie i politycznie wieś starzała się. Poważną barierą w rozwoju gospodarki w ostatnich latach rządów Edwarda Gierka stawały się transport i łączność, mimo że zapotrzebowanie na usługi transportowe rosło nakłady zmniejszyły się o 10 %,pogarszała się również jakość usług telekomunikacyjnych i pocztowych, listy i telegramy krążyły wolniej niż przed I wojną światową. Dużym problemem był handel zagraniczny który wskazywał stały deficyt de facto ograniczał się głównie do importu maszyn, licencji, surowców, żywności.

Dodatkową trudnością był system rozliczeń w ramach RWPG tak zwany rubel transferowy, który uprzywilejowywał gospodarkę ZSRR, mimo prób modernizacji produkcji eksport był mało konkurencyjny, a towary znacznie mniej atrakcyjne. Załamanie eksportu i rynku wewnętrznego usiłowano powstrzymać trwałym napływem zachodnich kredytów, które umożliwiały import, ciągle rosło zadłużenie. Wszystkie te trudności odbiły się w znacznym stopniu na stopie życiowej, pomimo osiągnięcia w 1977 roku. najwyższego od zakończenia wojny poziomu konsumpcji pozostawał on nadal daleko w tyle za Europą Zachodnią. O ile w przeliczeniu na czas pracy chleb kosztował w PRL-u tyle samo co w RFN o tyle mięso dwukrotnie więcej, obuwie pięciokrotnie więcej, telewizory dziewięciokrotnie więcej, a samochody dziesięciokrotnie więcej.

Rynek przez pewien czas udawało się utrzymać w chwiejnej równowadze, nadal brakowało towarów w sklepach, widoczny był chaos w zaopatrzeniu i bezsens decyzji gospodarczych oraz arogancja władz, społeczeństwo traciło resztki wiary w sensowność i spójność systemu. PZPR jako siła polityczna pokazała elementarny brak zrozumienia problemów natury społeczno – ekonomicznych, nie miała również wystarczającej siły ani determinacji, by podjąć próbę reformowania PRL.