Kilka słów o osobliwościach dawnego kościoła Bożogrobców w Nysie

Dawny Kościół Bożogrobców w Nysie, fot. autor

.

Dla Wszystkich zainteresowanych historią Nysy polecam moją skromną, ale kolorową publikację o zabytkach tego miasta. Ten format pozwala na swobodne przeglądanie tekstu etc., link: Nysa zwana śląskim Rzymem

.

Od czasów średniowiecznych aż do 1810 roku rezydowali w Nysie bożogrobcy – Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Gro - bu Chrystusowego, założony jako zakon rycerski w Jerozolimie i zatwierdzony w 1122 roku. Do nich należał barokowy kościół pw. śś. Piotra i Pawła (przy ul. Brackiej), który został wybudowany dzięki bisku - powi Franciszkowi Ludwikowi von Neuburgowi (1683-1732). Najpierw wybudowano dla nich klasztor w latach 1708-1713. W 1719 roku rozpoczęto budowę kościoła, którą prowadził Michał Klein, a po jego śmierci w 1725 roku – Feliks Antoni Hammerschmidt. Prepozyt bożogrobców, Elias Klose, zlecił w latach 1729-1730 wykonanie prac dekoracyjnych. W latach 1730-1731 wykonano wystrój malarski autorstwa znanych malarzy braci Felixa Antona Schefflera i Christopha Thomasa Schefflera, poświęcony historii i apoteozie Krzyża Świętego.

.

.

Malowidła te są naj - większym skarbem sztuki barokowej w mieście i zarazem przykładem wysokiej klasy artystycznej malowideł iluzjonistycznych. Apoteoza Krzyża Świętego przedstawiona w tych freskach nawy głównej i uzupełniona symboliczno–alegorycznymi wyjaśnieniami ob - razowymi, przedstawionymi w kaplicach bocznych i emporach, miała za zadanie zaprezentowanie najważniejszych prawd wiary, ale w ka - tolickim ówczesnym kontrreformacyjnym rozumieniu: Krzyż Święty jest podstawą wiary, znakiem zbawienia oraz zapowiedzią powtór - nego przyjścia Jezusa Chrystusa, który dał zbawienie przez Mękę na Krzyżu. Jego chwałę miał głosić rzymski katolicyzm jako „ecclesia triumphans et ecclesia militans”. Dzieje Krzyża Świętego to wydarzenia w wielu miejscach legendarne i symboliczne, lecz kiedyś uważane w pełni za prawdziwe. Drzewo Krzyża, miało pochodzić, według religijnej tradycji, z rajskiego Drzewa Życia (symbol dawnego i nowego życia). Staraniem cesarzowej Heleny, matki cesarza Konstantyna, Krzyż Święty został odnaleziony – tak głosi religijna wersja historii. Relikwie otoczono wielką czcią w Jerozolimie. Duchowość bożogrobców koncentrowała się wokół kultu Grobu Jezusa i Krzyża Świętego. Oni mieli największą wiedzę dotyczącą dziejów Krzyża i ich zasługą stało się rozpowszechnienie w Kościele tego kultu. Bożogrobcy mieli własny zakonny rytuał związany z kultem Krzyża Świętego – liturgię i modlitwy.

Apostołowie przy Grobie Jezusa,  F.A. Scheffler i Ch.T. Scheffler, malowidło ścienne, dawny Kościół Bożogrobców w Nysie, fot. autor

W tym kościele działali też inni znani malarze jak Philip Christian Bentum ― autor obrazu w ołtarzu głównym, który przedstawia „Pojednanie się św. Piotra ze św. Pawłem” będący aluzją do kontrreformacyjnej idei nawracania protestantów. Innym artystą był Jan Melchior Brandeis ― autor obrazów przedstawiających cykl z Dziejów Apostolskich.

Idea nawrócenia, wiary i kontrreformacji została tu uwidoczniona w wielu innych dziełach. Na uwagę zasługuje pochodząca z 1730 roku ambona przedstawiająca typowy dla epoki kontrreformacji motyw nawrócenia: „Powrót syna marnotrawnego" i figurę „Dobrego Pasterza". Kościół Bożogrobców jest najcenniejszym zabytkiem epoki baroku w Nysie, a swoich treściach artystyczno-ideowych jest wielkim wykładem teologii Krzyża Świętego i Jego apoteozą.