Kościół pw. św. Jakuba St. Apostoła i św. Agnieszki w Nysie, fot. autor
Dla Wszystkich zainteresowanych historią Nysy polecam moją skromną, ale kolorową publikację o zabytkach tego miasta. Ten format pozwala na swobodne przeglądanie tekstu etc., link: Nysa zwana śląskim Rzymem
.
Kościół pw. św. Jakuba St. Apostoła i św. Agnieszki w Nysie (przy Rynku) zaistniał prawdopodobnie już na przełomie X i XI wieku. Była to wtedy drewniana świątynia. W 1198 roku biskup wrocławski Jarosław poświęcił nowy murowany kościół. Około połowy XIII wieku został przebudowany. W 1392 roku powstał nowy kościół, już trzeci z kolei, lecz w 1401 roku strawił go pożar. W 1423 roku na zlecenie rady miejskiej zaangażowano znanego architekta Piotra z Ząbkowic, a jego zadaniem było przeprowadzenie rozbudowy kościoła.
20 maja 1542 roku wybuchł w mieście pożar, który zniszczył też kościół. Odbudowa trwała długo, wsparł ją biskup Baltazar von Promnitz (1539- 1562). Pewne zmiany w kościele zostały wprowadzone przez biskupa Marcina von Gerstmanna (1574-1585). W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) wojska szwedzkie w 1642 roku podpaliły Nysę. Miasto uratowało się, gdyż tego dnia spadł wielki deszcz, który ugasił ogień. Mieszkańcy uznali to za cud i wstawiennictwo św. Jakuba – patrona świątyni. Kościół został odnowiony przez biskupa Fryderyka von Hessena (1671-1682). Przeprowadzono tzw. barokizację kościoła w duchu kontrreformacji. W czasie wojen śląskich uległ kościół zniszczeniu w 1741 roku.
.
Wnętrze kościoła pw. św. Jakuba St. Apostoła i św. Agnieszki w Nysie, fot. autor
Również wojny napoleońskie przyniosły w 1807 roku straty w świątyni. Wymagała ona odbudowy, lecz brakowało środków finansowych. Dopiero w 1889 roku podjęto prace renowacyjne, które trwały do 1895 roku. 21 marca 1945 roku na skutek ostrzału artyleryjskiego i bombardowania ogień zniszczył sporą część kościoła. Po II wojnie światowej przystąpiono do odbudowy kościoła, a ukończono ją w 1959 roku.
Kościół ten był przez długi czas miejscem pochówku biskupów wro - cławskich. Spotykamy się tu z kilkoma pomnikami nagrobnymi bisku - pów wrocławskich, gdyż od 1535 roku świątynia ta stała się, obok kate - dry wrocławskiej, miejscem ich pochówku. Tu pochowani zostali: Jakub von Salza (1520-1539), Baltazar von Promnitz (1539-1562), Kasper von Logau (1562-1574), Marcin von Gerstmann (1574-1585), Paul Albert (1599-1600, ten nie doczekał się nagrobka) oraz Jan von Sitsch (1600- 1608). Za życia lub po śmierci wystawiano im monumentalne pomniki nagrobne, pośród których są epitafia wiszące tubowe, baldachimowe i z figurą leżącą pokazującą postać zmarłego w tzw. typie sansovinowskich (nazwa tego typu chodzi od artysty Adrei Sansovino; był to model włoskiego pochodzenia rozpowszechniony w śląskiej i polskiej sztuce renesansowej i manierystycznej).
Fundowanie pomników nagrobnych powiązane było z liturgią i dlatego umieszczano je zwykle w osobnych Ołtarz główny, kościół pw. św. Jakuba kaplicach w otoczeniu ołtarza jako miejsca Mszy św. ofiarowanej za duszę zmarłego biskupa. A wszystko to ściśle wiązało się z wiarą w zmartwychwstanie. Dla podkreślenia rangi nyskiej nekropolii biskupiej sprowadzono tu w 1682 roku pomnik nagrobny biskupa wrocławskiego Wacława (zm. 1419 roku) – dobrodzieja nyskiej świątyni, który pierwotnie znajdował sie w Otmuchowie, a później w jednym z dziś nieistniejących nyskich kościołów. Również dla uwidocznienia biskupich zasług na rzecz tej świątyni umieszczono epitafium pamiątkowe biskupa wrocławskiego Sebastiana von Rostocka (zm. 1672 r.) ufundowane w 1674 roku oraz kamienną pamiątkową tablicę, pod którą złożono serce biskupa Fryderyka von Hessen (zm. w 1682 r.), - wielkiego dobrodzieja świątyni.
.
Pomnik nagrobny biskupa wrocławskiego Wacława, kościół pw. św. Jakuba St. Apostoła i św. Agnieszki w Nysie, fot. autor
.
Bogactwo rzeźby sepulkralnej z kręgu fundacji biskupów wrocławskich uzupełniają inne, licznie zachowane pomniki nagrobne, których forma i treści ściśle wyrażają wiarę w zmartwychwstanie. Wśród nich pod względem artystyczno-ideowym wyróżniają się dwa: pomnik Wincentego Hortensiusa (zm. 1555 r.), prepozyta katedry wrocławskiej oraz Jakuba Schoresiusa (zm. 1590 r.). Nyski kościół św. Jakuba siłą rzeczy był miejscem wielu innych fundacji religijnych i artystycznych. Do nich należy Ołtarz Pasyjny z pocz. XVI wieku. Ołtarz jest wykonanym z drewna tryptykiem, złożonym z płaskorzeźb awersu i malowanego rewersu. W części środkowej, w tzw. szafie widzimy dużych rozmiarów „Ukrzyżowanie”. Jezus wisi na krzyżu, a w dole pod krzyżem klęczy Maria Magdalena i płacząc, obejmuje Go. Po bokach stoją Maryja i św. Jan Ewangelista. Awersy ołtarza mają cztery pasyjne przedstawienia: „Modlitwę w Ogrójcu”, „Biczowanie”, „Cierniem koronowanie” i „Ecce Homo”. Rewers ołtarza zawiera malowane sceny pasyjne: „Pojmanie”, „Niesienie krzyża”, „Chrystus przed Piłatem” i „Ukrzyżowanie”. Predella posiada płaskorzeźbę „Upadku pod krzyżem”. Część środkowa ołtarza ma półkoliste zwieńczenie o bogatej dekoracji roślinnej. Innym przykładem wartościowych dzieł sztuki jest późnogotycka rzeźba z ok. 1500 roku, która znajduje się od stuleci w tym kościele. Przedstawia ona wizerunek w konwencji św. Anny Samotrzeć trzy postacie jednocześnie). Św. Anna trzyma na rękach Maryję i Jezusa. Jednak do słynnych dzieł należy skarb sztuki renesansowej, jakim jest obraz „Matka Boska z Dzieciątkiem i Czternastu Świętych Wspomożycieli” Hansa Dürera (1490-1538) – brata słynnego geniusza renesansu niemieckiego Albrechta Dürera. Obraz ma sygnaturę HD i datę 1524.
Do zachowanych i cennych dzieł sztuki należy barokowy obraz, z kon. XVII wieku, słynnego artysty śląskiego Michała Willmanna „Męczeństwo św. Bartłomieja”, ufundowany przez biskupa wrocławskiego Franciszka Ludwika von Neuburga. Do wschodniej części kościoła dobudowano w latach 1648-1651 kaplicę na planie centralnym, jako baptysterium z chrzcielnicą z ozdobnym okratowaniem. Do jej wyposażenia należy ołtarz z ok. 1651 roku z obrazem przedstawiającym „Ukrzyżowanie”.
Epitafium biskupa wrocławskiego Sebastiana Rostocka, kościół pw. św. Jakuba St. Apostoła i św. Agnieszki w Nysie, fot. autor
.
W pobliżu kościoła stoi gotycka wieża służąca jako dzwonnica. Kamień węgielny pod jej budowę położył w 1474 roku biskup wrocławski Rudolf von Rüdesheim wtedy zaczęto prace budowlane i wybudowano po jakimś czasie dwie kondygnacje. Biskup wrocławski Jan von Roth ufundował trzecią jej kondygnację i pracę rozpoczęto w 1493 roku, a ostatnią kondygnację ufundował biskup wrocławski Jan Thurzo w 1516 roku. Wieża służyła jako dzwonnica, w niej znajdowało się osiem dzwonów, największy to "Św. Jakub'' z 1494 roku. Niestety stopił się on w czasie pożaru dzwonnicy w 1945 roku. W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, z resztek stopionego dzwonu, odlano dwa nowe dzwony. Teraz jest tam więcej dzwonów, a także funkcjonujący zegar wieżowy. Wieża służy obecnie jako skarbiec, czyli miejsce, w którym przechowuje się przedmioty związane z kultem religijnym i liturgią Mszy św. Na uwagę zasługują odkryte w 2003 roku skarby rzemiosła artystycznego: srebrne, złocone barokowe cyborium, wykonane przez znanego złotnika Martina Vogelhunda (działał w Nysie w latach 1698-1741), późnobarokowa monstrancja wysadzana półszlachetnymi kamieniami oraz bogato zdobione, srebrne okładki do mszału z 1766 roku, z medalionem św. Jakuba i św. Agnieszki. Jednakże najcenniejszym przedmiotem w tych zbiorach jest pozłacana, barokowa kapsuła z XVII wieku, z sercem biskupa wrocławskiego Karola arcyksięcia Habsburga (1608–1624), brata cesarza Ferdynanda II. Biskup ten sprowadził jezuitów do Nysy i w ten sposób dał początek wielkim jezuickim fundacjom artystycznym i architektonicznym. Zamierzał z tego miasta uczynić poważy ośrodek nauki. Hojnie obdarowani przez biskupa jezuici nie zapomnieli o swoim dobroczyńcy i każdego roku 4 listopada, w rocznicę aktu fundacyjnego, podczas Mszy św. wystawiali złoconą kapsułę z sercem zmarłego w Madrycie biskupa.
.
Kaplica pw. Trójcy Świętej, kościół pw. św. Jakuba St. Apostoła i św. Agnieszki w Nysie, fot. autor
Inne tematy w dziale Kultura
